Yok oluş

Yok oluş (kitlesel yok oluş veya biyotik kriz olarak da bilinir) Dünya'daki biyolojik çeşitlilikte yaygın ve hızlı bir azalmadır. Böyle bir olay, çok hücreli organizmaların çeşitliliği ve bolluğunda keskin bir değişiklik ile tanımlanır. Yok olma oranı türleşme hızıyla doğru orantılı bir şekilde ortaya çıkar.

"Beş Büyük" kitlesel yok oluş

Geç Ordovisiyen kitlesel yok oluşu: (geç Ordovisiyen veya O-S): 445-444 Ma, Ordovisiyen-Silüriyen geçişinden hemen önce ve geçiş sırasında. Tüm familyaların %27'sini, tüm cinslerin %57'sini ve tüm türlerin %85'ini öldüren iki olay meydana gelmiştir.^[1]
Geç Devoniyen yok oluşu: 372-359 Ma, Devoniyen'den Karbonifer dönemine geçişe kadar Geç Devoniyen'in çoğunu kaplar.^[2]
Permiyen-Triyas yok oluşu: (Permiyen'in sonu): 252 milyon yıl, Permiyen-Triyas geçişinde. Dünya üzerindeki en büyük yok oluş olayı deniz ailelerinin %53'ünü, deniz cinslerinin %84'ünü, tüm deniz türlerinin yaklaşık %81'ini^[3] ve karasal omurgalı türlerinin tahmini %70'ini öldürmüştür.^[4]^[5]
Triyas-Jura yok oluşu (Triyas'ın sonu): 201.3 Ma, Triyas'tan Jurasik'e geçiş sırasında. Tüm familyaların yaklaşık %23'ü, tüm cinslerin %48'i (denizel familyaların %20'si ve denizel cinslerin %55'i) ve tüm türlerin %70 ila %75'i yok olmuştur.
Kretase-Paleojen yok oluşu (Kretase'nin sonu, K-Pg yok oluşu veya eski adıyla K-T yok oluşu): 66 milyon yıl. Tüm familyaların yaklaşık %17'si, tüm cinslerin %50'si ve tüm türlerin %75'i yok olmuştur.^[6]

Kaynakça

^ "Extinction". math.ucr.edu. 18 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
^ "Late Devonian Extinctions". www.researchgate.net. 22 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
^ "Estimates of the magnitudes of major marine mass extinctions in earth history". www.ncbi.nlm.nih.gov. 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
^ "Major Mass Extinctions". www.britannica.com. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
^ "The Permo–Triassic extinction". www.nature.com. 22 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
^ "Mass Extinctions in the Marine Fossil Record". www.science.org. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.

Biyoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Extinction". math.ucr.edu. 18 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.

[2] "Late Devonian Extinctions". www.researchgate.net. 22 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.

[3] "Estimates of the magnitudes of major marine mass extinctions in earth history". www.ncbi.nlm.nih.gov. 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.

[4] "Major Mass Extinctions". www.britannica.com. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.

[5] "The Permo–Triassic extinction". www.nature.com. 22 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.

[6] "Mass Extinctions in the Marine Fossil Record". www.science.org. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

g t d Evrimsel biyoloji
Giriş Ana hatlar Evrimsel tarih kronolojisi Yaşamın evrimsel tarihi Dizin
Evrim	Abiyogenez Adaptasyon Adaptif radyasyon Diğerkâmlık Hile yapmak Karşılıklı Baldwin etkisi Kladistik Birlikte evrim Mutualizm Ortak ata Yakınsak evrim Iraksak evrim Yeryüzündeki ilk yaşam Evrimin kanıtları Evrimsel silahlanma yarışı Evrimsel baskı Eksaptasyon Soy tükenmesi Yok oluş Homoloji Son evrensel ortak ata Makro evrim Mikro evrim Uyumsuzluk Adaptif olmayan radyasyon Panspermia Paralel evrim Sinyalizasyon teorisi Handikap ilkesi Türleşme Tür Tür kompleksi Türler sorunu Taksonomi Seçilim birimleri Gen merkezli evrim görüşü Varoluş mücadelesi
Popülasyon genetiği	Yapay seçilim Biyoçeşitlilik Evrimsel olarak istikrarlı strateji Fisher prensibi Uyum başarısı Kapsayıcı Gen akışı Genetik sürüklenme Akraba seçilimi Ebeveyn yatırımı Ebeveyn-yavru çatışması Mutasyon Popülasyon Doğal seçilim Eşeysel dimorfizm Cinsel seçilim Eş seçimi Sosyal seçilim Trivers-Willard hipotezi Varyasyon
Gelişim	Kanalizasyon Evrimsel gelişim biyolojisi Genetik asimilasyon İnversiyon Modülerlik Fenotipik plastisite
Taksonlara göre evrim	Bakteriler Kuşlar köken Brachiopodalar Yumuşakçalar Kafadan bacaklılar Dinozorlar Balıklar Mantarlar Böcekler Kelebekler Memeliler kediler köpekgiller kurtlar köpekler sırtlangiller yunuslar ve balinalar atlar kangurugiller primatlar insanlar lemurlar deniz inekleri Bitkiler tozlayıcı aracılı Sürüngenler Örümcekler Dört üyeliler Virüsler
Organlara göre evrim	Hücreler DNA Kamçı Ökaryotlar simbiyogenez kromozom endomembran sistemi mitokondri çekirdek plastitler Hayvanlarda göz kıl kulak kemikleri sinir sistemleri beyin
Sürece göre evrim	Yaşlanma ölüm programlanmış hücre ölümü Kuşların uçuşu Biyolojik karmaşıklık Karşılıklı yardımlaşma Renkli görme primatlarda Duygular Empati Etik Gerçek sosyal yaşam Bağışıklık sistemi Metabolizma Tek eşlilik Ahlak Mozaik evrim Çok hücrelilik Eşeyli üreme Gamet farklılaşması/cinsiyetler Yaşam döngüleri/nükleer evreler Çiftleşme tipleri Mayoz Biyolojik cinsiyet belirleme Yılan zehri
Tempo ve biçimler	Tedricilik/Sıçramalı evrim/Sıçramacılık Mikromutasyon/Makromutasyon Üniformitaryanizm/Katastrofizm
Türleşme	Allopatrik Anagenez Katagenez Kladogenez Ortak türleşme Ekolojik Hibrit Ekolojik olmayan Parapatrik Peripatrik Takviye Simpatrik
Tarih	Rönesans ve Aydınlanma Çağı Türlerin transmutasyonu David Hume Tabiî Din Üzerine Diyaloglar Charles Darwin Türlerin Kökeni Paleontoloji tarihi Geçiş fosili Karışmalı kalıtım Mendel genetiği Darwinizmin tutulması Modern evrimsel sentez Moleküler evrimin tarihçesi Genişletilmiş evrimsel sentez
Felsefe	Darwinizm Alternatifler Katastrofizm Lamarkizm Ortogenez Mutasyonizm Sıçramacılık Yapısalcılık Spandrel Teistik Vitalizm Biyolojide teleoloji
Alakalı	Biyocoğrafya Ekolojik genetik Grup seçilimi Kültürel evrim Kültürel grup seçimi İkili kalıtım teorisi Hologenom evrimi teorisi Kayıp kalıtım problemi Moleküler evrim Astrobiyoloji Filogenetik Ağaç Polimorfizm Eobiont Sistematik Transgenerasyonel epigenetik kalıtım
Kategori Commons Vikiproje