Ayran

Ayran, yoğurdun içine su katılarak elde edilen bir tür içecek. Türk mutfağına ait olan en yaygın içeceklerdendir. Türkiye, Ermenistan, Azerbaycan, İran, Lübnan, Bulgaristan ve diğer bazı Balkan ülkeleriyle Orta Doğu ve Orta Asya (Türki Cumhuriyetler) ülkelerinde yapılır.^[1] Ayran yapımında doğal nitelikli yağlı koyun yoğurdu yeğlenir. Bir ölçü yoğurda en çok bir buçuk ölçü su karıştırılır. Nadiren su yerine süt de katılabilir. Az ölçüde tuz da eklenebilir. Türklerin geleneksel içeceği olan ayran, Balkan ve Asya ülkelerinde de içilir.

Su ve yoğurttan oluşan ayran, heterojen bir karışımdır.^[2]

Tarihçe

MS 552-745 yılları arasında hüküm süren Göktürkler, ekşiyen yoğurdun ekşiliğini azaltmak için üzerine su eklediler.^[3] Böylece tesadüfen ayran ortaya çıkmış oldu.

Ayran kelimesi, tarihte ilk defa Divan-i Lugat-it Türk eserinde "sütten elde edilen bir içecek" olarak tanımlanmıştır.^[4]

Çeşitleri

Susurluk Ayranı

Ayranın yapılışı yöresel farklılıklar göstermemekle birlikte çeşitleri açısından farklılık göstermektedir. Susurluk (Balıkesir, Türkiye) yöresinde ufak bir elektrikli motorla ayran, kazandan çekilerek dar bir boru aracılığıyla yukarıdan hızlı bir şekilde tekrar kazana boşaltılır. Bu devridaim sürecinde ayranın yağı ayran üzerinde köpük oluşturur. Bu ayran Susurluk ayranı olarak bilinir.

Susurluk Ayranı Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.^[5]^[6]

Yayık Ayranı

Türkiye'nin bazı doğu kesimlerinde ise karıştırma yöntemi ile yayık ayranı elde edilir ki bu ayran bol köpüklü olur.

Malatya Pirpirimli Acılı Ayran / Malatya Semizotlu Acılı Ayran

Malatya Pirpirimli Acılı Ayran / Malatya Semizotlu Acılı Ayran 11.04.2022 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.^[7]

Kaynakça

^ "Heyhoe, Kate. The ABC's of Larousse Gastronomique". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2009.
^ "Ayran homojen mi yoksa heterojen midir ve neden?". Hürriyet. 1 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023.
^ Prof. Dr. Ziya Mocan. "Turkish News Weekly - Ayranı kim buldu?" (PDF). 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2009.
^ "Ayran kelimesi etimolojisi". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2015.
^ https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38086^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021.
^ "Malatya Pirpirimli Acılı Ayran / Malatya Semizotlu Acılı Ayran". Türk Patent ve Marka Kurumu. 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi3 Mayıs 2022.

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Ayran ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

Türk mutfağı ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

İçecek ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Heyhoe, Kate. The ABC's of Larousse Gastronomique". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2009.

[2] "Ayran homojen mi yoksa heterojen midir ve neden?". Hürriyet. 1 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2023.

[3] Prof. Dr. Ziya Mocan. "Turkish News Weekly - Ayranı kim buldu?" (PDF). 19 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2009.

[4] "Ayran kelimesi etimolojisi". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2015.

[5] ttps://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/detay/38086^{[ölü/kırık bağlantı]}

[6] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2021.

[7] "Malatya Pirpirimli Acılı Ayran / Malatya Semizotlu Acılı Ayran". Türk Patent ve Marka Kurumu. 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi3 Mayıs 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d Süt
Süt ürünleri listesi
Hayvanlardan	Manda Deve Eşek Keçi Kısrak Geyik Domuz Koyun İnek İnsan Kolostrum sütü Yenidoğan Sığın Fare
Bitkilerden	Bitkisel süt Soya Badem Hindistan cevizi Pirinç Kenevir Yulaf Bezelye Fıstık
Ürünler	Dondurma Ayran Kefir Krema Ekşi krema Kaymak Kesmik Lor Smetana Peynir Peynir altı suyu Tereyağı Yayıkaltı Yoğurt Katık Sade yağ Yağlı süt Buzlu süt Takı Filmjölk Kımız Aromalı süt Milkshake Çökelek Keş Skyr Ymer Ryazhenka Varenets A2 Fırında Karbonatlı Yoğunlaştırılmış Buharlaştırılmış Süt reçeli Süt yağı Dolu Aromalı Anason Çikolata Kahve Vanilya Maltlı Organik Pastörize Toz haline getirilmiş Çiğ Haşlanmış Yağsız Ekşi Tonlu UHT Ultra süzülmüş Süt ikamesi
Konular	Alerji Konteynerler Torbalı kutu Süt şişesi Testi Süt torbası Süt kutusu Süt kutusu Süt kabı Plastik süt kabı Kare süt kabı Tetra Brik Tetra Pak Laktasyon Emzirme Fermente süt ürünleri Mandıracılık Mandıra Mandıra ürünü Süt ürünleri Süt çiftliği Süt verme Sağım Boru hattı Meslekler Süt dağıtımı Sütçü Dünya Süt Günü

g t d Yoğurt
Süt Süt ürünleri listesi
Çeşitler	Dadiah Dhau Donmuş yoğurt Matzoon Nai lao Katık Soya yoğurdu Süzme yoğurt Tuzlu yoğurt
Fermantasyon başlatıcı	Lactobacillus bulgaricus Streptococcus thermophilus Lactobacillus Bifido bakterisi
Yemekler	Boranı Çurri Çılbır Salatalık raita Dahi çutney Dahi baigana Dahi machha Dahi puri Dahi vada Dovga Jameed Kadhi Keş Mişti doi Parfe Papri chaat Raita Shrikhand Spas Cacık Tarator Tzatziki Zhoixo
İçecek	Asidofilin Ayran Şubat (içecek) Chaas Chalap Lassi Leben Mattha Nai lao Omaere Ryazhenka Varenets
İlgili	Fermente süt ürünleri listesi Yoğurt bazlı yemek ve içecekler listesi Mandıra Mandıra ürünü Mandıracılık Amasi Yayıkaltı Calpis Kaymak tutmuş süt Crème fraîche Filmjölk Jocoque Kefir Kumis Mursik Lor Kesmik Skyr Smetana Kaymak Krema Ekşi krema Ekşi süt Suorat Viili Yakult Yayık ayranı Ymer Peynir Peynir altı suyu Çökelek

g t d Türk mutfağındaki içecekler
Alkolsüz	Ayran · Ayran cacığı · Boza · Çay · Kahve · Limonata · Pekmez · Salep · Şalgam suyu · Şıra · Sirkencubin · Şerbet · Susurluk ayranı · Yayık ayranı
Alkollü	Rakı · Şarap · Kımız