Benjamin List
Benjamin List | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 11 Ocak 1968 Frankfurt, Batı Almanya |
| Milliyet | Alman |
| Eğitim | Berlin Özgür Üniversitesi Johann Wolfgang Goethe Üniversitesi |
| Ödüller | Gottfried Wilhelm Leibniz Ödülü (2016) Nobel Kimya Ödülü (2021) |
| Kariyeri | |
| Dalı | Organik kimya |
| Çalıştığı kurumlar | Köln Üniversitesi Hokkaido Üniversitesi |
| Tez | Synthese eines Vitamin B 12 Semicorrins (1997) |
| Doktora danışmanı | Johann Mulzer |
| Diğer akademik danışmanlar | Richard Lerner |
Benjamin List (d. 11 Ocak 1968, Frankfurt) Alman organik kimyager ve bilim insanı. Köln Üniversitesi'nde profesör olarak ders veren List, İskoç kimyager David MacMillan ile birlikte 2021 Nobel Kimya Ödülünü kazandı. Nobel Komitesi yaptığı açıklamada "asimetrik organokataliz" olarak bilinen, molekülleri oluşturmak için geliştirdikleri yeni yönteme dair çalışmaları nedeniyle ikilinin ödüle layık görüldüklerini açıkladı.
İlk yılları ve eğitimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Benjamin List 11 Ocak 1968'de Batı Almanya'nın Frankfurt şehrinde üst-orta sınıf bir bilim insanı ve sanatçı ailesinde doğdu. List, 1993 yılında Berlin Özgür Üniversitesi'nden kimya alanında diplom (M.Sc.) derecesini aldı. 1997 yılında Frankfurt'taki Johann Wolfgang Goethe Üniversitesi'nden Synthese eines Vitamin B12 Semicorrins (B 12 vitamini semicorrin sentezi) başlıklı tezi ile Johann Mulzer danışmanlığında doktorasını tamamladı.[1]
Kariyeri ve çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]List, Alexander von Humboldt Vakfı bursuyla 1997'den 1998'e kadar Carlos F. Barbas III ve Richard Lerner'ın araştırma gruplarında doktora sonrası araştırmacı olarak ABD'nin La Jolla şehrindeki Scripps Araştırma Enstitüsü Moleküler Biyoloji Bölümü'nde çalıştı. Aynı enstitüde 1999-2003 yılları arasında asistan profesör olarak görev aldı.[2] 2003'te Max Planck Biyofizik Kimya Enstitüsü'nde grup lideri olmak için Almanya'ya döndü ve 2005'te enstitünün Homojen Kataliz Departmanına başkanlık eden direktörlerinden biri oldu. 2012'den 2014'e kadar enstitünün genel müdürü olarak görev yaptı. 2004'ten beri ise Köln Üniversitesi'nin organik kimya dalında fahri profesör olarak yarı zamanlı olarak görev yapmaktadır.[2][3] List ayrıca 2018'den beri Hokkaido Üniversitesi'nin Kimyasal Reaksiyon Tasarımı ve Keşfi Enstitüsü'nin baş araştırmacılarından birisi olarak yer almaktadır.[4] Synlett bilimsel dergisinin baş editörlerinden birisi olan List,[5] 2021 itibarıyla, Google Akademik'e göre 95 ve Scopus'a göre 87 h-endeksine sahiptir.[6][7]
List, metal olmayan ve enzim olmayan katalizörler kullanan organokatalizin kurucularından birisi olarak kabul edilmektedir.[8] Özellikle, yardımcı doçent iken amino asit prolini verimli bir kiral katalizör olarak kullanma olasılığını keşfetti. Bu, prolin tarafından indüklenen iki farklı molekülden karbon atomlarının birbirine bağlandığı moleküller arası aldol reaksiyonlarında gerçekleşir.[9] Keşif, Hajos–Parrish–Eder–Sauer–Wiechert reaksiyonuna dayanmaktadır.[10] List, asimetrik katalizi buldu (özellikle Asimetrik karşıt iyon yönelimli kataliz, ACDC). Ayrıca çözünür organik katalizörlerin ve tekstillerin bağlandığı yeni tekstil organik kataliz yöntemleri geliştirdi. Bu yöntemler örneğin, tatlı suyun olmadığı yerlerde suyun arıtılmasına yardımcı olabildiği tespit edildi. Asimetrik organokataliz, ilaç üretiminde bileşiklerin kiralitesinin önemli olduğu biyoaktif organik bileşiklerde özellikle önemli bir yöntem olarak kabul edilmektedir.[9]
6 Ekim 2021'de David MacMillan ile birlikte "asimetrik organokatalizin gelişimi üzerine yaptıkları keşif" dolayısıyla Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü.[11] İkilinin çalışmalarının, dayanıklı malzemeler oluşturulmasına, pillerde enerji depolanmasına, farmasötik kimya alanında yeni gelişmelere, bazı hastalıkların ilerlemesinin önlenmesine ve ilaç üretimi üzerinde büyük etkisi olduğu ve kimyayı daha yeşil hale getireceği ifade edildi.[12][13]
Özel hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]List, 1999 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nin La Jolla şehrinde Dr. Sabine List ile evlendi ve Theo ve Paul adında iki oğlu oldu.[14] Hepsi 2004 Hint Okyanusu depremi ve tsunamisinden kurtuldu.[15] Kardiyolog Franz Volhard'ın büyük torunu ve kimyager Jacob Volhard'ın ikinci büyük torunudur. Teyzesi, 1995 Nobel Tıp Ödülü sahibi Christiane Nüsslein-Volhard, annesi mimar Heidi List'in kız kardeşidir.[16]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Benjamin List: Max-Planck-Institut für Kohlenforschung Department of Homogeneous Catalysis Mülheim an der Ruhr, Germany" (PDF). Max Planck Biyofizik Kimya Enstitüsü. 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021.
- ^ a b "Prof. Dr. Benjamin List". Max Planck Topluluğu. 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021.
- ^ "Prof. Dr. Benjamin List". Köln Üniversitesi. 14 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021.
- ^ "Hokkaido University congratulates Dr. Benjamin List for winning Nobel Prize in Chemistry". Hokkaido Üniversitesi. 14 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ Benjamin List (1 Haziran 2017). "Crowd-based peer review can be good and fast". Nature (İngilizce). 546 (9). Bibcode:2017Natur.546....9L. doi:10.1038/546009a. PMID 28569830. 5 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi15 Kasım 2021.
- ^ "Benjamin List". Google Akademik. 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2021.
- ^ "Scopus preview – List, Benjamin – Author details – Scopus". Scopus. 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021.
- ^ "DFG gratuliert Benjamin List zum Nobelpreis für Chemie" (Almanca). Alman Araştırma Cemiyeti. 6 Ekim 2021. 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021.
- ^ a b Emma Stoye; Davide Castelvecchi (6 Ekim 2021). "'Elegant' catalysts that tell left from right scoop chemistry Nobel". Nature (İngilizce). Springer. doi:10.1038/d41586-021-02704-2. ISSN 0028-0836. PMID 34616090. 10 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi15 Kasım 2021.
- ^ Hajos, Zoltan G.; Parrish, David R. (15 Haziran 1974). "Asymmetric synthesis of bicyclic intermediates of natural product chemistry". The Journal of Organic Chemistry (İngilizce). 39 (12). Amerikan Kimya Topluluğu. ss. 1615-1621. doi:10.1021/jo00925a003. ISSN 0022-3263. 7 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi15 Kasım 2021.
- ^ "Benjamin List Facts". Nobel Vakfı. 14 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021.
- ^ Von Pamela Dörhöfer (6 Ekim 2021). "Chemie-Nobelpreis für „geniales Werkzeug"" (Almanca). Frankfurter Rundschau. 10 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021.
- ^ "Nobel Kimya Ödülü, molekül çalışmalarıyla bilinen bilim insanları Benjamin List ve David W.C. MacMillan'a verildi". BBC Türkçe. 6 Ekim 2021. 15 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2021.
- ^ Von Joachim Müller-Jung (6 Ekim 2021). "Respektlos zum Nobelpreis" (Almanca). Frankfurter Allgemeine Zeitung. 3 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021.
- ^ Von Frank Menke (6 Ekim 2021). "Benjamin List: Der Nobelpreisträger, der den Tsunami überlebte" (Almanca). Westdeutscher Rundfunk. 28 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021.
- ^ "Nobelpreisträgerin aus Tübingen ist stolz auf ihren Neffen" (Almanca). SWR. 7 Ekim 2021. 15 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2021.
- Yaşayan insanlar
- 1968 doğumlular
- Frankfurt doğumlu kimyagerler
- Alman kimyagerler
- Johann Wolfgang Goethe Üniversitesinde öğrenim görenler
- Köln Üniversitesi öğretim üyeleri
- Hokkaido Üniversitesi öğretim üyeleri
- Leibniz Ödülü sahipleri
- Nobel Kimya Ödülü sahipleri
- Alman Nobel Ödülü sahipleri
- Organik kimyacılar
- Frankfurt doğumlu bilim insanları