Benzodiazepin
| Benzodiazepin | |
|---|---|
| İlaç sınıfı | |
 Alprazolam (Xanax), en çok reçete edilen benzodiazepinlerden biri. | |
| Sınıf tanımlayıcıları | |
| Kullanım | Anksiyete bozuklukları, nöbet, kas spazmları |
| ATC kodu | N05BA |
| Etki modu | GABAA reseptörü |
| Hukuki durum | |
| Vikiveri | |
Benzodiazepin (bazen halk dilinde "benzo"; sık sık "BZD" olarak kısaltılır), temel kimyasal yapısı bir benzen halkası ve bir diazepin halkasının füzyonu olan psikoaktif ilaçlardır. Depresan (beyin aktivitesini azaltan maddeler) etkiye sahip olan benzodiazepinler, insomnia, nöbet ve anksiyete bozukluklarının tedavisinde kullanılır. İlk benzodiazepin olan klordiazepoksidin (Librium®), Leo Sternbach tarafından 1955 yılında tesadüfen keşfedilmiş, 1960 yılında da Hoffmann–La Roche ilaç firması tarafından satışa sunulmuştur. 1977'de benzodiazepinler dünya çapında en çok reçete edilen ilaç oldu.
Benzodiazepinler, GABA-A reseptörüne etki ederek nörotransmitter olan gama-aminobütirik asidin (GABA) etkisini arttırırlar. Bunun sonucunda yatıştırıcı, hipnotik, anksiyolitik (anti-anksiyete), antikonvülsan ve kas gevşetici etkilere neden olurlar. Benzodiazepinler kısa, orta veya uzun etkili olarak kategorize edilir. Kısa ve orta etkili benzodiazepinler, insomnia tedavisi için tercih edilir. Uzun etkili benzodiazepinler anksiyete bozukluğu tedavisinde etkilidir. Kısa etkili benzodiazepinlerin yüksek dozlarda verilmesi anterograd amneziye neden olabilir.
Her ne kadar benzodiazepinler kısa süreli kullanımda etkili olsalar da uzun süreli kullanımı hala tartışma konusudur. Bu ilaçların uzun süreli kullanımı fiziksel ve psikolojik bağımlılığa ve benzodiazepin yoksunluğu sendromuna yol açabilir.
Hamilelikte benzodiazepin kullanımının güvenliğine ilişkin tartışmalar vardır. Yenidoğanda yoksunluk belirtilerine neden olduğu bilinmektedir. Benzodiazepinler hasta tarafından bilerek toksik dozlarda kötüye kullanılabilir. Ancak, benzodizapinlerin barbitüratlare göre çok daha az toksik etkisi vardır ve benzodiazepin aşırı doz alımı ölümle nadiren sonuçlanır.
Aşırı tüketim veya opioid ağrı kesiciler ile alındığında ölüme sebep olabilir.[1]
Kullanım alanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Anksiyete bozuklukları
[değiştir | kaynağı değiştir]Benzodiazepinler tolere edilebilirlikleri ve anksiyolitik etkinin hızlı başlaması nedeniyle özellikle panik bozukluğunun tedavisinde kullanılırlar. Yaygın anksiyete bozukluğunun kısa vadeli yönetiminde güçlü bir etkinliğe sahiptir, ancak genel olarak uzun vadeli iyileşme sürecinde etkili olmadıkları bilinmektedir. Benzodiazepinler panik bozukluğu ile ilişkili anksiyete tedavisinde sıklıkla kullanılmaktadır. Fakat yaygın anskiyete bozukluğunda olduğu gibi uzun vadeli iyileşme sürecinde etkili değillerdir. Uzun süreli tedavi için antidepresanlar, özellikle selektif seretonin geri alım inhibitörleri, terchi edilen ilaç sınıfıdır. Benzodiazepinler genellikle ağızdan verilir; bununla birlikte, çok nadiren lorazepam veya diazepam, panik atakların tedavisi için damardan verilebilir.[2]
Uykusuzluk
[değiştir | kaynağı değiştir]Benzodiazepinler uykusuzluğun kısa süreli kontrolünde kullanılabilir. Bağımlılık riski nedeniyle 2 ila 4 haftadan fazla kullanılması önerilmez. Benzodiazepinlerin aralıklı olarak ve en düşük etkili dozda alınması tercih edilir. Uykuya dalmadan önce yatakta geçirilen süreyi kısaltarak, uyku süresini uzatarak ve genel olarak uyanıklığı azaltarak uyku ile ilgili sorunları iyileştirir.[3]
Nöbet
[değiştir | kaynağı değiştir]Özellikle tıbbi bir acil durum olan ve ölüm riski taşıyan status epileptikusun sonlandırılması için kullanılır. Hastande ortamında intravenöz şekilde verilen lorazepam veya diazepam tercih edilen tedavi yöntemidir. Hastaneye ulaşılamayan bir durumda intravenöz uygulama yapılamayacağından dolayı bukkal yoldan enjekte edilen midazolam nöbeti durdurmak için kullanılabilir.[4]
Alkol yoksunluğu
[değiştir | kaynağı değiştir]Klordiazepoksit, alkol yoksunluğu sendromunun tedavisinde en yaygın olarak kullanılan benzodiazepindir. Alkolü bırakmaya kararlı kişilerin yoksunluk semptomlarını azaltarak alkolü bırakma sürecini kolaylaştırırlar.[5]
Mekanik ventilasyon
[değiştir | kaynağı değiştir]Mekanik ventilasyon altında olan hastaların makineye karşı savaşma durumunu engellemek için benzodiazepinler kullanılabilir. Mekanik ventilasyon altında benzodiazepin kullanımı hastanın travma sonrası stress bozukluğu yaşama riskini arttırdığı tespit edilmiştir.[6]
Yan etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Benzodiazepinler, kas gevşetici etkileri nedeniyle bazı sağlık sıkıntıları olan kişilerde solunum yetmezliğine neden olabilir. Bu nedenle miyastenia gravis, uyku apnesi, bronşit ve KOAH hastalarında zorunlu kalınmadığı sürece benzodiazepin kullanımından sakınılmalıdır. Sık görülen paradoksal reaksiyonlar nedeniyle kişilik bozukluğu olan veya zihinsel engelli kişilerde benzodiazepin kullanımında dikkatli olunmalıdır. Majör depresif bozuklukta intihar eğiliminde artışa neden olabilirler.[7]
Bunların yanı sıra sık görülen yan etkiler başlıca bunlardır:
Doz aşımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Benzodiazepinler, ataları olan barbitüratlara göre doz aşımında çok daha güvenli olsalar da hala sorunlara neden olabilirler. Tek başına alındığında doz aşımında nadiren ciddi komplikasyonlara neden olurlar. Bununla birlikte, bu ilaçların etanol, opioidler, trisiklik antidepresanlar veya barbitüratlar ile birleştirilmesi komplikasyonları belirgin şekilde artırır.[9] Çeşitli benzodiazepinler toksisitelerinde farklılık gösterir. Flumazenil benzodizapin zehirlenmesi için panzehir görevi görür.
Etki mekanizması
[değiştir | kaynağı değiştir]
Benzodiazepinler, nöronların uyarılabilirliğini azaltmak için ana inhibitör nörotransmitter olan gama-aminobütirik asidin (GABA) etkinliğini artırarak çalışır. Bu durum nöronlar arasındaki iletişimi azaltır ve beynin birçok işlevi üzerinde sakinleştirici bir etkiye sahiptir. GABA, GABA-A reseptörüne bağlanarak nöronların uyarılabilirliğini kontrol eder. GABA-A reseptörü, nöronlar arasındaki sinapslarda bulunan bir protein kompleksidir. Tüm GABA-A reseptörleri, nöronal hücre zarları boyunca klorür iyonları ileten bir iyon kanalı ve nörotransmiter gama-aminobütirik asit (GABA) için iki bağlanma bölgesi içerirken, GABA-A reseptör komplekslerinin bir alt kümesi ayrıca benzodiazepinler için tek bir bağlanma bölgesi içerir. Benzodiazepinlerin bu reseptör kompleksine bağlanması GABA'nın bağlanmasını etkilemez. Ligand bağlanmasını artıran diğer pozitif allosterik modülatörlerin aksine benzodiazepin bağlanması, GABA'nın reseptörüne bağlı olması durumunda nöronal hücre zarı boyunca klorür iyonlarının toplam iletimini artırarak pozitif bir allosterik modülatör görevi görür. Bu artan klorür iyonu akışı, nöronun membran potansiyelini hiperpolarize eder. Sonuç olarak, dinlenme potansiyeli ile eşik potansiyeli arasındaki fark artar ve nöronun ateşleme olasılığı azalır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "FDA requires new warnings on danger of combining opioids, benzodiazepines". 1 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2016.
- ^ Stevens, Julie C.; Pollack, Mark H. (2005). "Benzodiazepines in clinical practice: consideration of their long-term use and alternative agents". The Journal of Clinical Psychiatry. 66 Suppl 2: 21-27. ISSN 0160-6689. PMID 15762816. 27 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi27 Temmuz 2022.
- ^ Ramakrishnan, Kalyanakrishnan; Scheid, Dewey C. (15 Ağustos 2007). "Treatment Options for Insomnia". American Family Physician (İngilizce). 76 (4): 517-526. 27 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi27 Temmuz 2022.
- ^ Diagnosis and Management of Epilepsy in Adults: A national clinical guideline https://web.archive.org/web/20090126152302/http://sign.ac.uk/pdf/sign70.pdf (İngilizce.)
- ^ ABC of mental health. Addiction and dependence--II: Alcohol https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2127236/ 27 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce.)
- ^ Devlin, John W.; Roberts, Russel J. (1 Temmuz 2009). "Pharmacology of Commonly Used Analgesics and Sedatives in the ICU: Benzodiazepines, Propofol, and Opioids". Critical Care Clinics (İngilizce). 25 (3): 431-449. doi:10.1016/j.ccc.2009.03.003. ISSN 0749-0704. PMID 19576523.
- ^ Committee on Safety of Medicines https://web.archive.org/web/20120222015417/http://www.mhra.gov.uk/home/idcplg?IdcService=GET_FILE&dDocName=CON2024428&RevisionSelectionMethod=LatestReleased (İngilizce.)
- ^ "Side effects of benzodiazepines". www.mind.org.uk (İngilizce). 2 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
- ^ Handbook of Drug Interactions https://archive.org/details/handbookofdrugin0000unse (İngilizce.)
 | Eczacılık ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
