Hollanda
Hollanda Nederland (Felemenkçe) 2 bölgesel dilde[a]
| |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Motto: | |||||
| Marş: Wilhelmus (Felemenkçe) | |||||
.png)   Hollanda konumu (yeşil) | |||||
| Egemen devlet | Hollanda Krallığı | ||||
| Bağımsızlık öncesi | İspanya Hollandası | ||||
| Feragat Yasası | 26 Temmuz 1581 | ||||
| Münster Barışı | 30 Ocak 1648 | ||||
| Hollanda Birleşik Krallığı | 16 Mart 1815 | ||||
| Kurtuluş Günü | 5 Mayıs 1945 | ||||
| Krallık Tüzüğü | 15 Aralık 1954 | ||||
| Karayipler'de yeniden yapılanma | 10 Ekim 2010 | ||||
| Başkent ve en büyük şehir | Amsterdam[b] 52°22′K 4°53′D / 52.367°K 4.883°D | ||||
| Hükûmet ikametgahı | Lahey[b] | ||||
| Resmî dil | Felemenkçe | ||||
Tanınan diller | |||||
| Etnik gruplar (2022) |
| ||||
| Din (2023)[4] | |||||
| Demonim(ler) | Hollandalı | ||||
| Yönetim | Üniter parlamenter anayasal monarşi | ||||
| |||||
| Yasama | Genel Meclis | ||||
| Senato | |||||
| Temsilciler Meclisi | |||||
| Avrupa Parlamentosu | |||||
| 31 sandalye | |||||
| Yüzölçümü | |||||
• Toplam | 41.865[5][e] (134.) | ||||
• Su (%) | 18,41[6] | ||||
| En yüksek rakım | 887 m (2.910 ft) | ||||
| Nüfus | |||||
• 2025 tahminî |  18.496.800[7] (69.) | ||||
• 2011 sayım | 16.655.799[8] | ||||
• Yoğunluk | (33.) | ||||
| GSYİH (SAGP) | 2025 tahminî | ||||
• Toplam |  $1.526 trilyon[9] (28.) | ||||
• Kişi başına | $84,566[9] (10.) | ||||
| GSYİH (nominal) | 2025 tahminî | ||||
• Toplam | $1.272 trilyon[9] (18.) | ||||
• Kişi başına | $70,480[9] (10.) | ||||
| Gini (2021) | ▼ 26.4[10] düşük | ||||
| İGE (2023) | 0.955[11] çok yüksek · 8. | ||||
| Para birimi | |||||
| Zaman dilimi | [g] | ||||
• Yaz (YSU) | |||||
| Trafik akışı | sağ | ||||
| Telefon kodu | +31, +599[h] | ||||
| İnternet alan adı | .nl, .bq[i] | ||||
,_Wooden_Shoes_Museum_in_Drenthe.jpg)
.jpg)
Hollanda (Felemenkçe: ); toprakları Batı Avrupa'da ve kısmen de Karayipler'de bulunan bir ülkedir.[13] Hollanda Krallığı'nı meydana getiren dört ülkeden en büyüğüdür.[13] Hollanda, doğuda Almanya, güneyde Belçika ve kuzeybatıda Kuzey Denizi ile komşudur. Hollanda, Avrupa kıtasında on iki eyaletten ve Karayipler'de Bonaire, Sint Eustatius ve Saba adaları olmak üzere üç özel belediyeden oluşur.[13]
Hollanda meşruti monarşi ile yönetilen bir Avrupa ülkesidir. Hollanda nüfus yoğunluğu fazla olan bir ülkedir. 10 Şubat 2025 itibarıyla Hollanda'nın nüfusu 18.052.037'dir.[14] Ülke topraklarının çoğunluğu deniz seviyesinin altındadır. Hollanda Avrupa Birliği, NATO ve OECD üyesidir. Hollanda aynı zamanda Schengen Bölgesi ve Benelüks topluluğunun bir parçasıdır. Belçika ve Lüksemburg ile birlikte Benelüks ülkelerini oluşturan 3 ülkeden biridir. Ayrıca Kyoto Sözleşmesi'ni imzalamıştır. Ülke Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne, Uluslararası Adalet Divanı'na, Uluslararası Ceza Mahkemesi'ne ve Europol'e ev sahipliği yapmaktadır.
Ülke özellikle peynirleri, yel değirmenleri, bisikletleri, laleleri, Holştayn adı verilen inekleri ve sosyal hakları ile tanınır. Hollanda'da eşcinsel evlilik 2001'den beri yasal olup bu hakkı dünyada tanıyan ilk ülke Hollanda olmuştur.
Türkiye'nin Hollanda Büyükelçiliği Lahey[15] şehrindedir. Türk konsoloslukları ise Amsterdam, Rotterdam ve Deventer şehirlerindedir.
Ülke adı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hollanda ismi, Birleşik Hollanda Krallığı'nın en önemli eyaleti olan ve ülkenin kuzeybatı kısmında bulunan Hollanda Eyaleti'nden gelmektedir. Kısaca Hollanda olarak adlandırılmaktadır. 19. yüzyılın ikinci yarısından beri bu eyalet iki ayrı eyalete bölünmüştür: Kuzey Hollanda (Başkent: Haarlem) ve Güney Hollanda (Başkent Lahey: Den Haag). Felemenkçede "Hollanda" ifadesi sadece bu iki eyalet için kullanılır.
Hollanda'nın dışındaki ülkelerde Hollandalılar genellikle "Hollandalı" olarak adlandırılırlar ve Hollanda turizmde ve diğer endüstriler de ülkelerini "Hollanda" olarak pazarlamaktadırlar (hem İngilizcede hem de Almancada). Hollanda ismi, ülkenin aynı adı taşıyan bir eyaletinden geldiği için, bu eyaletten gelmeyen bazı Hollandalılar, ismini veren bölgeyi genellikle sevmemektedir. Bu nedenle, 'Nederland' yerine 'Hollanda' ve 'Nederlander' yerine de 'Hollandalı' kelimesi kullanılmasına bazıları bir antipati duymaktadır.
İngilizce "Dutch" adı, "duutsc" gibi Orta Hollanda biçimlerinden ortaya çıkmıştır. "Duutcs" ve "dietsc" gibi Orta Hollanda biçimleri halk arasında konuşulan lehçelerin adlarıdır ve bu lehçelerin, yönetimin, bilimin ve kilisenin dili olan Latinceden ayırt edilmesine yaramıştır. "Dutch" ve "duutsc" biçimleri Almanca bir kelime olan "deutsch" ile bağlantılıdır ve aynı kökenden gelir. Fransızlar ise bu bölgeyi Pays-Bas yani 'alçak ülke' olarak tanımlarlar.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Hollanda'da yerleşimin tarihi, ülkenin yeraltı yapısının oluşumuyla yakından bağlantılıdır. Holosen döneminde Scheldt, Ren, Maas ve Ems nehirlerinin sık sık taşması, çevrenin yalnızca fiziksel olarak değişmesine değil, aynı zamanda insanların yaşam biçimini şekillendirmesine neden olmuştur. Özellikle son 1000 yılda, polderler ve set sistemleri sayesinde insanların suyla kurduğu ilişki, günümüz Hollanda manzarasını büyük ölçüde belirlemiştir.
Bu doğal koşullar, toplumun birlikte hareket etme zorunluluğunu doğurmuş ve zamanla iş birliğine dayalı bir yönetim anlayışının gelişmesini sağlamıştır. Bu yapı, Hollanda'nın ilerleyen dönemlerdeki ticari başarısında önemli bir rol oynamıştır. Deniz ve su yollarına yakınlık, ticaretin gelişmesini kolaylaştırmış ve ekonomik refahı artırmıştır. Hollanda tarihindeki önemli dönüm noktalarından biri, büyük bir refah dönemini takip eden İspanya'ya karşı verilen mücadeleyle başlayan Bağımsızlık Savaşı'dır. Bunu, uzun süren bir gerileme dönemi ve nihayetinde 1795'teki Fransız işgali izlemiş, bu olay cumhuriyetin sona ermesine neden olmuştur.
Utrecht Birliği'ne bağlı Kuzey Hollanda eyaletleri (Güney Hollanda, Zeeland, Utrecht, Gelderland, Overijssel, Groningen ve Friesland) 26 Temmuz 1581'de İspanya kralı II. Felipe'den bağımsızlıklarını ilan ettiler. 1648'de imzalanan Vestfalya Antlaşması'nda Hollanda vilayetlerinin bağımsızlığı tanındı. Bu, daha sonra kurulacak olan Hollanda'nın bulunduğu bölgeye karşılık geliyordu. Ancak, bu bölgenin güneyinde kalan bölgeler, Flandre dahil olmak üzere, krallıkta kaldı; daha sonra bu bölgede Belçika bağımsızlığını kazandı. Bu tarihten sonra Kuzey Hollandalılar ve Güney Hollandalılar olarak iki toplumdan bahsedilmeye başlandı.
Viyana Kongresi, Hollanda Krallığı'nı kısa bir süreliğine kuzey ve güney olarak birleştirdi. Ancak, 1830'da güneydeki Hollandalılar (Felemenkliler), Belçika adı altında bağımsızlıklarını ilan etmişti. ('Belgica' eski bir Roma eyaletinin adıdır ve Rönesans döneminde, Hollanda'nın Latince ismi olarak kullanılmıştır.)
Hollanda, I. Dünya Savaşı'nda tarafsız kalırken, II. Dünya Savaşı'nda Alman işgaline uğradı. 10 Mayıs 1940'ta Nazi Almanyası Belçika ve Hollanda'yı, 1942'de ise Japonya Hollanda'nın bir sömürgesi olan Endonezya'yı işgal etti. Savaş bittikten sonra Endonezya bağımsızlığını ilan etti.
İspanyol Hollandası (1384-1581)
[değiştir | kaynağı değiştir]On dördüncü yüzyıl Avrupa için birçok bakımdan krizlerin yaşandığı bir dönemdi; bunların arasında Kara Ölüm (1347-1351) ve Yüz Yıl Savaşları da vardı. Ekonomik açıdan ise 1475'lere kadar süren genel bir durgunluk bile yaşandı. Ancak Hollanda için aynı durum geçerli değildi, daha çok ekonomik bir genişleme söz konusuydu.
Lordların yayılmacı dürtüleri karşılıklı birçok savaşta dile getirildi, ancak esas olarak evlilik politikası, Aşağı Ülkeler'in büyük bölümlerinin -çoğu zaman tesadüf eseri- yabancı kraliyet hanedanlarının kontrolü altına girmesini sağladı. Evlilik politikasının başarısı özellikle Burgonya Dükleri arasında belirgindi. 1384-1428 yılları arasında Karolenj döneminden bu yana ilk kez kuzeydeki birçok bölgeyi ve güneydeki hemen hemen tüm bölgeleri birleştirmeyi başardılar.
Ekonomik açıdan güçlü olan Hollanda, daha sonra Habsburglar için de önemli bir yer tuttu. İmparator V. Şarlken (1515-1555) döneminde bölge İspanyol imparatorluğunun bir parçası oldu. Ağırlık merkezi büyük ölçüde İspanya'ya kaydı, Hollanda'nın yönetimi ise bir valiye bırakıldı. Hollanda'nın Habsburg İmparatorluğu'nun bir parçası olması, bu bölgelerin aynı zamanda Fransa ile Habsburglar arasında uzun süren İtalyan Savaşları'na da dahil olması anlamına geliyordu. V. Şarlken'in İspanya Kralı olmasının ardından Fransa, büyük ölçüde Habsburg Hanedanı tarafından kuşatılmış halde buldu kendini. İtalyan Savaşları 1559'a kadar Avrupa siyasetine egemen oldu ve Fransız-Habsburg rekabeti iki yüzyıl daha devam etti. Bu dönemde XVII. Eyaletler büyük ölçüde bağımsız bir birim haline getirildi.
Uzun zamandır Roma Katolik Kilisesi'ne eleştirel yaklaşan bu bölgede, yüzyılın ortalarından itibaren Protestan Reformu başladı. 15. yüzyılın sonlarından itibaren ekonomik ve demografik açıdan güçlü bir büyüme yaşandı. Ancak yüksek vergiler ve ticaret ablukaları ile sonuçlanan savaşlar, halk üzerinde ağır bir yük oluşturdu. Bu kez Reform ve özellikle onunla birlikte gelen ağır zulüm, yeni bir etken daha ekledi. Bu patlayıcı karışım, Seksen Yıl Savaşları olarak da bilinen İsyana yol açacaktı. 1567-1568'deki ilk ayaklanma yine bastırılabildi, ancak sert politikalar yine büyük direnişe yol açtı. 1 Nisan 1572'de Geuzen, Den Briel'i almayı başardı ve ikinci ayaklanma başladı.
26 Temmuz 1581'de Hollanda Eyalet Meclisi, 22 Temmuz'da hazırlanan Fesih Yasası'nı imzaladı. Bu kararla II. Filip, Hollanda Lordluğu'ndan feragat etti. Bu Hollanda'nın bağımsızlık bildirgesi olarak görülebilir.[16] Bu yasa, 1579'da Utrecht Birliği'nin kurulmasının ardından yürürlüğe girdi. 1585'te Anvers'in düşüşü ise Hollanda'nın kuzeyi ve güneyi arasındaki askeri ayrımı kesinleştirdi. Uygun bir alternatif yöneticinin bulunmaması sonucunda 1588'de cumhuriyet ilan edildi.
-NL.svg)
Hollanda cumhuriyeti (1581-1795)
[değiştir | kaynağı değiştir]
İspanya'nın emperyal genişlemesinin de yardımıyla cumhuriyet yeniden fethedilmekten kurtuldu. Aslında ekonomik merkezin Akdeniz'den Batı Avrupa'ya kaymasından azami ölçüde yararlandı. Daha önce güney eyaletlerinin gölgesinde kalan Kuzey Hollanda'da, Anvers'in düşmesinin ardından Amsterdam Avrupa'nın ticaret merkezi haline gelirken, Hollanda Avrupa'nın nakliye sektörüne hakim oldu. Asıl ticaret geliri, Baltık Denizi hattındaki Avrupa ticaretinden sağlanıyordu. Hollanda Doğu Hindistan Şirketi (VOC) de hissedarları için büyük kârlar elde etmeyi başardı. Bu ekonomik refah artışı ise, yöneticilerde yerel halkın güçlenip otoriteye karşı başkaldırabileceği endişesini doğurdu. Nitekim, 1621 yılında Jan Pieterszoon Coen, Banda Adaları'nın neredeyse tüm yerli halkını katlettirdi.
Bunu izleyen Altın Çağ, Hollanda tarihinin siyasi, kültürel ve ekonomik olarak en önemli dönemi oldu. En parlak dönemi özellikle eski Hollandalı resim ustaları şekillendirmiştir. Ancak bu dönemde daha sonraki Hollanda kolonileri de kurulmuş ve Portekizlilerden birkaç önemli bölgenin ele geçirilmesinin ardından Cumhuriyet, Atlantik ötesi köle ticaretinde de aktif rol oynamıştır. On yedinci yüzyılda, Afrikalı kölelerin ticaret yolları büyük ölçüde Gana'daki Elmina (Altın Sahili) üzerinden Surinam, Brezilya ve Karayip adalarına uzanıyordu. Elmina 1637'de, Axim 1642'de fethedildi. 1641'de Pieter Cornelisz önderliğinde. Jol ayrıca Angola'yı da fethetti. 550.000'den fazla insanın Hollanda gemileriyle köle olarak Amerika'ya getirildiği tahmin ediliyor.[kaynak?] Bu yolculuklar genellikle kötü koşullar altında gerçekleşiyordu ve insanlar yol boyunca ölüyordu. Kişisel zorlukların yanı sıra, bunun Afrika toplumları üzerinde yıkıcı etkileri de oldu. Doğrudan karlılık tahminleri farklılık göstermektedir, ancak kölelik olmasaydı Amerika'nın sömürgeleştirilmesi çok farklı olurdu. Asyalı kölelerin ticareti de yaygın olarak yapılıyordu. Köle, Altın Çağ'da Hollanda sömürge imparatorluğunun ekonomisinde işgücü olarak vazgeçilmezdi; On yedinci yüzyılın ikinci yarısında, Batavia sakinlerinin yarısı özgür olmayan insanlardan oluşuyordu.[17]
Hollanda eyaleti, ekonomik üstünlüğü sayesinde Eyaletler Meclisi üzerinde etkili olmuştur. Hollanda eyaleti ile Orange Hanedanı'nın çıkarları çatıştığında, hükûmet işlevsiz hale gelebiliyordu. Hükûmet Protestan'dı ve bireysel vicdan özgürlüğü tanınıyordu; ancak farklı dinlere açıkça ibadet etme özgürlüğü kısıtlanmıştı. Avrupa'nın diğer bölgeleriyle kıyaslandığında hoşgörü daha fazlaydı; ancak bu, İspanya'daki gibi kitlesel bir göçü önlemeyi amaçlayan, pragmatik bir tercihti. Burjuvazi egemen sınıfa dönüşürken, soyluların ve din adamlarının etkisi azaldı. Naipler siyasi iklimi kontrol etmeye başladılar.
1648 yılında, naip II. Wilhelm'in karşı çıkmasına rağmen İspanya ile savaş sona erdirildi. II. Wilhelm'in iktidar girişimleri, 1650'deki ani ölümüyle sona erdi ve böylece Hollanda tarihinde ilk kez bir naip olmadan yönetilen dönem başladı. Bu dönem içeride “Gerçek Özgürlük”, dışarıda ise ticaret savaşlarıyla anıldı.
Büyük ölçekli mekanik enerji üretimi ilk olarak rüzgâr ve su değirmenleriyle gerçekleşti. Altın Çağ'da Birleşik Eyaletler'de turba önemli bir enerji kaynağı olmuştur. Tüm bunlar, ancak Büyük Britanya Krallığı'ndaki Sanayi Devrimi'nin aşabildiği bir erken sanayileşmenin yolunu açtı. Bu arada İngiltere ve Fransa, iç sorunlarından kurtulmuş, ticaret ve nakliye işlerinden paylarını talep ediyorlardı. Daha sonra gerçekleşen Birinci İngiliz Savaşı Hollanda Cumhuriyeti tarafından kaybedildi. İkinci İngiliz Savaşı Kesin bir zaferle sonuçlanmış ve Hollanda filosu üstünlük sağlasa da, Cumhuriyet'in büyük güçleri birbirine karşı etkili bir şekilde kullanamaması durumunda zor duruma düşeceği giderek daha belirgin hâle gelmişti. Bu durum tarihe "Felaket Yılı" olarak geçen 1672 yılında açıkça görüldü. Yabancı birlikler şaşırtıcı bir hızla Su Hattı'na doğru ilerlerken, De Witt kardeşler Lahey'de linç edildi ve bunun ardından III. William, naip olarak göreve getirildi.
Bu kriz, Turuncuların ülkede yeniden üstünlük kurmasına zemin hazırladı. III. William döneminde bu tehdit bertaraf edildi ve Michiel de Ruyter, 1673 yılında Fransa ve İngiltere'nin birleşik deniz kuvvetlerini mağlup etti. Bundan sonra III. William, Fransa Kralı XIV. Louis'nin yayılmacı politikalarına karşı bir Avrupa koalisyonu kurmaya odaklandı. 1688 yılında, III. William büyük bir orduyla İngiltere'ye çıkarma yaptı ve kayınpederi II. James'i tahtan indirerek “Muhteşem Devrim”i başlattı. İngiltere tahtına geçtikten sonra da Fransız hegemonyasına karşı yürütülen mücadelelere daha fazla odaklandı. 1688-1697 yılları arasındaki Dokuz Yıl Savaşları boyunca ve 1701'deki ölümüne kadar süren İspanya Veraset Savaşları'nda Fransa karşıtı koalisyonlarda önemli roller üstlendi.
Cumhuriyet, siyasi ve askeri açıdan, ikinci stad sahibi olmayan dönemde ikinci sırada yer aldı. Ekonomik açıdan, Fransa ile kırk yıl süren savaşın ardından ortaya çıkan büyük ulusal borç, Cumhuriyet'in mali dengesini bozmuş; özellikle İspanya Veraset Savaşları sonrasında bu borç yükü, devletin taşıyabileceğinden fazla hâle gelmiş ve Cumhuriyet zamanla Büyük Britanya'ya ekonomik olarak bağımlı duruma düşmüştür. Yedi Eyalet, gece bekçisi devleti haline geldi. Ülkenin yönetimi, daha önce demokratik olmasa da halkın etkisinin hissedilebildiği bir yapıdayken, artık giderek içine kapanan bir egemen sınıfın kontrolüne geçti. Uzun süre boyunca uluslararası siyaset, Fransa-İngiltere çatışmaları üzerine kuruluydu; ancak Yedi Yıl Savaşı'ndan sonra Avrupa'da yeni bir güç dengesi oluştu. Bu durum artık etkili olmuyordu ve Cumhuriyet giderek büyük güçlerin insafına kalıyordu.
Güney Denizi Balonu'nun çökmesiyle İngiltere'de ve John Law'un Mississippi Şirketi'nin batmasıyla Fransa'da büyük mali krizler yaşandı. Rotterdam borsasında da sert düşüşler yaşandı ancak bu düşüş, Londra ve Paris'te çok sayıda aksiyon yatırımcısının rüzgar ticaretinde yaşadığı kadar şiddetli olmadı. Amsterdam'daki Kalverstraat Caddesi'nde bulunan İngiliz kahvehanesine baskın düzenlendi. Belediye başkanları, aracıların balon ve rüzgar ticaretinde artık işlem yapmasını yasakladı.
Dördüncü İngiliz-Hollanda Savaşı (1780-1784) neredeyse bir asırlık ittifakı sona erdirdi. Savaş Cumhuriyet için felaketle sonuçlandı ve yurtseverler arasında memnuniyetsizlik 1786 ve 1787'de tırmandı. Yerel düzeyde bir devrim hareketi şekillenmeye başladı; ancak Prusya'nın müdahalesiyle Turuncu Restorasyon süreci yaşandı. Birçok vatansever Fransa'ya kaçtı ve burada Fransız Devrimi'nde önemli rol üstlendi. Batavya Devrimi sırasında bu yurtseverler Cumhuriyet'e geri döneceklerdi.
![[icon]](/wiki/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ülke üç büyük nehir tarafından iki ana bölgeye bölünür. Bu nehirler Ren ve onun ana kolları olan Waal ile Meuse nehirleridir. Bu nehirler tarihte derebeylikler arasındaki sınırı oluşturduğundan birtakım kültürel farklılıklara yol açmıştır.
Hollanda'nın güneybatısı bir nehir deltasıdır ve Scheldt Nehri'nin iki kolu buradan denize dökülür. Ren Nehri'nin sadece bir kolu olan IJssel Nehri kuzeydoğuya doğru akar ve IJsselmeer'e dökülür. Bu nehir de dil açısından bir bölünme yaratır, nehrin doğusunda yaşayanlar Hollanda Aşağı Saksoncası ağzını konuşurlar.[18]
Ülkenin toprakları Kuvaterner döneminde oluşmuştur. Toprakları genelde alüvyon, buzultaş, çökeller ve kilden oluşur.[19]
Hollanda'nın büyük bölümü deniz seviyesinin altında yer alır. Ülkenin Avrupa topraklarındaki en yüksek noktası Limburg eyaletinde, Vaals kasabasının yakınında yer alan ve 322,4 metre yüksekliğindeki Vaalserberg tepesidir.
1287 yılında meydana gelen ve 50 bin kişinin hayatını kaybetmesine sebep olan St. Lucia Seli tarihteki en ölümcül sellerden biridir.[20] Hollanda'daki son büyük sel 1953 yılında meydana geldi, selde Hollanda'nın tarım yapılan topraklarının %9'u sular altında kaldı ve 1.836 kişi öldü.[21][22]
Ülkede denizden kazanılan çok miktarda toprak mevcuttur. 1930'larda yapılan Zuiderzeewerken çalışmasında, denizden yaklaşık 2.500 kilometrekare toprak kazanıldı.[23][24] Denizden kazanılan arazilere polder adı verilmektedir.[19]
| Hollanda büyük şehir ve merkezleri Merkezi İstatistik Bürosu [1] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sıra | Şehir adı | İlçe | Nüfus | Sıra | Şehir ismi | İlçe | Nüfus | ||
 Amsterdam |
1 | Amsterdam | Kuzey Hollanda | 798.164 | 11 | Enschede | Overijssel | 158.741 |  Lahey |
| 2 | Rotterdam | Güney Hollanda | 615.752 | 12 | Apeldoorn | Gelderland | 157.223 | ||
| 3 | Lahey | Güney Hollanda | 504.260 | 13 | Haarlem | Kuzey Hollanda | 153.225 | ||
| 4 | Utrecht | Utrecht | 321.583 | 14 | Arnhem | Gelderland | 149.912 | ||
| 5 | Eindhoven | Kuzey Brabant | 218.559 | 15 | Amersfoort | Utrecht | 149.653 | ||
| 6 | Tilburg | Kuzey Brabant | 208.429 | 16 | Zaanstad | Kuzey Hollanda | 149.421 | ||
| 7 | Groningen | Groningen | 195.511 | 17 | Haarlemmermeer | Kuzey Hollanda | 144.117 | ||
| 8 | Almere | Flevoland | 195.019 | 18 | 's-Hertogenbosch | Kuzey Brabant | 142.741 | ||
| 9 | Breda | Kuzey Brabant | 178.366 | 19 | Zoetermeer | Güney Hollanda | 122.968 | ||
| 10 | Nijmegen | Gelderland | 166.492 | 20 | Zwolle | Overijssel | 122.415 | ||
Doğa
[değiştir | kaynağı değiştir]Hollanda'nın Önemli Park Alanları:
1- Keukenhof, Amsterdam'a 25 kilometre, Haarlem'e ise 17 kilometre mesafede bulunan Lisse kasabasında yer alır. 1949 yılında kurulan bu bahçe, 32 hektarlık bir alana yayılmakta olup, her yıl yaklaşık 7 milyon çiçek soğanı ekilmektedir. Ziyaretçilere, laleler başta olmak üzere sümbüller, nergisler ve diğer bahar çiçekleriyle süslü alanlar sunulmaktadır. Keukenhof, sadece Mart ortasından Mayıs ortasına kadar sekiz hafta boyunca ziyarete açıktır ve bu dönemdeki en yoğun ziyaret zamanı genellikle Nisan ortasıdır. 2025 sezonu için Keukenhof, 20 Mart – 11 Mayıs tarihleri arasında her gün 08:00 – 19:00 saatlerinde açıktır. 2019 yılında 1,5 milyon ziyaretçiye ev sahipliği yaparak, günlük ortalama 26.000 ziyaretçiye ulaşmıştır. Amsterdam'ın güneybatısında, “Duin- en Bollenstreek” (Kum ve Soğan Bölgesi) içinde yer alan bahçeye giriş ücretlidir ve biletler yalnızca resmî web sitesi üzerinden, seçilen zaman dilimlerine göre online olarak temin edilebilir. Keukenhof, trenle Haarlem veya Leiden istasyonlarına ulaşıldıktan sonra otobüsle erişilebilecek bir mesafededir.
2- Vondelpark – Amsterdam'da yer alan ve 1865'te açılan bu park, 47 hektar büyüklüğündedir. Açık hava tiyatrosu ve göletler gibi çeşitli alanlara sahiptir.
3. Amsterdamse Bos – Amsterdam, Amstelveen ve Aalsmeer arasında yer alan bu orman parkı 1.000 hektarlık alana sahiptir. 1934-1970 yılları arasında oluşturulmuştur.
4. De Biesbosch Ulusal Parkı – Kuzey Brabant ve Güney Hollanda eyaletlerinde yer alır. Tatlı su gelgit bataklıklarını içeren bir doğa alanıdır. 1421'deki Sint-Elisabeth seli sonrası oluşmuş, 1994'te ulusal park ilan edilmiştir.
5. Hortus Botanicus – Amsterdam'da yer alan ve 1638 yılında kurulan bu botanik bahçe, çeşitli bitki koleksiyonlarına ev sahipliği yapmaktadır.
6. Amstelpark – Amsterdam-Zuid'de yer alan park, 1972 Floriade bahçe sergisi için inşa edilmiştir. İçerisinde labirent, Japon bahçesi ve Riekermolen yel değirmeni bulunur.
7. Hoge Veluwe Ulusal Parkı – Gelderland eyaletinde, Otterlo, Hoenderloo ve Schaarsbergen köyleri arasında yer alır. Farklı ekosistemlere sahip olup, Kröller-Müller Müzesi ve bisiklet yolları da bu alandadır. 1935'te kurulmuş olup özel bir vakıf tarafından yönetilmektedir.
8. Loonse en Drunense Duinen Ulusal Parkı – Kuzey Brabant eyaletindeki Loon op Zand, Drunen ve Udenhout yerleşimleri arasında yer alır. 2002 yılında ulusal park ilan edilmiştir. Kum tepeleri ve çam ormanlarıyla tanınır.
9. Utrechtse Heuvelrug Ulusal Parkı – Utrecht eyaletinde, Doorn, Amerongen, Zeist ve çevresindeki yerleşimlerle çevrilidir. 2003 yılında ulusal park ilan edilmiştir. Ormanlık alanlar, vadiler ve köylerle çevrilidir.
10. Schiermonnikoog Ulusal Parkı – Friesland eyaletine bağlı Schiermonnikoog Adası'nda yer alır. 1989'dan beri ulusal park statüsündedir. Kuş çeşitliliğiyle öne çıkar. Wadden Denizi, 2009'da UNESCO Dünya Mirası ilan edilmiştir.
11. Lauwersmeer Ulusal Parkı – Groningen ve Friesland eyaletleri arasında yer alır. 2003 yılında ulusal park ilan edilmiştir. Önceden deniz olan bu alan, tatlı su gölüne dönüştürülmüştür.
12. Drentsche Aa Ulusal Parkı – Drenthe eyaletinde yer alır ve 2002'de ulusal park statüsüne kavuşmuştur. Drentsche Aa Nehri çevresinde, geleneksel tarım alanları ve köyleri korur.
13. Weerribben-Wieden Ulusal Parkı – Overijssel eyaletinde yer alır. 1992 (Weerribben) ve 2009 (Wieden) yıllarında birleştirilen doğal alanlardan oluşur. Sulak alan ekosistemlerine sahiptir.
14- Veluwezoom Ulusal Parkı – Gelderland eyaletinde bulunan park, 1930'da kurulmuştur ve Hollanda'daki ilk ulusal parktır. Ormanlık alanlar, fundalıklar ve yaban hayatı çeşitliliğiyle bilinir.
15. Nieuw Land Ulusal Parkı – Flevoland eyaletinde yer alır. 2018'de ulusal park ilan edilmiştir. Markermeer, Oostvaardersplassen ve Marker Wadden gibi alanları kapsar.
16. Kinderdijk Mill Network – Güney Hollanda'daki Alblasserwaard bölgesinde bulunur. 1997'de UNESCO Dünya Mirası ilan edilmiştir. Su yönetimi sistemini yansıtan 19 rüzgar değirmenine ev sahipliği yapar.
17. Zaanse Schans – Zaandam'da yer alır. Tarihi rüzgar değirmenleri, geleneksel atölyeler ve mimarisiyle tanınır. Açık hava müzesi niteliğindedir.
18. Efteling – Kaatsheuvel kasabasında bulunan ve 1952 yılında açılan bir tema parkıdır. Park, masalsı ve fantastik temalar formatında tasarlanmış olup, özellikle aileler için çeşitli eğlence seçenekleri sunmaktadır. Efteling tema parkında, masallar ve efsanelerle çevrili bir ortamda, hızlı trenler ve "Fata Morgana" adlı su gezintisi ve "Joris en de Draak" adlı ahşap hızlı tren gibi farklı aktiviteler vardır. 2023 yılında, Disneyland Paris,Europa-Park-Almanya ve Walt Disney Studios Park-Fransa'dan sonra Avrupa'da en çok ziyaret edilen dördüncü tema parkı oldu.[25]
19. Walibi – Flevoland eyaletinin Biddinghuizen kasabasında yer alan ve 1971 yılında açılan bu tema parkta, "Lost Gravity" gibi yüksek hızda trenler ve çeşitli etkinlikler bulunmaktadır.
20. Dolfinarium – 1965 yılında açılan ve Harderwijk şehrinde yer alan bu deniz parkında yunus, deniz aslanı, mors ve balina gibi hayvanlar gösteriler yapmaktadır.
Hayvanat Bahçeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
1. Royal Burgers' Zoo
[değiştir | kaynağı değiştir]1913 yılında kurulan Royal Burgers' Zoo, Hollanda'nın doğusunda Arnhem kentinde yer almakta olup yaklaşık 45 hektarlık bir alana yayılmıştır. Hayvanat bahçesi, yağmur ormanı, çöl, savan ve okyanus gibi çeşitli ekosistemleri kapsayan tematik alanlarıyla tanınır. Yaklaşık 500 farklı türde 10.000'i aşkın hayvan barındırmaktadır. Avrupa'nın en büyük yapay mercan resifine ev sahipliği yapmaktadır.[26]
2. Diergaarde Blijdorp
[değiştir | kaynağı değiştir]1857 yılında kurulan bu hayvanat bahçesi, Rotterdam'da yer almaktatır ve yaklaşık 28 hektarlık bir alan kaplamaktadır. Avrupa'nın en köklü hayvanat bahçelerinden biri olan Blijdorp, Oceanium adlı modern akvaryum bölümüyle dikkat çeker. Park, dünya genelinden gelen hayvan türlerine ev sahipliği yapmaktadır.
3. Safaripark Beekse Bergen
[değiştir | kaynağı değiştir]1968 yılında kurulan Safaripark Beekse Bergen, yaklaşık 120 hektarlık genişliğiyle Hollanda'nın alan bakımından en büyük hayvanat bahçesidir. Hilvarenbeek kentinde yer alan bu tesis, ziyaretçilere araba, otobüs, tekne veya yürüyüş yoluyla safari yapma imkânı sunar. Afrika kökenli büyük memeliler için doğal yaşam alanlarına benzer düzenlemeler içermektedir.
4. ARTIS (Natura Artis Magistra)
[değiştir | kaynağı değiştir]1838 yılında kurulan ARTIS, Hollanda'nın en eski hayvanat bahçesidir ve Amsterdam şehir merkezinde, yaklaşık 14 hektarlık bir alana kuruludur. Hayvanat bahçesi, aynı zamanda akvaryum, mikrobiyoloji müzesi (Micropia), planetaryum ve botanik bahçeyi de bünyesinde barındırır. Hollanda'nın ilk halka açık hayvanat bahçesi – ve dünyanın en eski beş hayvanat bahçesinden biri – olan ARTIS, şehrin kalbinde doğayı öğrenmek ve deneyimlemek için ilham verici bir mekân hâline gelmiştir.[27]
5. Wildlands
[değiştir | kaynağı değiştir]2016 yılında açılan Wildlands, Emmen kentinde yaklaşık 22 hektarlık bir alanda kurulmuştur. Eski Emmen Hayvanat Bahçesi'nin yerini alan bu modern tesis, kutup bölgesi, yağmur ormanı ve savan gibi üç ana tematik alandan oluşur. Hayvanat bahçesi, geleneksel sergileme yöntemlerinden farklı olarak macera parkı konseptiyle tasarlanmıştır.
6. Ouwehands Dierenpark
[değiştir | kaynağı değiştir]1932 yılında kurulan Ouwehands Dierenpark, Utrecht bölgesinde bulunan Rhenen kasabasında yer almakta ve yaklaşık 22 hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Hayvanat bahçesi, dev pandalar ve kutup ayıları gibi nadir türleri barındırmasının yanı sıra geniş primat koleksiyonuna da sahiptir. Eğitim ve çocuklara yönelik etkinlikleri ile dikkat çeker.
7. GaiaZOO
[değiştir | kaynağı değiştir]2005 yılında kurulmuş olan GaiaZOO, Limburg eyaletinin Kerkrade kentinde bulunmaktadır ve yaklaşık 25 hektarlık bir alana sahiptir. Tesis, Avrupa ve Afrika kökenli hayvan türlerinin sergilendiği bölümlere yer vermekte olup, doğal yaşam alanlarına benzer biçimde düzenlenmiş barınak sistemleri ile tanımlanır.
8. Apenheul Primate Park
[değiştir | kaynağı değiştir]1971 yılında açılan Apenheul, Gelderland eyaletinde yer alan Apeldoorn şehrinde konumlanmaktadır. Yaklaşık 10 hektarlık bir alanda faaliyet göstermektedir. Yalnızca primat türlerinin sergilendiği uzmanlaşmış bir hayvanat bahçesidir. Bazı türlerin serbest dolaşımına izin veren açık sergi düzenlemeleri mevcuttur.
9. ZooParc Overloon
[değiştir | kaynağı değiştir]2000 yılında faaliyete geçen ZooParc Overloon, Kuzey Brabant eyaletindeki Overloon kasabasında yer almakta olup yaklaşık 21 hektarlık bir alanı kapsamaktadır. Park, farklı kıtalara özgü hayvan türlerinin tematik olarak gruplandırıldığı sergi alanlarına sahiptir. Tesis, yürüyüş rotaları üzerinden gezilebilecek şekilde planlanmıştır.
10. Dierenrijk
[değiştir | kaynağı değiştir]2004 yılında açılan Dierenrijk, Kuzey Brabant eyaletinde yer almakta ve Eindhoven kentine komşu olan Mierlo'da konumlanmaktadır. Yaklaşık 10 hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Park, hayvan türlerinin izlenmesine olanak tanıyan açık alan düzenlemelerine sahiptir. Koleksiyonunda memeliler, kuşlar ve deniz memelileri gibi çeşitli türler yer almaktadır.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Hollanda çok güçlü bir ekonomiye sahiptir ve yüzyıllardır Avrupa ekonomisinde özel bir rol oynamıştır. 16. yüzyıldan beri gemicilik, balıkçılık, ticaret ve bankacılık Hollanda ekonomisinin en önemli sektörleri olmuştur. Hollanda, dünyanın en fazla ihracat yapan ilk on ülkesinden biridir.[28]
Hollanda 2025 itibarıyla SAGP bazında dünyadaki 29. büyük ekonomiye sahiptir ve kişi başına düşen $60.461 ile dünyanın 11. zengin ülkesidir.[29] 1997-2000 yılları arasında yıllık büyüme Avrupa ortalamasının oldukça üstünde olan %4 civarında seyretti. 2001-2005 yılları arasında büyüme tüm dünyayla birlikte yavaşlasa da 2007'nin üçüncü çeyreğinde yeniden %4.1'e çıktı. Eurostat'a göre Hollanda'da işsizlik oranı Ekim 2011 itibarı ile %4.8'dir ve bu Avrupa Birliği ülkeleri arasındaki en düşük orandır.[30]
Dil
[değiştir | kaynağı değiştir]Resmi dil, sakinlerin büyük çoğunluğu tarafından konuşulan Felemenkçe'dir. Hollanda'da en çok konuşulan lehçe Hollandaca lehçesidir.[31] Flemenkçe'nin yanı sıra, Batı Frizce, kuzeydeki Frizya eyaletinde (Batı Frizcesinde Fryslân ) ikinci bir resmi dil olarak kabul edilmektedir.[32] Krallığın Avrupa kısmında diğer iki bölgesel dil, Avrupa Bölgesel Diller ve Azınlık Dillerini Koruma Antlaşması kapsamında tanınmaktadır.[33]
Bu tanınan bölgesel dillerin ilki Aşağı Saksonca'dır (Flemenkçe Nedersaksisch). Aşağı Saksonya, Twente bölgesindeki Tweants ve Drenthe eyaletindeki Drents gibi Hollanda'nın kuzey ve doğusunda konuşulan Aşağı Almanca dilinin birkaç lehçesinden oluşur.
İngilizce, Saba ve Sint Eustatius'un özel belediyelerinde resmi bir statüye sahiptir. Bu adalarda yaygın olarak konuşulur. Papiamento, Bonaire özel belediyesinde resmi bir statüye sahiptir. Yidiş ve Çingenece 1996 yılında Hollanda'da bölgesel olmayan diller olarak kabul edildi.
Hollanda eğitim yasalarında resmiyet kazanmış bir yabancı dil öğrenme geleneğine sahiptir. Toplam nüfusun yaklaşık %90'ı İngilizce, %70'i Almanca ve %29'u Fransızca konuşabildiklerini belirtmektedir.[34] İngilizce, tüm ortaokullarda zorunlu bir derstir. Çoğu alt düzey ortaokul eğitiminde ilk iki yıl boyunca ek bir modern yabancı dil zorunludur.[35][36]
Din
[değiştir | kaynağı değiştir]2023 yılında Hollanda İstatistikleri, toplam nüfusun %58'inin kendisini dinsiz olarak tanımladığını tespit etti. Hollanda'da dindar olmayanları temsil eden gruplar arasında Humanistisch Verbond bulunmaktadır. Katolikler toplam nüfusun %17'sini, Protestanlar ise %13'ünü oluşturuyordu. İslam toplam nüfusun %6'sını, diğer Hristiyan mezheplerinin ve diğer dinlerin (Yahudilik, Budizm ve Hinduizm gibi) takipçileri de kalan %6'lik kısmı oluşturuyordu.[37]
Hollanda'nın güney eyaletleri tarihsel olarak güçlü bir şekilde Katolik mezhebine mensup olmuştur ve bazıları Katolik Kilisesi'ni kültürel kimliklerinin bir temeli olarak görmektedir. Hollanda'daki Protestanlık, çeşitli gelenekler içinde bir dizi kiliseden oluşur. Bunların en büyüğü, oryantasyonda Kalvinizm ve Lütercilik olan birleşik bir kilise olan Hollanda'daki Protestan Kilisesi'dir.[38]
Aralık 2014'te yapılan bir anket, Hollanda'da ilk kez ateizmin (%25) teizmden (%17) daha fazla olduğu, nüfusun geri kalanının ise agnostik (%31) veya ietsist (%27) olduğu sonucuna varmıştır.[39]
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]Hollanda'da eğitim 5 ila 16 yaşları arasında zorunludur. Bir çocuğun "başlangıç yeterliliği" (HAVO, VWO veya MBO 2+ derecesi) yoksa, böyle bir yeterliliğe veya seviyeye ulaşana kadar yine de derslere katılmak zorunda kalır.[40] Hollanda'daki tüm çocuklar genellikle (ortalama olarak) 4 ila 12 yaşları arasındaki ilkokula giderler. İlki isteğe bağlı olan sekiz sınıftan oluşur. Bir yetenek sınavına, sekizinci sınıf öğretmeninin tavsiyesine ve öğrencinin ebeveynlerinin veya bakıcılarının görüşüne dayanarak, orta öğretimin üç ana dalından biri için bir seçim yapılır. Belirli bir akışı tamamladıktan sonra bir öğrenci, bir sonraki akışın sondan bir önceki yılında devam edebilir.
Hollanda'daki üniversite eğitim sistemi, dünya çapında tanınan kaliteli bir eğitim sunar ve genellikle araştırma üniversiteleri ve uygulamalı bilimler üniversiteleri olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır. Hollanda'daki üniversiteler, kamu ve özel olarak sınıflandırılabilir. Kamu üniversiteleri, devlet tarafından finanse edilirken, özel üniversiteler daha bağımsız bir yapıya sahiptir.
Kamu Üniversiteleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Amsterdam Üniversitesi
- Utrecht Üniversitesi
- Leiden Üniversitesi
- Delft Teknoloji Üniversitesi
- Erasmus Rotterdam Üniversitesi
- Maastricht Üniversitesi
- Groningen Kraliyet Üniversitesi
- Wageningen Üniversitesi
- Twente Üniversitesi
- Eindhoven Teknoloji Üniversitesi
- Açık Üniversite
Özel Üniversiteler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Radboud Nijmegen Üniversitesi
- Tilburg Üniversitesi
- Vrije Amsterdam Üniversitesi
Bağlantılı Üye Üniversite
[değiştir | kaynağı değiştir]- İnsanlık Bilimleri Üniversitesi
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]Hollanda yollarındaki hareketlilik 1950'lerden bu yana sürekli olarak büyümüştür ve şu anda dörtte üçü otomobille olmak üzere taşıtlar yılda 200 milyar km kat eder. Hollanda'daki tüm seyahatlerin yaklaşık yarısı arabayla, %25'i bisikletle, %20'si yürüyerek ve %5'i toplu taşıma ile yapılmaktadır.[41][42]
Karayolu taşımacılığı
[değiştir | kaynağı değiştir]2.758 km otoyolu içeren toplam 139.295 km'lik karayolu ağı ile Hollanda, dünyanın en yoğun karayolu ağlarından birine sahiptir; yol yoğunluğu Almanya ve Fransa'dan çok daha fazladır, ancak yine de Belçika kadar yoğun değildir.[43][44]
Toplu Taşıma
[değiştir | kaynağı değiştir]Tüm mesafenin yaklaşık %13'ü, çoğunluğu trenle olmak üzere toplu taşıma araçları ile kat edilmektedir.[45] Diğer birçok Avrupa ülkesinde olduğu gibi, Hollanda demiryolu ağının 3.013 km'lik güzergahı da oldukça yoğundur.[46] Ağ çoğunlukla yolcu demiryolu hizmetlerine odaklanır ve 400'den fazla istasyonla tüm büyük kasaba ve şehirleri birbirine bağlar. NS (Nederlandse Spoorwegen), 1938 yılında Hollanda'daki çeşitli demiryolu şirketlerinin birleşmesiyle kurulmuş ulusal demiryolu işletmecisidir.
Bisiklet
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bisiklet, Hollanda'da her yerde bulunan bir ulaşım aracıdır. Hollandalıların en az 18 milyon bisiklete sahip olduğu, bu da kişi başına birden fazla bisiklete sahip olduğu ve yollardaki yaklaşık sayısı 9 milyon olan motorlu taşıt sayısının iki katı olduğu tahmin ediliyor.[47][48][49] 2013 yılında, Avrupa Bisikletçiler Federasyonu, hem Hollanda'yı hem de Danimarka'yı Avrupa'daki en bisiklet dostu ülkeler olarak sıraladı, ancak Hollandalıların çoğu (%36) Danimarkalılardan (%23) daha fazla bisikleti en sık kullandıkları araç olarak listelediler.[50][51]
Havayolu
[değiştir | kaynağı değiştir]Hollanda'da bulunan Amsterdam Schiphol Havalimanı Hollanda'nın en büyük havalimanı ve Avrupa'nın ise en büyük havalimanlarından biridir. 2019 yılında yolcu trafiği bakımından Avrupa'nın en işlek 3., Dünya'nın ise en işlek 12. havalimanıdır.[52] Hava taşımacılığı, tüm adaların kendi havaalanına sahip olduğu Hollanda'nın Karayipler kısmı için hayati öneme sahiptir. Buna Saba'daki dünyanın en kısa pisti de dahildir.[53]
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Sanat
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hollanda'nın tanınmış birçok ressamı vardır. Orta Çağ'da Hieronymus Bosch ve Pieter Brueghel (baba) önde gelen Hollandalı öncüler arasında gösterilebilir. Hollanda Altın Çağı boyunca, Hollanda Cumhuriyeti müreffehti ve gelişen bir sanatsal harekete tanık oldu. Bu 17. yüzyıl dönemini kapsayan Hollandalı Ustalar; Rembrandt, Johannes Vermeer, Jan Steen ve Jacob van Ruisdael'i içeriyordu. 19. ve 20. yüzyılın ünlü Hollandalı ressamları arasında Vincent van Gogh ve Piet Mondrian vardır.
UNESCO Dünya Mirası Listesi ve Hollanda
Hollanda, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan birçok önemli alana sahiptir. İşte bu alanlar:
1- Schokland ve Çevresi – Flevoland eyaletinde yer alır. Eskiden bir ada olan bu alan, Hollanda'nın suya karşı yürüttüğü uzun mücadeleyi sembolize eder. 1995 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir.
2- Kinderdijk-Elshout Yel Değirmenleri – Güney Hollanda eyaletinde Kinderdijk'tadır. 18. yüzyılda inşa edilen bu yel değirmenleri, su seviyesini kontrol etmeye yönelik tarihsel bir mühendislik sisteminin parçasıdır. 1997 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir.
3- Woudagemaal (Buharlı Pompa İstasyonu) – Friesland eyaletinde, Lemmer kasabasındadır. 1920'de açılan bu tesis, su taşkınlarını önlemeye yönelik buharlı bir pompa sistemidir. 1998 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir.
4- Rijksmuseum – Amsterdam'dadır. Hollanda'nın en büyük ve en ünlü müzelerinden biridir ve 17. yüzyıl Hollanda altın çağının sanatını sergiler. 2000 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir.
5- Sint-Servaas Bazilikası ve Belediye Binası – Maastricht şehrindedir. 11. yüzyıldan kalma bu tarihi yapılar, Batı Avrupa'nın erken Orta Çağ mimarisinin önemli örneklerindendir. 2002 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir.
6- Marken Adası – Kuzey Hollanda eyaletindedir. Hollanda'nın geleneksel yaşam tarzını yansıtan, ahşap evleriyle ünlü bir adadır. 2003 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir.
7- Breda Kalesi – Breda şehrinde yer alır. 12. yüzyıldan kalma olan bu kale, Hollanda'nın askeri tarihi açısından önemli bir yapıttır. 2007 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir.
8- Wadden Denizi – Friesland ve Groningen eyaletleri açıklarında, kuzey kıyı şeridinde bulunur. Gelgitlerle sürekli değişen bu kıyı alanı, kara ve deniz arasındaki doğal geçiş bölgesidir. 2009 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir.
9- Amsterdam'ın Kanal Halkaları – Kuzey Hollanda eyaletinde, Amsterdam şehir merkezinde yer alır. 17. yüzyılda planlanan bu kanal sistemi, şehirleşmenin suyla uyumlu bir biçimde nasıl şekillendiğini gösterir. 2010 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir.
10- Hoge Veluwe Milli Parkı – Gelderland eyaletinde, Arnhem yakınlarında yer alır. Hollanda'nın en büyük özel milli parkıdır[54] ve zengin doğal hayatı ile ünlüdür. 2010 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir.
11- Paleis Het Loo – Apeldoorn yakınlarında, Gelderland eyaletindedir. Hollanda Kraliyet ailesinin eski yazlık sarayıdır ve Hollanda'nın tarihî monarşik yapısını simgeler. 2011 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir.
12- Van Nelle Fabrikası – Güney Hollanda eyaletinde, Rotterdam şehrindedir. 20. yüzyıl başlarında modernist mimari anlayışla inşa edilmiş bir endüstri yapısıdır. 2014 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir.
13- Eise Eisinga Planetaryumu – Friesland eyaletinde, Franeker kasabasındadır. Güneş sistemini mekanik olarak gösteren, halen çalışan bir 18. yüzyıl planetaryumudur. 2023 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir.
Spor
Hollanda'daki 16,8 milyon kişinin yaklaşık 4,5 milyonu ülkedeki 35.000 spor kulübünden birine kayıtlıdır. 15 ile 75 yaş arasındaki nüfusun yaklaşık üçte ikisi haftalık olarak spor yapıyor.[55] Futbol Hollanda'da en popüler takım sporudur ve onu çim hokeyi ve voleybol izlemektedir.[56] Hollanda'nın en başarılı futbol kulüpleri Ajax, Feyenoord, PSV Eindhoven ve AZ Alkmaar olup en üst seviye futbol ligine Eredivisie denir. Ajax kazandığı birçok kupayla dünyanın en başarılı takımlarından birisi olup Uluslararası Futbol Tarihi ve İstatistikleri Federasyonu'na göre 20. yüzyılın en başarılı yedinci kulübüdür.[57]
Hollanda millî futbol takımı 1974, 1978 ve 2010 Dünya Kupası'nda ikinci oldu ve 1988 Avrupa Şampiyonası'nı kazandı. Sports Illustrated'in tüm zamanların en büyük 50 futbolcusu arasında gösterilen Johan Cruyff (#5), Marco van Basten (#19), Ruud Gullit (#25) ve Johan Neeskens (#36) Hollandalıdır.[58]
Hollanda'nın futbol dışında dünya çapında büyük başarılar elde ettiği diğer branşlar, hız pateni (sürat pateni), hokey, atletizm ve bisiklet yarışlarıdır.
Yönetim ve Politika
[değiştir | kaynağı değiştir]Hollanda'da eyaletlerin başında bulunan yöneticiye Kralın Komiseri "Commissaris van de Koning" denir. Bu kişi, doğrudan halk tarafından seçilmez; eyalet meclisi (Provinciale Staten) tarafından aday gösterilir. Aday, Hollanda hükûmetinin onayıyla resmi olarak kral tarafından atanır. Görev süresi genellikle altı yıldır ve yeniden atanabilir.
17 Nisan 2025 itibarıyla Hollanda'nın 12 eyaletinin kraliyet komiserleri aşağıdaki gibidir:
- Groningen – René Paas (CDA)
- Friesland – Arno Brok (VVD)
- Drenthe – Jetta Klijnsma (PvdA)
- Overijssel – Andries Heidema (CU)
- Flevoland – Arjen Gerritsen (VVD)
- Gelderland – Henri Lenferink (PvdA)
- Utrecht – Hans Oosters (PvdA)
- Noord-Holland – Arthur van Dijk (VVD)
- Zuid-Holland – Wouter Kolff (VVD)
- Zeeland – Hugo de Jonge (CDA)
- Noord-Brabant – Ina Adema (VVD)
- Limburg – Emile Roemer (SP)zuid-holland.nl+
Hollanda'nın illeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Hollanda 12 il/eyalet (Provincie) ile 3 denizaşırı kamu yönetiminden (openbare lichamen) oluşur.[13]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
-Flag.svg){kind=small}
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Hollanda siyasi haritası, kırmızı noktalar bölge başkentlerini, siyah noktalar önemli kentleri gösteriyor -
Rotterdam - Güney Hollanda'da Küp Evler (Kubuswoning) -
Hollanda'da (Amsterdam) Raylı sistem -
Amsterdam'da ünlü su kanallarından biri -
Amsterdam, genel görüntü -
Hollanda'da bir kilise.
NS (Nederlandse Spoorwegen).
_(38703545785).jpg)
.jpg)
_(15871915348).jpg)
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Felemenkçe dışında İngilizce Saba ve Sint Eustatius özel belediyelerinde, Papiamentu Bonaire özel belediyesinde ve Batı Frizce Frizya ilinde resmi dildir.[1]
- ^ a b Amsterdam anayasal başkenttir, hükûmet ve kraliyet ailesi ise Lahey'de oturmaktadır.
- ^ Avrupa Bölgesel Diller ve Azınlık Dillerini Koruma Antlaşması'nı 1996 yılında onaylayan Hollanda hükümeti, Hollanda Aşağı Saksoncası, Limburgca, Sinte Romani ve Yidiş dillerini bölgesel veya bölgesel olmayan azınlık dilleri olarak tanımaktadır.[1] 1 Temmuz 2021 tarihinde, Hollanda İşaret Dili tanınan dil statüsünü almıştır.[2]
- ^ Hollanda'da doğmuş ve ebeveynleri Hollanda'da doğmuş olan sakinleri içerir.
- ^ Hollanda'nın denizaşırı topraklarıyla birlikte yüzölçümü. Metropolitan Hollanda 41.543 kilometrekaredir
- ^ Euro, Hollanda'nın Avrupa kısmında kullanılır ve 2002 yılında Hollanda guldeninin yerini almıştır. Amerika Birleşik Devletleri doları Karayip Hollandası'nda kullanılır ve 2011 yılında Hollanda Antiller guldeninin yerini almıştır.[12]
- ^ Avrupa Hollandası'nda OAS ve OAYS, Karayip Hollandası'nda ise AZD kullanılır.
- ^ +599, günümüzde feshedilmiş olan Hollanda Antilleri için belirlenen ülke koduydu. Karayip Hollandası hâlâ +599 7 (Bonaire için), +599 3 (Sint Eustatius için) ve +599 4 (Saba için) kullanmaktadır.
- ^ .nl Hollanda için ortak internet üst düzey alan adıdır. Diğer Avrupa Birliği üye ülkeleri ile paylaşıldığı için .eu alan adı da kullanılır. .bq Karayip Hollandası için belirlenmiş ancak kullanımda değildir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Welke erkende talen heeft Nederland?" (Felemenkçe). Rijksoverheid. 11 Ocak 2016. 27 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2017.
- ^ "Besluit van 24 juni 2021 tot vaststelling van het tijdstip van inwerkingtreding van de Wet erkenning Nederlandse Gebarentaal" (PDF). Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden. 2021. ISSN 0920-2064. 3 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)1 Temmuz 2021.
- ^ "How many residents have origins outside the Netherlands". opendata.cbs.nl. March 2023. 21 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2023.
- ^ "Religieuze betrokkenheid; persoonskenmerken". CBS (İngilizce ve Felemenkçe). 29 Mart 2024. 8 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2024.
- ^ "Waaruit bestaat het Koninkrijk der Nederlanden? – Rijksoverheid.nl". 19 Mayıs 2015. 25 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2024.
- ^ "The World Factbook – Netherlands". Central Intelligence Agency. 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2021.
- ^ "Bevolkingsteller" (Felemenkçe). Statistics Netherlands. 23 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021.
- ^ "Dutch Census 2011 Analysis and Methodology" (PDF). Statistics Netherlands. 19 Kasım 2014. s. 9. 21 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021.
- ^ a b c d "World Economic Outlook Database, April 2025 Edition. (Netherlands)". www.imf.org. International Monetary Fund. 22 April 2025. Erişim tarihi: 26 May 2025.
- ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. 8 Ekim 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 January 2023.
- ^ "Human Development Report 2025" (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 6 May 2025. 6 May 2025 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 May 2025.
- ^ "Wet geldstelsel BES". Dutch government. 30 Eylül 2010. 17 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2014.
- ^ a b c d e Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.
- ^ Statistiek, Centraal Bureau voor de. "Bevolkingsteller". Centraal Bureau voor de Statistiek (Felemenkçe). 23 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2025.
- ^ "T.C. Dışişleri Bakanlığı - Lahey Büyükelçiliği - Büyükelçilik". lahey-be.mfa.gov.tr. 1 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2025.
- ^ "Geboorte van Nederland". NEMOKennislink (Felemenkçe). 30 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2025.
- ^ "VOC-Kenniscentrum - Thema's". voc-kenniscentrum.nl. 8 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2025.
- ^ Welschen, Ad: Course Dutch Society and Culture, International School for Humanities and Social Studies ISHSS, Universiteit van Amsterdam, 2000-2005.
- ^ a b "Hollanda - Coğrafya". Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. 10. Milliyet Gazetesi Yayınları. 1986. ss. 5355-6.
- ^ Zuiderzee floods (Netherlands history) 11 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Britannica Online Encyclopedia.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2011.
- ^ Waterstaat, Ministerie van Infrastructuur en. "Watersnoodramp 1953". rijkswaterstaat.nl (Felemenkçe). 15 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2025.
- ^ "Kerngegevens gemeente Wieringermeer". www.sdu.nl. 6 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2008.
- ^ "Kerngegevens procincie Flevoland". www.sdu.nl. 26 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2008.
- ^ "Top 10 best bezochte pretparken in Europa". pretpark.headliner.nl. 13 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2025.
- ^ "Corals bred in a zoo have joined Europe's largest reef. This is offering scientists hope". AP News (İngilizce). 26 Nisan 2024. 25 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2025.
- ^ "History of ARTIS". artis.nl (İngilizce). 15 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2025.
- ^ "Anasayfa - İstanbul Hazır Giyim Ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği | İHKİB" (PDF). www.ihkib.org.tr. Erişim tarihi: 8 Şubat 2025.
- ^ "Uluslararası Para Fonu 2023 GYSİH Tahminleri". Dünya Ekonomi Tahmini. Uluslararası Para Fonu. 10 Ekim 2023.
- ^ Harmonised unemployment rate by gender - total 26 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Eurostat) Erişim tarihi: 26 Kasım 2011.
- ^ "Hoeveel dialecten heeft het Nederlands?". Taalcanon (Felemenkçe). 4 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "Talen in Nederland – Erkende talen". 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "The World Factbook — Central Intelligence Agency". cia.gov. 23 Aralık 2018. 23 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). ec.europa.eu. 28 Ocak 2007. 28 Ocak 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "Wat is het aanbod aan vreemde talen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs (vo)? | Rijksoverheid.nl". web.archive.org. 29 Nisan 2011. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "Rooster voor de centrale examens van de eindexamens en de staatsexamens vwo, havo en vmbo in 2009". examenblad.nl (Felemenkçe). 22 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2024.
- ^ "CBS Statline". opendata.cbs.nl (Felemenkçe). 2 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "DPG Media Privacy Gate". myprivacy.dpgmedia.nl. 8 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (1 Şubat 2017). "Leerplicht en kwalificatieplicht - Leerplicht - Rijksoverheid.nl". rijksoverheid.nl (Felemenkçe). 9 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). swov.nl. 15 Nisan 2010. 15 Nisan 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). internationaltransportforum.org. 17 Ocak 2013. 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "The World Factbook — Central Intelligence Agency". cia.gov. 26 Aralık 2018. 5 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". data.worldbank.org. 18 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). internationaltransportforum.org. 17 Ocak 2013. 17 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "CIA - The World Factbook -- Field Listing - Railways". cia.gov. 13 Mayıs 2009. 13 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "Features | Hollandtrade". web.archive.org. 24 Eylül 2015. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ Wedia. "Cycling in the Netherlands". IamExpat (İngilizce). 17 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "CBS Statline". opendata.cbs.nl (Felemenkçe). 2 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "European Cyclists' Federation – The first EU wide ECF Cycling Barometer launched". ecf.com. 14 Temmuz 2014. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). ec.europa.eu. 8 Eylül 2015. 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "2019 Annual Airport Traffic Report" (PDF). 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ pablo (25 Şubat 2018). "▷ SABA Island Airport 【 Code SAB - Runway Length - Landing Where is 】". Saba Island Guide (İngilizce). 12 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "Stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe". dehogeveluwe.kentaa.nl (Felemenkçe). 4 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2025.
- ^ "SPORT IN NEDERLAND". s2.ned.univie.ac.at. 25 Eylül 2008. 25 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "De NOC*NSF Sport & Sportnieuws Site". archive.ph. 12 Ağustos 2007. 22 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
- ^ "IFFHS". archive.ph. 24 Mayıs 2012. 24 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2025.
- ^ Min, 90. "The 50 Greatest Footballers of All Time". Sports Illustrated (İngilizce). 4 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
| Egemen devletler |
|  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sınırlı tanınmış olan devletler | |||||||
| Bağımlı ve diğer bölgeler |
| ||||||
 | ||
| Tarihçe |  | |
|---|---|---|
| Yapı | ||
| Kişiler | ||
| Üyeler |
| |
| Üyeler |
|  |
|---|---|---|
| Otorite kontrolü |
|
|---|
