Göksu
| Göksu | |
|---|---|
 Silifke'deki Taş Köprü üzerinden Göksu
| |
| Konum | |
| Ülke(ler) | Türkiye |
| Şehir(ler) | Antalya, Konya, Karaman, Mersin |
| Genel bilgiler | |
| Drenaj sistemi | Göksu |
| Aktığı yer | Akdeniz |
| Ağız | 36°17′50″N 34°02′52″E / 36.29715°K 34.04776°D |
| Ağız rakımı | 0 m |
| Uzunluk | 260 km (160 mi) |
| Havza alanı | 10.000 km2 (3.900 sq mi) |
| Akım yerleri | Ermenek Barajı, Gezende Barajı |
Göksu Antalya, Konya, Karaman ve Mersin illerinden akan ve Mersin ili Silifke ilçesi güneyinde Akdeniz'e dökülen bir nehirdir. Göksu Nehri'nin uzunluğu 260 km, havza alanı 10.000 km²'dir. Aşağı yukarı aynı uzunlukta iki kolu vardır: Kuzey kolu Gökçay, güney kolu ise Gökdere'dir, ikisinin kaynağı da Toros Dağları'ndaki Geyik Dağları'ndan çıkar. Geyik Dağları Antalya-Gündoğmuş ve Konya-Hadim arasındadır ve Alanya'nın 50 km kuzeyinde bulunur. Bu iki kol Karaman-Ermenek'i geçtikten sonra Mut'un güneyinde birleşerek Göksu adını alır ve daha sonra Silifke güneyinde Paradeniz adıyla bilinen deltada Akdeniz'e dökülür.
İsminin kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Strabon, Ptolemaios, Plinius gibi antik coğrafyacılar tarafından da bahsedilen nehir, Antik Yunanlar tarafından Kalýkadnos (Grekçe: Καλύκαδνος) olarak bilinir ve Latinceye Calycadnus olarak geçmiştir.[1] Orta Çağ'da ise özellikle Haçlılar ve Bizanslılar tarafından "Saleph" adıyla anılmıştır. Bu isim, Orta Çağ Latincesi ve Orta Yunanca kaynaklarda yer alır.[2][3]
Kalýkadnos adı muhtemelen şu parçalardan türemiştir:
- "Kalyx" (καλύξ): Antik Yunancada "kadeh, çanak, çiçek kılıfı" anlamına gelir.
- "Hidnos/kadnos": Kesin değil ama bazı araştırmacılar bu kısmı "akıntı, nehir" gibi anlamlarla ilişkilendirir (örn. "akmak", "dalga").
Dolayısıyla "Kalýkadnos", mecazi olarak "kadeh gibi akan nehir" veya "çanak gibi kıvrılan akarsu" şeklinde yorumlanabilir.
Göksu ve kolları üzerinde şu barajlar kurulmuştur:
Kolları
[değiştir | kaynağı değiştir]Gökdere: Taşkent beldesinin kalker yaylalarından kaynağını alır. Değirmendere ismiyle bir düdene batar, çıkar. Gökdere (Hadim Göksuyu) adını alır, karstik kaynaklarla beslenir, gürleşir. Dar derin vadilerden akar, düdenlere batar, çıkar. Suçatı denilen yerde diğer kol Gökçay (Ermenek Göksuyu) ile birleşir. Uzunluğu 180 km, ortalama debisi 40–50 m³/sn, maksimum debi 240 m³/sn, minimum debi 20 m³/sn, havzası 4.400 km²'dir.[4]
Gökçay (Ermenek Göksu): Geyik Dağları'nda bulunan Söbüçimen yaylasındaki karstik Eğrigöl'den kaynağını alır. Gölden yeraltına sızan sular 3 km uzaktan yüzeye çıkar. Gür karstik kaynaklarla beslenir, dar derin vadilerden akar. Suçatı'nda diğer kol Gökdere ile birleşir. Havzası 3.500 km², uzunluğu 170 km, ortalama debi 50–60 m³/sn, maksimum debi 450 m³/sn, minimum debi 15 m³/sn'dir.[4]
Göksu deltası
[değiştir | kaynağı değiştir]Akgöl'ü ve Paradeniz'i içine alan Göksu Deltası'nda, 300'den fazla kuş türü yaşar.[5] Nesli tükenmekte olan deniz kaplumbağası Caretta caretta ve mavi yengeç (callinenectes sapidus) yumurtalarını bu bölgeye bırakır. Bu iki türün de dünya üzerindeki yumurtlama alanları çok az kalmıştır. Göksu Nehri bu ve diğer özel doğa yapısı nedeniyle Çevre Bakanlığı'nca koruma altına alınmıştır.
Ayrıca Göksu Nehri'nde Mut'un güneyinden başlayarak 90 km'lik bir bölümünde su sporları yapılır. Genellikle yavaş akışlı bir nehir olması nedeniyle raftinge yeni başlayanların deneyim kazanmaları için son derece uygundur.
İmparator Frederick Barbarossa Üçüncü Haçlı Seferi sırasında 1190 yılında Göksu'da (o zamanki adıyla Saleph) boğulmuştur.
Mavi Tünel
[değiştir | kaynağı değiştir]Mavi Tünel, Göksu Nehri'nin Akdeniz'e akan sularını Konya Ovası'na aktarma amacıyla yapılmıştır. 1960'lı yıllarda etüt çalışmaları başlamış, 2009 yılında inşaatı başlamış, 2012 yılında bitirilmiştir. Mayıs 2015'te ilk su Konya Ovası'na gönderilmiştir.
Proje ile üç barajda toplanan Göksu'nun suları 17 km'lik boru hattıyla ovaya ulaşacak. 150 km uzunluğunda başka bir boru hattı ile Konya şehrine ulaştırılacak, su kentin 50 yıllık içme suyunu karşılayacaktır. Akdeniz'e akmakta olan 700 milyon m³ ovaya aktarılacaktır. Azalmakta olan yeraltı suları daha az kullanılacak, tarımsal sulama ile gelir artışı sağlanacaktır.[6] Ovada, Hotamış sazlığında biriktirilecek su, kuruyan[7] bu alanı canlandıracaktır.
Tarihte
[değiştir | kaynağı değiştir]Kutsal roma imparatoru Frederick Barbarossa haçlı seferi sırasında Konya'yı yağmaladıktan sonra Göksu nehrini geçerken boğularak ölmüştür. Ölümünden sonra sefere devam edilmedi ordusu dağıldı. Selahaddin Eyyubi'nin Kudüs çevresindeki haçlı yerleşkelerini kuşatmasına karşılık olarak destek göndermeyi başaramadılar.
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Akdeniz'e taşınan alüvyon -
Silifke-Göksu -
-
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Mitchell, S. (2 Şubat 2021). "Calycadnus (river): a Pleiades place resource". Pleiades: a gazetteer of past places (İngilizce). R. Talbert, Brady Kiesling, Sean Gillies, Jeffrey Becker, Noah Kaye, Tom Elliott. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2025.
- ^ Leinfelden-Echterdingen, Konradin Medien GmbH. "Saleph aus dem Lexikon | wissen.de". www.wissen.de (Almanca). 1 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2025.
- ^ Paris, Matthew (2025). Avrupalı Kroniklerde Saleph - Silifke. Eyce Yayınları. ISBN 9786259608754. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2025.
- ^ a b "Türkiye'nin Akarsuları ve Vadileri" (PDF). dicle.edu.tr. 4 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2015.
- ^ "Göksu Deltası – MERSİN". 3 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2015.
- ^ "Mavi Tünel'le Konya Ovası'na hayat akıyor". sabah.com.tr. 4 Haziran 2015. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2015.
- ^ "Mavi Tünel'de 750 milyon YTL'lik dev yatırım". ntv.com.tr. 24 Temmuz 2008. 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2015.
