Yumuktepe

Yumuktepe

Yumuktepe Turkey haritasındaki konumu.
Diğer adı	Yümüktepe
Konum	Toroslar, Mersin Türkiye
Bölge	Klikya
Koordinatlar	36°48′K 34°36′D
Tür	Höyük
Tarihçe
Devir(ler)	Neolitik Çağ'dan Bizans İmparatorluğu'na

Yumuktepe veya Yümüktepe, Türkiye'nin Mersin il sınırları içerisinde bulunan bir höyüktür. Höyük 1936 yılında Mersin'in dış mahallelerinden biriyken, hızlı nüfus artışının ardından Mersin'in Toroslar Belediyesi tarafından çevrelenmiştir.

Ortaya çıkarılışı

Höyük 1936-1938 yılları arasında John Garstang tarafından ortaya çıkarılmıştır. İkinci Dünya savaşı sırasında kazı çalışmaları durduğu gibi, Liverpool Üniversitesinde bulunan bu kazıya ait kimi dokümanlar da üniversite arşivinin bombalanması sebebiyle tahrip olmuştur. Bununla birlikte gerek savaş sonrası John Garstang'ın devam eden çalışmaları ve gerekse 1993 yılında İstanbul Üniversitesinden Veli Sevin ve Roma Üniversitesinden Isabella Caneva tarafından başlatılan yeni çalışmalar pek çok şeyi ortaya çıkarmıştır.

İlk kazı çalışmaları sırasında kent dışında olan höyük daha sonra kentin genişlemesiyle kent merkezi içinde kalmıştır (bugünkü Toroslar merkez ilçe).

Arkeoloji

Höyükte John Garstang 33 tabakalı yerleşim saptamıştır. Prehistoric Mersin adlı yapıtında Garstang taş ve sermikten ev aletlerinin ve üretim araçlı aletlerin listesini vermektedir. Arkeobotanik analizler Akdeniz'de zeytinin ve incirin ana vatanının bu bölge olduğu, üzümün ise daha geç dönemde geldiği gibi ilginç bulgular vermiştir. İ.Ö. 7000'den itibaren ticaret yolları saptanırken imalat teknolojisindeki gelişme ortaya çıkartılmaya başlanmıştır. İ.Ö. 5000'den itibaren ise höyük tepesinde surlarla kuşatılmış stadel, eteklerde ise evlerin teraslar üzerine yerleştirilmiş olduğu görülmüştür. Yumuktepe'de tarım yapılmış koyun, keçi domuz ve sığır beslenmiştir. MÖ 4500'de Neolitik döneme (Cilalı Taş devri) denk gelen tabakada ise Dünya tarihindeki kaleye benzeyen ilk yapı saptanmıştır. Maden devriyle birlikte maden de kullanılmaya başlanmıştır. Hatta bir görüşe göre, Dünya'da ilk bakır izabe tesisleri Yumuktepe'de kullanılmaya başlanmıştır.

MÖ 3200 sonrasına ait arkeolojik kayıtlar yetersizdir. Hatta bir süreliğine yerleşim yerinin terk edildiğini ileri sürenler de vardır.

Tarih dönemleri

Yumuktepe daha sonra Hitit imparatorluğuna bağlı Kizzuvatna devletinin sınırları içerisinde kalmıştır. Kizuvvatna henüz Hitit egemenliği altına girmeden önce, MÖ 1440 yılında iki devlet arasında yapılan bir anlaşmada Pitura kentinden bahsedilmektedir. Pitura'nın Yumuktepe olabileceği ileri sürülmüştür. Ne var ki, Pitura'nın Mersin'de değil, Orta Fırat vadisinde olduğunu öne sürenler de vardır. Bir başka görüşe göre, ise, Yumuktepe adı iyi bilinen, ama yeri tam saptanamamış olan Ura liman kentidir. Gerçi bugünkü Yumuktepe deniz kenarından 2,5 km kadar içerdedir. Ama Yumuktepe'ye komşu Efrenk (Müftü) deresi alüvyon taşıdığından, birkaç bin yıl önce muhtemelen Yumuktepe deniz kenarındaydı. Ama bu görüş henüz kanıtlanamamıştır. Ancak yakın zamanda yapılan bir araştırma, yerleşimin asıl adının Elipru olduğunu öne sürüyor.

Hitit imparatorluğu MÖ 1200'lü yıllarda Batı'dan gelen ve Mısırlılar'ın Deniz Halkları adını verdiği büyük bir göç dalgasıyla yıkıldı. Yumuktepe'nin de gerek bu göç dalgasından ve gerekse daha sonraki yıllarda başlayan Asur saldırılarından büyük zarar gördüğü anlaşılıyor.

Roma imparatorluğunun ilk zamanlarında Yumuktepe'nın güneyinde Zephyrium adlı bir liman kenti vardı. Fakat Roma imparatoru Hadrianus zamanında adı Hadrianapolis olarak değiştirildi. Ne var ki, deniz kıyı çizgisinin güneye kayması ve 10 km kadar güney batıdaki Solipolis'in deniz ticaretini ele geçirmesi Yumuktepe'nin gerilemesi sonucunu doğurdu. Yumuktepe daha sonraki dönemlerde liman olarak bütün önemini kaybetti. Ancak kalenin Orta Çağa kadar kullanıldığı anlaşılmaktadır.

Dış bağlantılar

• OpenStreetMap'te Yumuktepe ile ilgili coğrafi veriler
• Mersin Büyükşehir Belediyesi 9 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.