Kelenderis

Kelenderis

Grekçe: Κελενδερίς Latince: Celenderis
Kentteki sur kalıntıları
Kelenderis Türkiye haritasındaki konumu.
Konum	Aydıncık, Mersin, Türkiye
Bölge	Kilikya
Koordinatlar	36°8′39″K 33°19′22″D
Tür	Yerleşim yeri
Tarihçe
Kurucu	Sandon
Sit ayrıntıları
Kazı tarihleri	1987
Kelenderis antik kent, polis, arkeolojik sit ülkesi Türkiye  içinde bulunduğu idari birim Aydıncık  konumu Kilikya  içinde/üzerinde bulunduğu fiziksel yer Akdeniz Bölgesi  konum koordinatları 36°8′39″K 33°19′22″D  korunmuşluk durumu korunmuş

Silifke Müzesi'nde sergilenen buluntular.

Kelenderis (Grekçe: Κελενδερίς, Latince: Celenderis), Taşlık Kilikya bölgesinde yer alan antik bir şehirdir. Günümüzde Mersin'e bağlı Aydıncık ilçesinde yer alan antik kent ilk kez 1987 yılında kazılmaya başlanmıştır.

Tarihçe

Kazı Başkanı Levent Zoroğlu'nun görüşüne göre, Kelenderis, Taşlık Kilikya'daki bir seferle ilgili bir Babil metninde adı geçen ve başkenti Kiršu olan Pirindu bölgesine aitti.

Ancak antik kaynaklar, şehrin kuruluşu hakkında farklı teoriler sunar:

• İyon Yerleşimi Teorisi:
  • Pomponius Mela, şehrin Samos'lu İyon yerleşimcileri tarafından kurulduğunu anlatır.
  • Kelenderis'teki kazılarda bulunan Doğu Yunan tipinde vazolar da bu teoriyi desteklemektedir.
• Luvice/Fenike Kökeni Teorisi:
  • Apollodoros'un Kütüphanesi'nde ise şehrin Sandokos tarafından kurulduğu bildirilmektedir.
  • Sandokos, Luvice tanrı Šanta ile özdeşleştirilmiştir. Bu durum, yerleşimin MÖ 2. binyıla kadar uzanan çok daha erken bir Luvi yerleşimine işaret etmektedir.
  • Sandokos'un bu anlatıya göre Suriye'den gelmiş olması, bir Fenike kuruluşu olasılığını da akla getirmektedir.

Antik kaynaklara göre kent Kilikya'nın en eski antik tanrılarından Sandon tarafından kurulmuştur. Kentin ilk halkı Luvilerdir. Akdeniz'in doğusu ve batısı ile Kıbrıs arasında deniz yolu üzerine kurulan kent bölgenin en elverişli limanlarından birine sahiptir. Kentin bu önemli konumu nedeniyle MÖ 10. yüzyıldan itibaren ilk olarak doğudan gelen Fenikeliler, MÖ 8. yüzyıl sonlarında Batı Anadolu'dan gelen İyonyalılar buraya yerleşerek koloni kurmuşlardır. MÖ 6. yüzyılda Dağlık Kilikya'da kurulan Pirindu Krallığı'nın en eski başkenti Kirşu'nun limanı olan Kelenderis yüzyılın ortalarında önce Babilliler daha sonra da Persler tarafından işgal edilmiştir.

Kent asıl gelişimini MÖ 5. yüzyılda gerçekleştirmiştir. MÖ 547 yılından MÖ 330 yılına kadar süren Pers egemenliğine rağmen kent ticari bağımsızlığını korumuştur. Büyük İskender'den sonra Mısır'da kurulan Ptolemaios Hanedanı ile yakın ilişkiler kuran Kelenderis MÖ 100 yılına kadar bağımsız bir kent devleti olarak varlığını sürdürmüştür. MS 1. yüzyılda kısa bir süreliğinie Kommagene Krallığı hakimiyetine giren kent Roma İmparatorluğu hakimiyetine girdiği Vespasian döneminde Kilikya eyaletine bağlı yarı bağımsız bir kent olmuştur. 275 yılında Part İmparatorluğu'nun işgali altında kalan kent 4. yüzyıldan itibaren yeniden gelişmeye başlamıştır. 6. ve 7. yüzyıllarda süren Arap saldırıları neticesinde kent surlar içine sıkışmış ve küçülmüştür. 13. yüzyıl ortalarından 15. yüzyıl ortalarına kadar Selçuklu Hanedanının ve Karamanoğullarının egemenliğine giren Kelenderis 15. yüzyıl sonlarına doğru Osmanlı Devleti hakimiyetine girmiştir.

Kalıntılar

Kelenderis’in günümüze kadar kesintisiz biçimde iskân edilmiş olması, arkeolojik kalıntıların sınırlı sayıda bulunmasına yol açmıştır; zira önceki dönemlere ait yapılar, sonraki yerleşimler tarafından sürekli olarak üst üste inşa edilmiştir. Liman çevresinde hamam kalıntıları tespit edilmiştir. Ayrıca geniş ancak büyük ölçüde tahrip olmuş bir nekropol, henüz kazılmamış bir tiyatro, sarnıçlar ve sur duvarlarına ait kalıntılar da bulunmaktadır. Günümüzde görülebilen tüm kalıntılar Klasik antik dönemden Roma dönemi ya da daha sonraki evrelere tarihlenmektedir. Doğu nekropolünde, MS 2.–3. yüzyıla ait, piramit çatılı ve baldaken tipinde iyi korunmuş bir mezar yapısı (günümüz Dörtayak) yer almaktadır.

Dörtayak

Ana madde: Dörtayak

Roma İmparatorluğu dönemine ait bir kenotaf (sembolik mezar) veya anıt mezardır. Esas adı bilinmemektedir. Bina dört kalın ayak üzerinde yükseldiği için yöre halkı tarafından "Dört ayak" olarak adlandırılmaktadır.

Araştırma tarihi

Kentin yoğun deniz ulaşım yolları üzerinde yer alması nedeniyle, 18. yüzyıldan itibaren çok sayıda Avrupalı seyyah tarafından ziyaret edilmiş ve betimlenmiştir. Bunlar arasında İngiliz amatör arkeolog William Martin Leake, kalıntıların haritasını çıkaran İngiliz kaptan Francis Beaufort, daha sonra kenti ziyaret eden Fransız seyyah ve oryantalist Victor Langlois ile yazıtları ilk kez derleyen Louis Duchesne yer almaktadır. 20. yüzyılda ise Freya Madeline Stark Kelenderis’i ziyaret eden araştırmacılar arasında bulunur. 1986 yılında, Konya Selçuk Üniversitesi’nden Levent Zoroğlu, Anamur Müzesi ile iş birliği içinde kentte arkeolojik kazılara başlamıştır. Kazılarda ele geçen buluntular, Anamur Müzesi ile Karaman Müzesi’nde sergilenmektedir.