Kalanthia
  Kalanthia Türkiye haritasındaki konumu. | |||||||
| Konum | Erdemli, Mersin, Türkiye | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bölge | Kilikya | ||||||
| Koordinatlar | 36°36′27″N 34°18′18″E / 36.607498°K 34.305103°D | ||||||
| Tür | Yerleşim yeri | ||||||
| Sit ayrıntıları | |||||||
Kalanthia
 | |||||||
Kalanthia veya Calantia, günümüzde Mersin iline bağlı Erdemli ilçesinin kuzeydoğusunda yer alan, antik Kilikya bölgesine ait bir sahil kasabasıdır.[1] Roma ve Bizans dönemlerinde iskan edilmiş olan kent, Dağlık Kilikya'nın önemli liman yerleşimlerinden biri olarak kabul edilir.[1][2]
Konum ve Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalanthia, Erdemli'nin yaklaşık 10 km kuzeydoğusunda, Erdemli-Güzeloluk yolunun 2 km batısında yer almaktadır. Antik kaynaklarda Elaiussa Sebaste kentinden 100 stadia doğuda, Soloi'den ise 150 stadia batıda bulunduğu belirtilir. Bu konum, günümüzdeki Erdemli ilçesine işaret etmektedir. Antik kent, Alata Çayı olarak bilinen akarsuyun hemen yanında konumlanmıştır.
Kent, 36° 37′ 11” Kuzey enlemi ve 34° 18′ 38” Doğu boylamı koordinatlarına sahiptir.
Adı ve Etimolojisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bilge Umar'a göre, yerleşimin adının aslı Kalanda veya Kala(wa)nd olup, "İskele-li" anlamına geliyor olabilir. Bu isim, bölgenin sahil ve iskele köyü niteliğini vurgulamaktadır. Kent, Helenleşme döneminde Kalanthia adıyla anılmıştır.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarih Öncesi ve Antik Dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Bölgedeki yerleşim tarihi oldukça eskiye dayanır. Tarih öncesi dönemde yerel halkın vadi kanyonlarındaki mağaralarda yaşadığı, daha sonra Çeşmeli, Tömük ve Kocahasanlı gibi yerlerde höyük tipi yerleşimlere geçtiği bilinmektedir. MÖ 2. binyılda "Kalakka" adıyla yerel beylikler kurulmuş ve bu beylikler Hitit İmparatorluğu'nun etkisi altında kalmıştır. Kemeryayla bu dönemde önemli bir ticaret merkezi olarak öne çıkmıştır.[4]
Antik kaynaklarda Erdemli civarında Kalantiya (Kalanthia) ve Koskerla (Köşkerli) gibi kentlerden söz edilir.
Roma ve Bizans Dönemleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalanthia, Roma ve Erken Bizans dönemlerinde varlığını sürdürmüştür. Ancak Bizans Dönemi kaynaklarında bu yerleşime artık rastlanmamaktadır. Avusturyalı bizantolog Friedrich Hild ve Alman bizantolog Hansgerd Hellenkemper'in aktardığı bilgilere göre, 1374 yılında Uzzano'nun portulanında (deniz haritası) Korikos ve Adana arasında Gondaslas adıyla bir yer olarak geçmektedir ve burada bir kilise veya manastır da bulunmaktadır.[5]
Orta Çağ ve Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Bölge halkı, Pers, Roma, Bizans ve Arap istilaları dönemlerinde "Kilikya Korsanları" olarak bilinmekteydi. Etkinliklerini Erdemli kanyonlarında ve Akdeniz'de sürdüren bu halk, Tapureli gibi büyük yerleşimler ve kaleler inşa etmiştir. MÖ 1200'lü yıllardan sonra yerel halk ve Orta Asya'dan gelen aşiretlerin bölgeye yerleşmesiyle yöre yeniden canlanmıştır.
Antik Kalıntılar ve Su Kaynakları
[değiştir | kaynağı değiştir]Bugünkü Erdemli'nin kuzeybatısında yer alan Eski Erdemli olarak bilinen yamaç yerleşiminde, Kalanthia'ya ait olabilecek kalıntılar bulunmaktadır. Bu kalıntılar arasında, günümüze yalnızca apsisi kalan, zaman zaman cami olarak da kullanılmış erken Bizans döneminden kalma büyük bir bazilika, çok sayıda ev yıkıntısı, kaya mezarları ve lahitler yer almaktadır.
Ayrıca, antik yerleşimin su ihtiyacı, nehir kenarındaki çeşitli yerleşimler tarafından Lamas suyundan yararlanılarak karşılanmıştır. Eski Erdemli'deki büyük bir sarnıcın yanı sıra, kanallar ve su değirmenleri kullanılarak su daha yüksek yerlere taşınmıştır. Haritalardaki konumu da, günümüzde Alata Çayı olarak bilinen akarsuyun yanında olduğunu göstermektedir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Richard Talbert, (Ed.) (2000). Barrington Atlas of the Greek and Roman World. Princeton University Press. s. 66 ve dizin notları eşlik ediyor. ISBN 978-0-691-03169-9.
- ^ Lund Üniversitesi. Digital Atlas of the Roman Empire.
- ^ Umar, B., Türkiye'deki Tarihsel Adlar, s. 362.
- ^ KALANTHİA / CALANTİA, Erdemli (Kat. No. 2294)"Antik Kilikya Limanları". www.yumuktepe.com (İngilizce). 24 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2025.
- ^ Hild, F. & Hellenkemper, H., Kilikien und Isaurien, s. 281