Siczî
| Siczî | |
|---|---|
 Siczi'nin geometrik çalışmalarından bir sayfa | |
| Tam adı | Siczî |
| Doğumu | ابوسعید سجزی MS. 945 Sijistan, Saffari hanedanlığı (günümzde Sistan)[1] |
| Ölümü | MS. 1020 |
| İlgi alanları | Matematik, Astronomi, Astroloji |
| Diğer ad(lar)ı | Ebu Said Ahmed ibn Muhammed ibn Abdulcelil el-Siczî Abu Sa'id al-Sijzi Abu Said Siczi |
Siczi ya da Ebu Said Ahmed ibn Muhammed ibn Abdulcelil el-Siczî, Abu Sa'id Ahmed ibn Mohammed ibn Abd al-Jalil al-Sijzi (y. 945 - y. 1020, aynı zamanda Abu Said Siczi (Farsça: ابوسعید سجزی) ile "Al-Sijistani"nın kısaltması olan al-Sinjari, al-Sijazi ve Al-Sijzi adlarıyla da bilinir.), İranlı[2] Müslüman astronom, matematikçi ve astrologdur.[3] El-Biruni ile yazışmaları ve 10. yüzyılda Dünya'nın kendi ekseni etrafında döndüğünü öne sürmesiyle tanınır.[4][5]
Çalışmalarını muhtemelen hamisi olan Adudüddevle'ye ve Belh prensine adamıştır. Ayrıca 969'dan 970'e kadar Şiraz'da astronomik gözlemler yaparak çalıştı.
Matematik
[değiştir | kaynağı değiştir]El-Siczi, konik kesitlerin ve çemberlerin kesişimleri üzerinde çalıştı. Bir açının eski kinematik yöntemlerle üç eş parçaya bölümü yerine tamamen geometrik bir çözüm getirdi (bir çember ile eşkenar bir hiperbolün kesişimi yöntemiyle).
Dünya'nın dönüşü
[değiştir | kaynağı değiştir]
El-Biruni, El-Siczi'nin "el-zûrakî" adı verilen ve tasarımı Dünya'nın döndüğü fikrine dayanan bir usturlap icat ettiğini söyler:[7]
Ebu Said Siczi tarafından icat edilen Zurakî adlı usturlabı gördüm. Çok beğendim ve onu çok övdüm, çünkü bazılarının, gördüğümüz hareketin gökyüzünün değil, Dünya'nın hareketinden kaynaklandığı fikrine dayanıyor. Hayatım boyunca, bu çözümü ve çürütülmesi zor bir problemdir. [Çünkü ister Dünya'nın ister gökyüzünün hareket halinde olduğunu kabul edin, durum aynıdır. Çünkü her iki durumda da Astronomi Bilimini etkilemez. Fizikçiye düşen, bunu çürütmenin mümkün olup olmadığını görmektir.
El-Bîrûnî ayrıca el-Kânûnu'l-Mes'ûdî adlı eserde dünyanın döndüğü teorisini savunan önemli bir astronom olarak El-Siczi'den bahsetmiştir.[4][8]
Bazı insanların dünyanın kendi ekseni üzerinde hareket ettiğine inandığı gerçeği, 13. yüzyıldan kalma bir referansla daha da doğrulanmaktadır:
"Geometricilere [veya mühendislere] (muhandisîn) göre, dünya sürekli dairesel hareket halindedir ve göklerin hareketi gibi görünen şey aslında yıldızların değil dünyanın hareketinden kaynaklanmaktadır."[5]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Helaine Selin (12 Mart 2008). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. Springer Science & Business Media. ss. 159-. ISBN 978-1-4020-4559-2.
- ^ Kheirandish, Elaheh (1 Nisan 2006). "The "Fluctuating Fortunes of Scholarship": A Very Late Review Occasioned by a Fallen Book". Early Science and Medicine. 11 (2): 214. doi:10.1163/157338206776908882.
- ^ In Thomas Hockey; et al. The Biographical Encyclopedia of Astronomers. New York: Springer. s.1059
- ^ a b Bausani, Alessandro (1973). "Cosmology and Religion in Islam". Scientia/Rivista di Scienza. 108 (67): 762.
- ^ a b Young, M. J. L., (Ed.) (2 Kasım 2006). Religion, Learning and Science in the 'Abbasid Period. Cambridge University Press. s. 413. ISBN 9780521028875.
- ^ "Modell des Sonnensystems und der Erdbewegung ("Planetarium") nach as-Siǧzî". Museum des Institutes für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften. 2010. 14 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2025.
- ^ Seyyid Hüseyin Nasr (1993), An Introduction to Islamic Cosmological Doctrines, pp. 135-136. State University of New York Press, 0-7914-1516-3.
- ^ "ʾaḥad al-mubrazīn fī ʿilm al-hayʾa"
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Abu Said Ahmad ibn Muhammad Al-Sijzi", MacTutor Matematik Tarihi arşivi
- Suter, Heinrich: Die Mathematiker und Astronomen der Araber und ihre Werke (80-81, 224, 1900).
Konuyla ilgili okumalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hogendijk, Jan P. (1996). Al-Sijzi's Treatise on Geometrical Problem Solving (PDF). Tahran: Fatemi Publishing Co. ISBN 964-318-114-6. 3 Mayıs 2004 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Brummelen, Glen van (2007). "Sijzī: Abū Saʿīd Aḥmad ibn Muḥammad ibn ʿAbd al‐Jalīl al‐Sijzī". Thomas Hockey (Ed.). The Biographical Encyclopedia of Astronomers. New York: Springer. s. 1059. ISBN 978-0-387-31022-0. (PDF version)
- Dold-Samplonius, Yvonne (2008) [1970-80]. "Al-Sijzī Abū Sa'īd Aḥmad Ibn Muḥammad Ibn 'Abd Al-Jalīl". Complete Dictionary of Scientific Biography. Encyclopedia.com.
