I. Gülbahar Hatun
| Emine Gül-Bahar Hatun امينه كل بهار خاتون | |
|---|---|
| Valide Sultan, Valide-i macide Meliketü'l-Melikât Tâcü'l-mükerremât Fahrü'l-muazzamat Fatihetü'l-maeyâmin ve'l hayrat[1] | |
 | |
| Doğum | Kostantinopolis veya Arnavutluk |
| Ölüm | 1492 (56-57 yaşlarında) Konstantiniyye, Osmanlı İmparatorluğu (günümüzde İstanbul, Türkiye) |
| Defin | Fatih Camii, İstanbul |
| Eş(ler)i | II. Mehmed |
| Çocuk(lar)ı | Gevherhan Hatun II. Bayezid |
| Dini | Sünni sonradan müslüman olmuştur |
Emine Gülbahar Hatun, (Osmanlıca: امٖينه كل بهار خاتون) Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmed'in 1446'da Manisa'da evlendiği ilk eşi, Gevherhan Hatun'un ve II. Bayezid'in[2][3] annesi.[4]
O dönemde henüz Valide Sultan unvanı kullanılmaya başlamamıştı. Ancak Gül-Bahar Hatun'un saraydaki rolü; sonraki Valide Sultanlardan hiç farklı değildi. II. Bayezid'in öz annesi Dulkadiroğulları Beyinin kızı Sitti Mükrime Hatun ölünce II. Bayezid'e annelik yapmıştır. Türbesinin kitabesindeki Leh aşiyan Sultan Mehmed zevcesi valide-i II. Bayezid Han, yazısı bunun en büyük kanıtıdır.[5] II. Bayezid'ın tahta çıkmasyla Gül-Bahar Hatun Fatih Sultan Mehmed'in dul eşi ve II. Bayezid'in annesi olarak Valide Sultan'ın eşdeğeri olan bir rolü üstlenmiştir, zira henüz bu dönemde resmen Valide Sultan sıfatı ve görevleri belirlenmemişti. Tarihte bu sıfat ilk defa I. Süleyman'ın annesi Ayşe Hafsa Sultan tarafından kullanılmıştır.
Kimliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Gülbahar Hatûn'un Arnavut, Fransız veya Sırp asıllı olduğuna dair çeşitli rivayetler vardır ancak hayatı hakkında kaynaklarda kesin bir bilgi yoktur.[2] Osmanlı belgelerinde adı Gülbahar bint-i Abdullah olarak geçmektedir. Babasının adının Abdullah olarak yazılması cariye kökenli olduğunu gösteriyor.[2][3][6]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]O zaman Edirne'de bulunan Osmanlı sarayına 1446 yılında girdiği sanılmaktadır. Sonradan Fatih Sultan Mehmet olarak anılacak olan Şehzade Mehmed'le olan evliliği büyük ihtimalle Fatih'in ilk tahta çıkışının ardından tahtı tekrar babası II. Murat'a geri bırakması sonrasında gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Gül-Bahar Hatûn'un Akkoyunlular'a gelin giden Gevherhan Sultan'ın annesi olduğu bilinmektedir. Şehzade Mehmet 1450 yılında Edirne'de Dulkadiroğulları Beyliği'nin Altıncı Hükümdârı olan Zülkadiroğlu Süleyman Bey'in kızı Sitt-î Mükrime Hatûn'la Üçüncü evliliğini yaptı. Yeni eşiyle birlikte gelenek üzere padişah II. Murat tarafından Manisa'ya sancak beyliği yapmak üzere gönderildi. Gül-Bahar Hatûn'un Şehzade Mehmet'le birlikte Manisa'ya gidip gitmediği bilinmemektedir. Fatih Sultan Mehmet padişah olup 1453 tarihinde İstanbul’u fethinden sonra Osmanlı Devleti'nin başkentini de İstanbul'a nakletti. Ancak Gül-Bahar Hatûn'un bir süre küçük yaştaki oğlu II. Bayezid ile birlikte Edirne'de kalmış olduğu sanılmaktadır. Bayezid dokuz yaşına geldiğinde yine yukarıda söz edilen gelenek üzere 1456 yılında babası tarafından Amasya'ya sancak beyliğine atandı. Gül-Bahar Hatûn daha sonra oğlunun yanına Amasya'ya taşındı ve 1481 yılında II. Bayezid'in tahta çıkmasına kadar orada yaşadı. Oğlunun tahta çıkması üzerine onun yanına İstanbul'a gitmiştir.[7] Yaşamının geri kalan kısmını ise İstanbul'da geçirdi. Gül-Bahar Hatûn'un oğlu[3] II. Bayezid'ın padişahlığı sırasında etki sahibi olduğu bilinmektedir. Oğluna yazdığı elimizde mevcut olan iki mektuptan birinde Hersekzade Ahmed Paşa aleyhinde, bir diğer mektupta da oğlunun lalası Ayas Paşa ve Hızırbeyoğlu Mehmed Paşa lehinde oğluna tavsiyelerde bulunduğu açıkça görülür.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Gül-Bahar Hatûn yaklaşık 1492 yılında öldü. İstanbul'da Fatih Camii haziresi karşısında kendi adı ile anılan türbesine gömüldü. Ölümünden sonra Sultân Bayezid-î Velî Han, Tokat'ta annesinin hatırasına Hatûniye Camii'ni ve bir de okul yaptırdı.
| Önce gelen: Hüma Hatun |
Valide Hatûn 1481–1492 |
Sonra gelen: Ayşe Hafsa Sultan (İlk Valide Sultan) |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Necdet Sakaoğlu (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak publications. ss. 110-112. ISBN 978-9-753-29623-6.
- ^ a b c Feridun Emecen, TDV, İslam Ansiklopedisi, cilt: 14, sayfa: 230
- ^ a b c Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, Sayfa: 109
- ^ "The Imperial House of Osman - 3". 2 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2006.
- ^ "Sultan II. Bayezid Han". 6 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2014.
- ^ Leslie P. Pierce, Harem-i Hümayun. Islık Yayınları.
- ^ Sakaoğlu, Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. s. 136. ISBN 978-9-753-29623-6. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2019.