Madde

Başlığın diğer anlamları için Madde (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Hidrojenin evrende en çok bulunan plazma halindeki mor parıltısı

Madde ya da özdek, uzayda yer kaplayan hacmi ve kütlesi olan tanecikli yapılara denir. Beş duyu organımızla algılayabildiğimiz (hissedebildiğimiz) ve eylemsizliği olan canlı ve cansız varlıklara denir.

Madde olmayan şeyler de vardır. Örneğin; ses, gölge, ısı, ışık, sıcaklık, radyo dalgaları, TV frekansları gibi şeyler tanecikli bir yapıya sahip olmadıkları (hacim ve kütleleri bulunmadığı) ve (kendi başına hareket ettikleri ya da araz özelliğine sahip olup) eylemsizlik özelliği taşımadıkları için madde olarak kabul edilmezler.

Maddenin en küçük yapı birimi atomlardır. Atomlar birleşerek maddeleri meydana getirir. Örneğin: İki hidrojen atomu ile bir oksijen atomu birleşerek suyu meydana getirirler.

Bir atom; elektron, nötron ve protondan oluşur.

Elektron maddenin en küçük parçacığıdır ve enerjiden oluşur. Nükleer fizik ve nükleer kimyada nötrino adı ile anılan bu enerji hakkında hâlâ pek az şey bilinmektedir.

Madde kendi çapında:

• Fiziksel olay: Bir madde üzerinde meydana geldiği zaman, o maddenin hüviyetini, yapısını değiştirmeyen olaydır. Mesela kağıdın yırtılması, fiziki bir olaydır. Çünkü kağıdın şekli değişmiş fakat özü yine kâğıttır.
• Kimyasal olay: Bir madde üzerinde meydana geldiği vakit, o maddenin hüviyet ve yapısını değiştiren olaydır. Mesela kağıdın yanması gibi.

Atomların çekirdeklerinde değişmeler, parçalanmalar olduğu radyoaktif denilen elementlerden anlaşılmaktadır. Atomların ortasında bulunan çekirdeklerin bu parçalanmasında bir elementin başka bir elemente dönüştüğü anlaşılmıştır. Ayrıca Albert Einstein'in izafiyet kuramına göre madde ve enerji birbirine eş değerdir. Bu sebeple madde enerjiye, enerji de maddeye dönüştürülebilir. Mesela bir uranyum çekirdeğinin veya başka bir ağır atom çekirdeğinin ikiye ayrılmasıyla meydana gelen çekirdek bölünmesinde madde enerjiye dönüşür. Bileşik cisimlerde olduğu gibi elementler de hep değişmekte bir halden başka hale dönmektedir.

Maddenin ortak özellikleri

• Kütle
• Hacim
• Atom ve moleküller
• Eylemsizlik
• Elektirikli yapı
• Tanecikli yapı
• Boşluklu yapı

Madde türleri

• Baryonik madde (Normal madde)
• Antimadde (Karşıt madde)
• Karanlık Madde
  • Baryonik karanlık madde

Maddenin hâlleri

Ana madde: Maddenin halleri

Maddenin hâli bir maddenin faz durumunu tanımlar. Şu anda 16 tane madde hâli tanımlanır. Maddenin dört klasik hâli:

• Katı
• Sıvı
• Gaz
• Plazma olarak kabul edilir.

Maddenin hallerinin evrende bulunuş yüzdeleri %99 plazma, %0.6 gaz, %0.3 sıvı, %0.1 katı şeklindedir.

Maddenin ayırt edici özellikleri

	Katı	Sıvı	Gaz
Özkütle	+	+	+
Özhacim	+	+	+
Çözünürlük	+	+	+
Özısı	+	+	+
Genleşme Katsayısı	+	+	-
Esneklik katsayısı	+	-	-
Kaynama noktası	-	+	-
Erime noktası	+	-	-
Yoğunlaşma noktası	-	-	+
Erime ısısı	+	-	-
Buharlaşma noktası	-	+	-