Nelson Mandela
| Nelson Mandela | |
|---|---|
_(cropped).jpg)
| |
| Nelson Mandela (2000) | |
| 1. Güney Afrika Devlet Başkanı | |
| Görev süresi 10 Mayıs 1994 - 14 Haziran 1999 | |
| Yerine geldiği | Frederik Willem de Klerk |
| Yerine gelen | Thabo Mvuyelwa Mbeki |
| Afrika Ulusal Kongresi 11. Başkanı | |
| Görev süresi 7 Temmuz 1991 - 20 Aralık 1997 | |
| Yerine geldiği | Oliver Tambo |
| Yerine gelen | Thabo Mbeki |
| Bağlantısızlar Hareketi | |
| Görev süresi 2 Eylül 1998 - 14 Haziran 1999 | |
| Yerine geldiği | Andrés Pastrana Arango |
| Yerine gelen | Thabo Mbeki |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Nelson Rolihlahla Mandela 18 Temmuz 1918 Mvezo, Güney Afrika |
| Ölüm | 5 Aralık 2013 (95 yaşında) Johannesburg, Güney Afrika |
| Vatandaşlığı | Güney Afrika Cumhuriyeti |
| Partisi | Afrika Ulusal Kongresi |
| Diğer siyasi bağlantıları |
Güney Afrika Komünist Partisi |
| Evlilik(ler) | Evelyn Ntoko Mase (1944-1957) Winnie Madikizela (1957-1996) Graça Machel (1998-2013) |
| Çocuk(lar) | 6 |
| Ödülleri |  Nobel Barış Ödülü (1993) |
| İmzası | 
|
Nelson Rolihlahla Mandela ya da kabile adıyla Madiba (18 Temmuz 1918 - 5 Aralık 2013), Güney Afrikalı Anti Apartheid (ayrımcılık karşıtı) aktivist ve Güney Afrika Cumhuriyeti'nin ilk siyahî devlet başkanı. 1994'te ilk defa tüm halkın katıldığı seçimlerde devlet başkanı seçilmiştir. Yönetimi, Apartheid'ın mirasının dağılmasına, ırkçılığı engellemeye, fakirlik ve eşitsizliğe odaklanmıştır. Siyasi görüş olarak Demokratik Sosyalist olan Mandela, Afrika Ulusal Konseyi siyasi partisinde 1990'dan 1999'a kadar parti başkanlığı yapmıştır.
Bantu dillerine ait olan Kosa (Xhosa) dilini konuşan Tembu (Thembu) kabilesinde, kabile şefinin oğlu olarak doğan Mandela, Fort Hare Üniversitesi ve Witwatersrand Üniversitesinde hukuk eğitimi gördü. Johannesburg'un ilçelerinde yaşarken sömürgecilik karşıtı hareketi benimsedi ve ANC'ye katılarak bu partinin gençlik kolunun kurucu üyesi oldu. Ulusal Parti, Apartheid'ı 1948'de uyguladığında, ANC'nin 1952'deki Başkaldırı Mücadelesi (Defiance Campaign)'nde göze çarptı ve Halk Kongresinde buna bağlı olarak Transvaal ANC koluna başkan olarak seçildi. Avukat olarak çalışırken sürekli olarak kışkırtıcı aktivitelerden ve 1956'dan 1961'e kadar süren İhanet Duruşmaları'ndan dolayı tutuklandı. Başlangıçta şiddet içermeyen protestolar olacağını söylemesine rağmen Güney Afrika Komünist Partisi ile iş birliği yaparak 1961'de, sonradan devlet hedeflerine saldıracak olan militan Umkhonto we Sizwe (MK) örgütünü kurdu. 1962'de tutuklandı ve hükûmeti alaşağı etmek için komplo kurmak ve sabotaj etmekten dolayı ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. Mandela cezasını önce Robben Adası'nda daha sonra Pollsmoor Hapishanesinde çekti. Bu esnada salıverilmesi için 1990'da yani 27 yıl sonra onay verilecek uluslararası bir kampanya düzenlendi. Hapishaneden çıktıktan sonra ANC başkanı olan Mandela otobiyografisini yazdı ve başkan F.W. de Klerk ile 1994'te tüm halkın katıldığı ve ANC'nin büyük çoğunlukla kazandığı bir seçimin kurulması Apartheid'ın sona erdirilmesi için görüşmelere sebep oldu. Devlet Başkanı olarak yeni bir anayasa oluşturdu ve toprak reformu, yoksullukla mücadele ve sağlığın iyileştirilmesi gibi politikaları uygularken Doğruluk ve Uzlaşma Komisyonu'nu geçmişte yaşanan insan hakları ihlalini araştırması için oluşturdu. Uluslararası olarak Libya ve Birleşik Krallık arasında olan Lockerbie Faciası görüşmeleri sırasında arabulucu olarak rol oynadı. İkinci bir seçime katılmayı reddetti ve yerine seçimle yardımcısı Thabo Mheki geçti. Mandela daha sonra ulusal lider olarak hayır işlerinde yer aldı ve daha çok yoksullukla ve AIDS ile mücadele etti.
Mandela, anti-sömürgeci ve anti-apartheid görüşü ile uluslararası beğeni topladı ve 1993'teki Nobel Barış Ödülü, Amerika Birleşik Devletleri Başkanlığı Özgürlük Madalyası ve Sovyet Lenin Nişanı da dahil olmak üzere 250'nin üzerinde ödül kazandı. Güney Afrika'da "Ulusun Babası" olarak görülür.
Nelson Mandela'nın geçmişi ve yaşadıkları birçok filme konu olmuştur. Long Walk to Freedom onun otobiyografik eseriyken Mandela: Özgürlüğe Giden Uzun Yol bu kitaptan uyarlanmış 2013 tarihli bir filmdir.[1]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Mandela 18 Temmuz 1918 tarihinde Mvezo,Güney Afrika'da doğmuştur. Ailesi Kosa dilini konuşan Tembu kabilesindendir. Babası ise bu kabilenin şefi Gadla Henri Mandela'dır. Liseyi bitirdikten sonra Fort Heyr Üniversitesi'ne girdi. Burada okurken siyasi olaylara karıştı. Bir öğrenci boykotuna karıştığı ve bunu organize ettiği gerekçesiyle okuldan uzaklaştırıldı. Transkei'den ayrılarak Transvaal'a gitti. Burada bir süre madenlerde polis memurluğu görevinde bulundu. Bu sırada yarıda bıraktığı üniversite tahsiline uzaktan eğitim yoluyla devam etti. 1942'de Vitvaterstrand Üniversitesi'nin hukuk bölümünü bitirerek avukatlık yapmaya başladı. Ülkenin ilk siyah avukatı unvanını aldı.
Ocak 1962'de kendisine destek aramak için ülke dışına çıktı. İngiltere ve Afrika ülkelerini dolaştı. Afrika ülkeleri ile sosyalist ülkelerden silah ve para yardımı temin etti. Ülkeye dönüşünde arkadaşlarıyla birlikte, izinsiz yurt dışına çıkmak, halkı kışkırtmak, sabotajlar ve suikastler düzenlemek iddialarıyla yargılandı. Halkın, tamamının temsil edilmediği ve beyazların temsil edildiği parlamentonun çıkardığı kanunlara uymak zorunda olmadığını savundu. Beyaz yönetim tarafından 1964'te ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. Bu davranışıyla ırk ayrımına karşı mücadele eden Afrikalı siyahların simgesi oldu.
Nelson Mandela, dünyanın en ünlü mahkûmu olarak anılmıştır. Güney Afrika'da Robben Adası (Fok Adası)'nda 27 yıl hapiste kaldıktan sonra 1980'li yıllarda, ırkçılığa karşı mücadelenin bütün dünyada yoğunlaşması üzerine adı duyuldu. 1990 yılında devlet başkanı De Klerk tarafından şartsız olarak serbest bırakıldı. Serbest bırakıldığı zaman 71 yaşındaydı. Serbest bırakılmasına Güney Afrika siyahlarının yanında birçok beyaz da sevindi. Mandela'nın "Mücadele benim hayatımdır. Hayatımın sonuna kadar siyahların bağımsızlığı için mücadele edeceğim." demesi, halk arasında onu bayraklaştırdı.
1990'da hapisten çıkınca demokratik bir Güney Afrika kurulması için çalıştı ve hayalindeki ülkeyi kurdu. Afrikalılar, Mandela olmadan bunun gerçekleşemeyeceğine inanır. Bugün Mandela, bir özgürlük savaşçısı olarak kabul edilmektedir. 40 yıl içinde 100'den fazla ödül aldı. 10 Mayıs 1994'te Güney Afrika'nın ilk siyah devlet başkanı seçildi. Güney Afrika'da, kendi kabilesindeki büyüklerin kendisine taktıkları Madiba lakabıyla tanınır.
Mandela 2008 yılında ABD'nin terörist listesinden çıkarıldı.[2]
8 Haziran 2013'te hastaneye kaldırılan Mandela, 5 Aralık 2013'te öldü.
Siyasi görüş
[değiştir | kaynağı değiştir]Mandela, kendisini hem ANC'ye katıldığından beri sahip olduğu ideolojik konum olan hem Afrika milliyetçisi hem de bir sosyalist olarak tanımladı. O, entelektüel bir akademisyen ya da siyaset teorisyeni olmaktan ziyade pratik bir politikacıydı. Biyografi yazarı Tom Lodge'a göre, "Mandela için siyaset her zaman öncelikle hikayeleri canlandırmak, anlatılar oluşturmak, öncelikle ahlaki açıdan örnek davranışlarla ilgili ve yalnızca ikincil olarak ideolojik vizyonla, amaçlardan ziyade araçlarla ilgili olmuştur."[3]
Tarihçi Sabelo J. Ndlovu-Gatsheni, Mandela'yı "liberal Afrikalı milliyetçi-sömürgecilik karşıtı hümanist" olarak tanımlarken,[4] siyasi analist Raymond Suttner, Mandela'nın liberal olarak etiketlenmesine karşı uyarıda bulundu ve Mandela'nın "melez bir sosyo-politik yapı" sergilediğini belirtti.[5] Mandela, siyasi fikirlerinin bir kısmını Gandhi ve Nehru gibi Hint bağımsızlık liderleri, Afro-Amerikan sivil haklar aktivistleri ve Nkrumah gibi Afrika milliyetçileri gibi diğer düşünürlerden benimsedi ve bunları Güney Afrika'daki duruma uyguladı. Aynı zamanda, birçok Afrikalı milliyetçinin beyaz karşıtı duyguları gibi düşüncelerinin diğer yönlerini de reddetti.[6] Bunu yaparken hem karşı-kültürel hem de hegemonik görüşleri sentezledi. Örneğin apartheid karşıtı vizyonunu geliştirirken o zamanlar egemen olan Afrikaner milliyetçiliğinden gelen fikirlerden yararlandı.[6]
Siyasi gelişimi, hukuk eğitimi ve uygulamalarından, özellikle de değişime şiddet yoluyla değil, "hukuk devrimi" yoluyla ulaşma umudundan güçlü bir şekilde etkilendi.[3] Hayatı boyunca şiddet içermeyen bir yolu savunarak başladı, daha sonra şiddeti benimsedi ve ardından müzakere ve uzlaşma konusunda şiddet içermeyen bir yaklaşımı benimsedi.[6] Şiddeti onaylarken, bunu hiçbir alternatif görmediği için yaptı ve bu konuda her zaman pragmatik davrandı, bunu rakibini müzakere masasına çekmenin bir yolu olarak algıladı.[6] Bireyler olarak beyaz insanlardan ziyade beyaz üstünlüğünün ve ırkçı baskının sembollerini hedef almaya çalıştı ve Güney Afrika'da bir ırk savaşı başlatmama konusunda endişeliydi.[4] Şiddet kullanma konusundaki bu istekliliği, Mandela'yı, bazı yorumcuların onu ilişkilendirmeye çalıştığı Gandhizm ideolojisinden ayırıyor.[5]
Mandela, birçok konuşmasında kendisini otokratik bir tavırla sunmasına rağmen, demokrasiye yürekten inanıyordu ve çoğunluğun kararlarına, onlarla tamamen aynı fikirde olmasa da uyuyordu.[7] En azından 1960'lardan bu yana demokrasi ve insan hakları değerlerine bağlılık sergilemişti. [4] "Kapsayıcılık, hesap verebilirlik ve ifade özgürlüğünün" demokrasinin temelleri olduğu inancına sahipti [8] ve doğal haklara ve insan haklarına olan inançla hareket ediyordu.[9] Suttner, Mandela'nın benimsediği "iki liderlik tarzı" olduğunu savundu. Bir yandan kolektif liderlik hakkındaki fikirlere bağlı kalırken diğer yandan bir liderin belirli bir hedefe ulaşmak için kararlı olması ve istişarede bulunmadan hareket etmesi gereken senaryolar olduğuna inanıyordu.[5]
Mandela, nihai olarak sınıfsız bir toplumun kurulmasını savundu Sampson onu "kapitalizme, özel toprak mülkiyetine ve büyük paranın gücüne açıkça karşı" olarak tanımladı.[7] Mandela Marksizm'den etkilendi ve devrim sırasında bilimsel sosyalizmi savundu.[7] İhanet Davasında komünist olduğunu inkâr etti ve hem daha sonra gazetecilerle konuşurken [10], hem de SACP ile işbirliğinin pragmatik olduğunu belirttiği otobiyografisinde bu duruşunu sürdürdü ve retorik olarak şu soruyu sordu: "Kimdir? onları kullanmadığımızı söylemek için?" Sosyolog Craig Soudien'e göre, "Mandela sosyalizme sempati duysa [11] komünist değildi."[12] Tersine, biyografi yazarı David Jones Smith, Mandela'nın 1950'lerin sonu ve [13] başında "komünizmi ve komünistleri benimsediğini" belirtirken, tarihçi Stephen Ellis, Mandela'nın 1960'a kadar Marksist-Leninist ideolojinin çoğunu özümsediğini yorumladı.[11]
Mandela'nın bu Batılı hükûmetlere ilişkin görüşleri Marksist-Leninistlerinkinden farklıydı çünkü onların anti-demokratik veya gerici olduklarına inanmıyordu ve demokratik yönetim sistemlerine bağlı kalıyordu.[13] Mandela'nın oluşturulmasına yardımcı olduğu 1955 Özgürlük Şartı, servetin eşit dağılımını sağlamak için bankaların, altın madenlerinin ve arazilerin millileştirilmesi çağrısında bulundu.[9] Bu inançlara rağmen Mandela, başkanlığı sırasında dönemin diğer ülkelerindeki eğilimlere uygun olarak bir özelleştirme programı başlattı.[14] Mandela'nın Güney Afrika'da sosyal demokratik bir ekonomi geliştirmeyi tercih edeceği, ancak 1990'ların başındaki uluslararası siyasi ve ekonomik durum nedeniyle bunun mümkün olmadığı defalarca öne sürüldü.[14] Bu karar kısmen Sovyetler Birliği ve Doğu Bloku'ndaki sosyalist devletlerin 1990'ların başındaki çöküşünden etkilendi.[7]
Evlilikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Birinci evliliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Mandela ilk evliliğini 1944 yılında Evelyn Ntoko Mase ile yapmış, 13 yıllık evliliklerinde Madiba Thembekile (Thembi) (1946-1969) ve Makgatho Mandela (1950-2005) adında iki erkek ve isimleri Makaziwe Mandela (Maki; 1947 ve 1953) olan iki kız çocukları olmuştur. İlk kız çocukları 9 aylık iken öldüğü için ikincisinin adını da onun anısına aynı koymuşlardır. İlk oğlu Thembi 1969 yılında trafik kazasında öldüğünde Robben Adası'nda mahkûm olan Mandela'nın cenazeye katılmasına izin verilmemiştir.
İkinci evliliği
[değiştir | kaynağı değiştir]İkinci eşi Winnie Madikizela-Mandela, Nelson Mandela ikinci kızları Zindzisva'nın doğumundan 18 ay sonra Robben Adası'na gönderildikten sonra siyahilerin liderliğini üstlenmiştir. Mandela 1990 yılında hapisten çıktıktan sonra eşi adam kaçırma ve cinayet suçlarından yargılanmış ve 1996 yılında boşanmalarına sebep olmuştur.
İlk kızları Zenani, Esvatini prensi Thumbumuzi Dlamini ile evlenmiş ve bundan sonra babasını hapiste ziyaretine izin verilmemiştir.
Üçüncü evliliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Nelson Mandela üçüncü evliliğini 80. doğum gününde Graça Maçhel ile yapmıştır. Graça Machel eski Mozambik başkanı Samora Machel 1986 yılında uçak kazasında öldükten sonra dul kalan eşidir.
Aldığı ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]
1992 yılında Atatürk Uluslararası Barış Ödülü, Afrika Ulusal Kongresi Başkanı Nelson Mandela'ya verildi. Mandela başlangıçta ödülü kabul etmedi;[15][16] ancak daha sonra fikrini değiştirip ödülü kabul etti.[17] Mandela, ödülü kabul etmemesine gerekçe olarak Kürt halkına yapılan ayrımcılığı göstermiştir.[18] Mandela'ya 1962'de Lenin Barış Ödülü, 1979'da Nehru Ödülü, 1981'de Bruno Kreisky İnsan Hakları Ödülü, 1983'te UNESKO'nun Simon Bolivar Ödülü verildi. 1993'te De Klerk ile birlikte Nobel Barış Ödülü'nü kazandı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kuriansky, Judy. "Outside View: Memories of Mandela's Christmas in prison". UPİ. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2013.
- ^ a b Lodge 2006.
- ^ a b c Ndlovu-Gatsheni 2014.
- ^ a b c Suttner 2007.
- ^ a b c d Boehmer 2008.
- ^ a b c d Sampson 2011.
- ^ Battersby 2011.
- ^ a b Kalumba 1995.
- ^ Benson 1986.
- ^ a b Ellis 2016.
- ^ Soudien 2015.
- ^ a b Smith 2010.
- ^ a b Freund 2014.
- ^ "ANC". 1 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2011.
- ^ "Double Standard: The Turkish State and Racist Violence". 5 Kasım 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2015.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mandela, Nelson (1996). Paul Duncan (Ed.). The Illustrated Long Walk to Freedom. Boston: Little, Brown and Company. ISBN 0316880205.
- A Prisoner in the Garden: Opening Nelson Mandela's Prison Archive. Penguin Books. 2005. ISBN 0-143-02495-7.
- Desmond Tutu ; editör John Allen. (1996). The Rainbow People of God: The Making of a Peaceful Revolution. Doubleday. ISBN 978-0385-48374-2.
- Benson, Mary (1986). Nelson Mandela: The Man and the Movement.
- Bezdrob, Anne Marie du Preez (2006). The Nelson Mandela Story. Samoja Books. ISBN 0-620-36570-6.
- Denenberg, Barry (2005). Nelson Mandela: No Easy Walk To Freedom.
- Hoobler, Dorothy; Hoobler, Thomas. Mandela: The Man, The Struggle, The Triumph.
- Juckes, Tim (1995). Opposition in South Africa: The Leadership of Matthews, Nelson Mandela, and Stephen Biko. Westport: Praeger Publishers.
- Mandela, Nelson (1995). Long Walk to Freedom. Little, Brown and Company. ISBN 0-316-54818-9.
- Meredith, Martin (1998). Nelson Mandela: A Biography.
- Sampson, Anthony (1999). Mandela: The Authorised Biography. New York: Vintage Books. ISBN 0-679-78178-1.
- Smith, Charlene (2013). Mandela: In Celebration of a Great Life.
- Villa-Vicencio, Charles (1996). The Spirit of Freedom. Berkeley: University of California Press.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Nelson Mandela - Nobelprize.org biyografisi11 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Nelson Mandela Vakfı
- Nelson Mandela Çocuk Fonu
- Nelson Mandela Çocuklar Fonu (Kanada)8 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Time 100 profili 22 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Frederik Willem de Klerk |
Güney Afrika Cumhuriyeti Devlet Başkanı 1994-1999 |
Sonra gelen: Thabo Mbeki |
| Yaşam |  | |
|---|---|---|
| Siyaset | ||
| Kitap | ||
| Aile | ||
| Filmografi | Özgürlüğün Rengi (2007) · Mandela and De Klerk (2008) · Invictus (2009) · Mandela: Özgürlüğe Giden Uzun Yol (2014) | |
Güney Afrika Devlet Başkanları (Liste) | ||
|---|---|---|
| Güney Afrika Birliği | .svg){kind=small} .svg){kind=small}  | |
| Cumhuriyet (törensel) | ||
| Cumhuriyet (yürütme) | ||
* Geçici Cumhurbaşkanı | ||
- Nelson Mandela
- 1918 doğumlular
- 2013'te ölenler
- Mandela ailesi
- Güney Afrika Cumhuriyeti devlet başkanları
- Güney Afrikalı avukatlar
- Güney Afrikalı Hristiyanlar
- Güney Afrikalı devrimciler
- Güney Afrikalı Nobel Ödülü sahipleri
- Nobel Barış Ödülü sahipleri
- Lenin Barış Ödülü sahipleri
- Gandhi Barış Ödülü sahipleri
- Bağlantısızlar Hareketi Genel Sekreterleri
- Marksist yazarlar
- Sabotörler
- Robben Adası
- Akciğer hastalıklarından ölenler
- Demokratik sosyalistler
- Sosyal demokratlar
- Barış aktivistleri
- Saharov Düşünce Özgürlüğü Ödülü sahipleri
- Banknotlarda tasvir edilen insanlar
- Witwatersrand Üniversitesinde öğrenim görenler
- Güney Afrika Komünist Partisi üyeleri