Bilişsel psikoloji

Bilişsel psikoloji, düşünme, hissetme, öğrenme, anımsama, karar verme, dil, problem çözme ve yargılama gibi zihinsel süreçlerin en geniş anlamda incelenmesidir.^[1] Yani bilişsel psikologlar insanların bilgiyi anlama, saklama ve bilincine geri getirmeleriyle ilgilenirler. Bilişsel psikologlar zihinsel süreçlerin incelenebileceğine ve incelenmesi gerektiğine inanırlar. Her ne kadar bilişsel süreçler doğrudan gözlenemeseler de, davranışlar gözlenebilir ve bu davranışların altında yatan bilişsel süreçler hakkında çıkarımlar yapılabilir.

Davranışçı öğrenme yaklaşımının egemen olduğu psikoloji bilimi 1950'lerden itibaren çeşitli sebeplerle bilişsel psikoloji anlayışının genel kabul gördüğü bir sürece girdi. İnsan zihni tekrar psikolojinin araştırma konusu oldu ancak bu sefer doğrudan zihnin gözlenmesi çabaları yerine davranışlar gözlenerek zihin hakkında çıkarım yapma yoluna gidildi. İnsan zihninin bilgisayarlar gibi girdi-işlem-çıktı süreçleriyle anlaşılmasının daha faydalı olacağı anlayışı paradigmatik bir değişime sebep oldu ve bu doğrultuda 50 ve 60'lı yıllarda dikkat, bellek, algı gibi konularda çok sayıda araştırma yapıldı.^{[kaynak belirtilmeli]}

Zihinsel Süreçler

Bilişsel psikologların asıl odağı davranışları etkileyen zihinsel süreçlerdir. Bu süreçlerden bazıları şunlardır:

Dikkat

Bakınız: Dikkat

Bellek

Bakınız: Bellek

Algı

Bakınız: Algı

Üstbiliş

Bakınız: Üstbiliş

Ayrıca bakınız

Notlar

^ Doğan Cüceloğlu (1991), İnsan ve Davranışı, "Psikolojinin Alanları", Remzi Kitabevi, ISBN 978-975-14-0250-9.

Psikoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] Doğan Cüceloğlu (1991), İnsan ve Davranışı, "Psikolojinin Alanları", Remzi Kitabevi, ISBN 978-975-14-0250-9.

[1]

g t d Psikoloji
Genel	Tarih Felsefe Psikolog
Psikoloji temel bilimi	Anormal Duygusal sinirbilim Duygusal bilim Davranışsal genetik Davranışsal nörobilim Davranışçılık Bilişsel/Bilişselcilik Bilişsel sinirbilim Sosyal Karşılaştırmalı Kültürler arası Kültürel Gelişimsel Farklı Ekolojik Evrimsel Deneysel Gestalt Zekâ Matematiksel Ahlaki Nöropsikoloji Algı Kişilik Pozitif Psikodilbilim Psikofizyoloji Niceliksel Sosyal Teorik
Uygulamalı psikoloji	Anomalistik Uygulamalı davranış analizi Değerlendirme Klinik Koçluk Topluluk Tüketici Danışmanlık Kritik Eğitim İnsan faktörleri ve ergonomi Feminist Adli Sağlık Endüstriyel ve organizasyonel Hukuk Medya Tıbbi Askeri Müzik İş sağlığı Pastoral Politika Psikometri Psikoterapi Din Okul Spor ve egzersiz İntiharoloji Sistemler Trafik
Yöntemler	Hayvan deneyleri Arşiv araştırması Davranış epigenetiği Vaka Analizi İçerik analizi Deneyler İnsan deneyleri Röportajlar Nörogörüntüleme Gözlem Psikofizik Nitel araştırma Niceliksel araştırma Kendini rapor eden envanter İstatistiksel anket
Psikologlar	Wilhelm Wundt (1832–1920) William James (1842–1910) Ivan Pavlov (1849–1936) Sigmund Freud (1856–1939) Edward Thorndike (1874–1949) Carl Jung (1875–1961) John B. Watson (1878–1958) Clark L. Hull (1884–1952) Kurt Lewin (1890–1947) Jean Piaget (1896–1980) Gordon Allport (1897–1967) J. P. Guilford (1897–1987) Carl Rogers (1902–1987) Erik Erikson (1902–1994) B. F. Skinner (1904–1990) Donald O. Hebb (1904–1985) Ernest Hilgard (1904–2001) Harry Harlow (1905–1981) Raymond Cattell (1905–1998) Abraham Maslow (1908–1970) Neal E. Miller (1909–2002) Jerome Bruner (1915–2016) Donald T. Campbell (1916–1996) Hans Eysenck (1916–1997) Herbert A. Simon (1916–2001) David McClelland (1917–1998) Leon Festinger (1919–1989) George A. Miller (1920–2012) Richard Lazarus (1922–2002) Stanley Schachter (1922–1997) Robert Zajonc (1923–2008) Albert Bandura (1925–2021) Roger Brown (1925–1997) Endel Tulving (1927–2023) Lawrence Kohlberg (1927–1987) Noam Chomsky (b. 1928) Ulric Neisser (1928–2012) Jerome Kagan (1929–2021) Walter Mischel (1930–2018) Elliot Aronson (b. 1932) Daniel Kahneman (b. 1934) Paul Ekman (b. 1934) Michael Posner (b. 1936) Amos Tversky (1937–1996) Bruce McEwen (1938–2020) Larry Squire (b. 1941) Richard E. Nisbett (b. 1941) Martin Seligman (b. 1942) Ed Diener (1946–2021) Shelley E. Taylor (b. 1946) John Anderson (b. 1947) Ronald C. Kessler (b. 1947) Joseph E. LeDoux (b. 1949) Richard Davidson (b. 1951) Susan Fiske (b. 1952) Roy Baumeister (b. 1953)
Listeler	Danışma konuları Disiplinler Kuruluşlar Anahat Psikologlar Psikoterapiler Araştırma yöntemleri Düşünce okulları Zaman Çizelgesi Konular

g t d Psikolojide yaklaşımlar
Yapısalcılık	Wilhelm Wundt ·Edward Bradford Titchener · İçgözlem
İşlevselcilik	William James · John Dewey
Gestalt psikolojisi	Gestalt terapisi · Kurt Koffka · Max Werthemier· Wolfgang Köhler · Kurt Lewin · Doğal gözlem
Davranışçılık	John B. Watson · İvan Pavlov · Edward Thorndike · Burrhus Frederic Skinner
Psikodinamik	Psikanaliz · Sigmund Freud · Alfred Adler · Carl Gustav Jung · Erich Fromm· Telkin · Hipnoz · Serbest çağrışım · İçgözlem
Hümanizm	Abraham Maslow · Carl Rogers · Sezgi
Bilişsel psikoloji	Jean Piaget · Bilişsellik
Nörobiyolojik yaklaşım	Adolf Mayer· Nörobilim

g t d Sosyal bilimler
Ana dallar	Antropoloji Arkeoloji Coğrafya Dilbilim Eğitim bilimleri Ekonomi Filoloji Hukuk İletişim bilimleri İşletme Kriminoloji Müzikoloji Nümismatik Psikoloji Siyaset bilimi Sosyoloji Tarih Uluslararası ilişkiler
Disiplinler arası	Antrozooloji Beşeri coğrafya Kültür tarihi Psikoloji felsefesi Siyasi ekoloji Siyasi ekonomi Tarih felsefesi

g t d İnsan zekası
Türler	İnsan zekası ana hatları Kolektif Duygusal Entelektüel Dil Çoğul Sosyal Uzamsal (görsel-uzaysal)
Yetenekler, özellikler ve yapılar	Bilişsellik İletişim Yaratıcılık Akışkan ve kristalize zeka g faktörü Zekâ katsayısı Bilgi Öğrenme Hafıza Problem çözme Gerekçe Düşünce (soyutlama) Kavrama Görsel işleme
Modeller ve teoriler	Cattell–Horn–Carroll teorisi Akışkan ve kristalize zeka Çoklu zeka kuramı PASS kuramı Üç tabaka teorisi Triarşik teori
Araştırma alanları	İnsan zekasının evrimi IQ'nun kalıtsallığı Psikometri Zekâ ve çevre / doğurganlık / boy / sağlık / uzun ömür / nörobilim / kişilik / ırk / seks

g t d Zihinsel süreçler
Biliş	Anlama · Bilinç · Bilişsel çelişki · Farkındalık · Hayal gücü · Sezgi
Algı	Algının sayısal değeri · Amodal algı · Derinlik algısı · Yorum olarak algı · Görme · Haptik algı · Harmonik algı · Konuşma algısı · Perde algısı · Renk algısı · Sosyal algı · Biçim algısı
Bellek	Bellek konsolidasyonu · Depolama · Hatırlama · Kodlama
Diğer	Dikkat · Düşünme · Zihinsel yorgunluk · İrade · Kasıt · Öğrenme · Set