Biyosfer - Vikipedi

Biyosfer, (Yunanca βίος "bíos" "yaşam" ve σφαῖρα "sphaira" "küre" anlamında), Dünya'da canlıların yaşadığı 16–20 km kalınlığındaki tabaka; (Yunanca οἶκος "oîkos" "çevre" ve σφαῖρα "sphaira" "küre" anlamında), tüm ekosistemlerin dünya çapındaki toplamıdır, ekosfer olarak da bilinir; "canlı yüzey" de denir. Aynı zamanda Dünya'daki yaşam bölgesi olarak da adlandırılabilir. Biyosfer (teknik olarak küresel bir kabuktur), minimum girdi ve çıktılarla neredeyse madde bakımından kapalı bir sistemdir. Enerji ile ilgili olarak, yılda yaklaşık 130 terawatt oranında güneş enerjisi yakalayan fotosentez ile açık bir sistemdir.^[1] Bununla birlikte, enerji dengesine yakın kendi kendini düzenleyen bir sistemdir.^[2] En genel biyofizyolojik tanımla biyosfer, litosfer, kriyosfer, hidrosfer ve atmosfer elementleriyle etkileşimleri de dâhil olmak üzere tüm canlıları ve ilişkilerini bütünleştiren küresel ekolojik sistemdir. Biyosferin, en azından yaklaşık 3.5 milyar yıl önce bir biyopoez (basit organik bileşikler gibi canlı olmayan maddeden doğal olarak oluşmuş yaşam) veya biyogenez (canlı maddeden oluşmuş yaşam) sürecinden başlayarak evrim geçirdiği varsayılmaktadır.

Bu ad ilk kez Fransız bilgin Lamarck tarafından ortaya atılmış ve 20. yüzyılın başında bilim dünyasınca benimsenmiştir. Biyosferin atmosfer içindeki yüksekliği 10.000 m'ye ulaşır. Bu yükseklikten öte bakteri ve mantar sporlarına rastlanmamıştır. Yerde yaşayan kara hayvanları için biyosfer 6.500–6.800 m, yeşil bitkiler için 6.200 m yüksekliğe kadar çıkabilir. Denizin altında 5.000 m derinlikte canlıların yaşadığı saptandığından bu da biyosferin alt sınırını oluşturur (Dünyanın en derin noktası olarak kabul edilen Mariana Çukurunun dibinde yaşam olabileceği öngörülmektedir).

Biyosfer 1, Biyosfer 2, Biyosfer3

[değiştir | kaynağı değiştir]

Biyosfer kelimesinin bir sayı ile anılması genellikle aşağıdaki anlamlara denk gelmektedir:

Biyosfer 1 - Dünya.
Biyosfer 2 - Arizona'da bir laboratuvar; 13,000 m²'den oluşan kapalı bir ekosistem.
Biyosfer 3 (BIOS-3 olarak da bilinir) - Ruslar tarafından 1967-68'de yapılan deneyler.^[3]^[4]
Biosphere J - Japonya'da yapılan fazla bahsi geçmeyen bir deneydir.

Yıllık değişim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karada, bitki örtüsü kahverengiden (alçak bitki örtüsü) koyu yeşile (yoğun bitki örtüsü) kadar bir ölçekte görünür iken; okyanus yüzeyinde, fitoplanktonlar mordan (düşük) sarıya (yüksek) kadar değişen bir ölçekte gösterilmektedir. Bu görselleştirme, SeaWiFS dâhil bir dizi uydudan ve NASA/NOAA Görünür Kızılötesi Görüntüleme Radyometresi Paketi ve Orta Çözünürlüklü Görüntüleme Spektroradyometresi dâhil araçlardan gelen verilerle oluşturulmuştur.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Nealson, Kenneth H.; Zeki, S.; Conrad, Pamela G. (1999). "Life: past, present and future" [Yaşam: geçmiş, şimdi ve gelecek]. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B: Biological Sciences (İngilizce). 354 (1392). ss. 1923-1939. doi:10.1098/rstb.1999.0532. PMC 1692713 . PMID 10670014.
^ "Biosphere" [Biyosfer]. questia.com. 6. Baskı (İngilizce). Columbia Üniversitesi Yayınları. 2004. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2022.
^ "Biosphere" [Biyosfer]. permanent.com. Permanent. 5 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Allen, John. "About the Russian Bios Project" [Rus Bios Projesi Hakkında]. biospheres.com. Biospheres. 29 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.

Ekoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

g t d Biyolojik organizasyon
Biyosfer > Biyom > Ekosistem > Komünite > Popülasyon > Organizma > Sistem > Organ > Doku > Hücre > Organel > Makromolekül > Biyomolekül

Doğanın ögeleri

Köken (abiyogenez) Evrimsel tarih Biyosfer Hiyerarşi Biyoloji (astrobiyoloji)
Biyoçeşitlilik Canlı Ökaryotlar flora bitkiler fauna hayvanlar mantarlar protistler Prokaryotlar arkea bakteri Virüsler

Kategori

g t d Dünya
Kıtalar	Afrika Antarktika Asya Avrupa Avustralya Güney Amerika Kuzey Amerika	Dünya
Okyanuslar	Arktik Okyanusu Atlas Okyanusu Büyük Okyanus Güney Okyanusu Hint Okyanusu
Coğrafyası ve jeolojisi	Dünya'nın enleri Dünya'nın yaşı Gelecek Jeofizik Jeoloji Jeolojik kayıt Jeolojik tarih zaman cetveli Levha tektoniği Manyetik alan Yapı Yerçekimi Yer bilimleri Yerküre tarihi
Atmosfer	Dünya atmosferi Hava durumu İklim İklim değişikliği
Çevre	Biyom Biyosfer Doğa Ekoloji Ekosistem İnsanın çevre üzerindeki etkisi Yaşamın evrimsel tarihi zaman çizelgesi
Kartografya	Dijital haritalandırma Dünya haritası Sanal yerküre Uydu görüntüleri
Kültür ve toplum	Etimoloji Dünya ekonomisi Dünya Günü Dünya toplumu Kültürde dünya İnsanlık tarihi Ülkeler Zaman dilimi
Gezegen bilimi	Ay Dünya'nın iddia edilen uyduları Dünya'nın konumu Dünya'nın yörüngesi Güneş Sistemi Güneş Sistemi'nin oluşumu ve evrimi Güneş Sistemi yörüngesindeki karasal gezegenlerin jeolojisi Kordylewski bulutu Tutulum
Kategori

Biyoloji

Genel Bakış	Bilim Yaşam Özellikler (Adaptasyon, Metabolizma, Büyüme, Düzen, Düzenleme, Üreme, Çevreye verilen tepki) Yaşam hiyerarşisi (Atom > Molekül > Organel > Hücre > Doku > Organ > Organ sistemi > Canlı > Popülasyon > Topluluk > Ekosistem > Biyosfer) İndirgemeci Belirme Mekanistik Bilimsel yöntem Teori Kanun Akran denetimi Biyoloji dergileri Biyolog
Kimyasal temel	Atomlar Karbon temelli yaşam Amino asitler Karbonhidratlar Kimyasal bağ Element Lipitler Madde Kuantum Moleküller Monomer Nükleik asitler Organik bileşikler pH Polimer Proteinler Su
Hücreler	ATP Hücre döngüsü Hücre teorisi Hücre sinyalizasyonu Hücresel solunum Enerji dönüşümü Enzim Ökaryot Fermantasyon Metabolizma Mayoz Mitoz Fotosentez Prokaryot
Genetik	DNA Epigenetik Evrimsel gelişim biyolojisi Gen ifadesi Gen düzenlenmesi Genomlar Mendel genetiği Transkripsiyon sonrası modifikasyon
Evrim	Adaptasyon Yeryüzündeki ilk yaşam İşlev Genetik sürüklenme Gen akışı Yaşamın evrimsel tarihi Makro evrim Mikro evrim Mutasyon Doğal seçilim Filogenetik Türleşme Taksonomi Varoluş mücadelesi
Çeşitlilik	Arkea Hayvanlar Bakteri Mantarlar Omurgasızlar Bitkiler Protistler Omurgalılar Virüsler
Bitki formu ve işlevi	Epidermis Çiçek Temel doku Yaprak Floem İnternod Kök Sürgün Damarlı bitki Damar dokusu Ksilem
Hayvan formu ve işlevi	Soluma Dolaşım sistemi Endokrin sistem Sindirim sistemi Homeostaz Bağışıklık sistemi İç çevre Kas sistemi Sinir sistemi Üreme sistemi Solunum sistemi
Ekoloji	Gıda döngüsü Biyolojik etkileşim Biyokütle Biyomlar Biyosfer İklim İklim değişikliği Komünite Koruma Ekosistem Habitat Niş Mikrobiyom Nüfus dinamikleri Kaynaklar

Araştırma
yöntemleri

Laboratuvar teknikleri	Genetik mühendisliği Transformasyon Jel elektroforezi Kromatografi Santrifüjleme Hücre kültürü DNA dizileme DNA mikroçip Yeşil floresan protein Vektör Enzim ölçümü Protein saflaştırması Western blot Northern blot Southern blot Restriksiyon enzimi Polimeraz zincir reaksiyonu İki hibritli tarama In vivo In vitro In silico
Saha teknikleri	Kuşak transekti Etiketleme ve tekrar yakalama Tür keşif eğrisi

Dallar

Sözlükler

g t d Sürdürülebilirlik
Ana hatlar Dizin
İlkeler	Antroposen Çevrecilik Gezegensel sınırlar İnsanın çevre üzerindeki etkisi Kalkınma Küresel yönetişim
Tüketim	Ahlak Antropizasyon Aşırı tüketim Basit yaşam Dayanaklı mal Döngüsel ekonomi Dünya Limit Aşım Günü Ekolojik ayak izi Kararlı durum ekonomisi Mikro sürdürülebilirlik Ortak varlıkların trajedisi Sürdürülebilir Pazar Tüketici davranışı Sürdürülebilirlik Marka Pazarlama miyopluğu Reklamcılık Sistemik değişim direnci Tüketim karşıtlığı Ürün yönetimi Yatırımın sosyal getirisi Yeşil tüketim
Dünya nüfusu	Aile planlaması Demografik dönüşüm Kontrol Sürdürülebilir nüfus
Teknoloji	Çevre teknolojisi Doğal yapı Sürdürülebilir Ambalaj Endüstri Mimari Tasarım Uygun
Biyoçeşitlilik	Biyogüvenlik Biyosfer Holosen yok oluşu İstilacı türler Koruma biyolojisi Tehlikedeki tür
Enerji	Karbon ayak izi Sürdürülebilir enerji Yenilenebilir enerji
Gıda	İklim dostu tarım Sivil tarım Sürdürülebilir Balıkçılık Beslenme Tarım Topluluk destekli tarım Yapay et
Su	Arıtılmış su Atık sulardan ısı geri kazanımı Ayak izi Gelgit enerjisi Gelgit akıntısı jeneratörü Geri dönüşüm duşları Güvenlik Hidroelektrik Hidrolik güç Hidroelektrik santrali Küçük HES Mikro HES Piko HES Kıtlık Nehir tipi hidroelektrik santrali Okyanus enerjisi Okyanus ısıl enerji dönüşümü
Sorumluluk	Çevresel muhasebe Çevresel planlama Kurumsal çevre sorumluluğu Kurumsal sosyal sorumluluk Sürdürülebilir verim Sürdürülebilirlik Endeks Muhasebe Ölçüm Rapor Standartlar ve sertifikasyon
Uygulamalar	Çevre finansmanı Eko-kapitalizm Eko-kent Ekoköy Eko-sosyalizm Eko-yatırım Etki yatırımı İklim finansmanı Jeopark Organik hareket Sosyal sorumlu işletme Sosyal sorumlu pazarlama Sürdürülebilir Bahçecilik Drenaj sistemi Finans Geçim İnşaat İşletme Kaynak kullanımı Kentsel altyapı Moda Organizasyon Peyzaj Reklam Sanat Sanitasyon Şehir Tedarik Dağıtım Topluluk Turizm Ulaşım Uzay Yaşam Yenileme Yeşil Altyapı Ekonomi Kalkınma Pazarlama Yeşillendirme
Sürdürülebilir yönetim	Atık Balıkçılık Çevresel Doğal kaynak Geri dönüşüm Gezegen Hümanist kapitalizm Malzemeler Orman Peyzaj
Anlaşmalar ve konferanslar	BM İnsan Çevresi Konferansı (Stockholm 1972) Brundtland Komisyon Raporu (1983) Ortak Geleceğimiz (1987) Dünya Zirvesi (1992) Çevre ve Gelişim Hakkında Rio Deklarasyonu (1992) Gündem 21 (1992) Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (1992) Lizbon Prensipleri (1997) Yeryüzü Şartı (2000) BM Binyıl Bildirgesi (2000) 2002 Dünya Zirvesi (Rio+10, Johannesburg) BM Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı (Rio+20, 2012) Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (2015)
Kategori Bilim Çalışmalar