Elektronik müzik

Elektronik müzik veya Elektro akustik müzik, elektronik müzik aletleri ve teknolojik araçlar kullanılarak üretilen bir müzik türüdür. Bu müzik türünde kullanılan elektronik müzik aletleri, düşük kuvvetli sistemlerdir. Bu sistemler Transistor, tümleşik devre gibi parçalar kullanırlar. Elektromekanik anlamda ses üreten elektronik müzik aletleri ile elektronik ögeler kullanarak ses üreten enstrümanlar arasında ayrım yapılabilir. Elektromekanik enstrümanlara Telharmonium, Hammond B3 ve elektro gitar; elektronik enstrümanlara ise Theremin, synthesizer ve bilgisayar örnekleri verilebilir.

Tarihi

19'uncu yüzyılın sonu- 20'nci yüzyıl başı

Telharmonium, Thaddeus Cahill 1897

Trautonium, 1928

Elektronik müzikten önce müzisyenlerin teknolojik gelişmeleri müzikal amaçlar için kullanma isteği vardı. Elektromekanik tasarımlara sahip birkaç enstrümanın geliştirilmesiyle, diğer elektronik enstrümanlara yol açıldı. Telharmonium adında bir elektromekanik enstrüman, 1897'de, Thaddeus Cahill tarafından icat edildi. Bazı bariz zorluklar, Telharmonium'un yaygınlaşmasını önledi: Enstrüman yedi tondu ve bir yük vagonu büyüklüğündeydi. Bu enstrümanın en son yapılan gelişmiş versiyonu olan 1907 modeli ise 200 tondu. Genellikle, ilk icat edilen elektronik enstrüman Theremin olarak bilinmektedir. Theremin, Profesör Leon Theremin tarafından 1919-1920 arasında bir tarihte icat edilmiştir. Başka bir elektronik enstrüman ise Ondes Martenot'tur. Ondes Martenot, Olivier Messiaen'in 'The Turangalîla-Symphonie'sinde kullanıldıktan sonra ünlenmiştir. Ayrıca, Ondes Martenot, Andre Jolivet gibi birçok Fransız müzisyen tarafından da kullanılmaya başlanmıştır.

Savaş sonrası yıllar: 1940-1950

Makaralı teyp, Almanya'da II. Dünya Savaşı sırasında icat edilmiştir. Müzisyenlerin, manyetik bantı, musique concrète adını verdikleri yeni bir müzik besteleme tekniğinde kullanmaları uzun sürmedi. Bu teknik, doğal ve endüstriyel seslerin beraber kaydedilip ardından düzenlenmesini içeriyordu. Besteciler, sıkça, müzikal bir amaç için yaratılmamış olan elektronik aletlerden çıkan sesleri kullandılar. Musique concrète'in ilk örnekleri Pierre Schaeffer tarafından bestelemiştir. Schaeffer, daha sonra Pierre Henry, Pierre Boulez ve Karlheinz Stockhausen gibi birçok avant-garde müzisyenle çalışmıştır. Amerika'da magnetik teyp için bestelenen ilk eser Louis ve Bebe Barron tarafından 1957'de tamamlandı.

1957'de, iki yeni elektronik enstrüman daha ortaya çıktı. Daha önceki Theremin ve Ondes Martenot'tan farklı olarak bu yeni enstrümanları kullanmak zordu, zorlu bir programlama gerektiriyordu ve ikisi de gerçek zamanlı çalınamıyordu. Bu enstrümanlardan ilki Max Mathews'un "Music 1" adlı bir programla kullandığı bilgisayarıydı. Enstrümanlardan ikincisi ise RCA Martk II Sound Synthesizer adındaki ilk elektronik birleştiriciydi. RCA tarafından tasarlanan alet the Colombia-Princeton Electronic Music Center'da kurulmuştur ve hala ordadır.

The Columbia-Princeton Electronic Music Center, bilgisayar müziği merkezi olarak biliniyordu. Bu merkez, türünün Amerika'daki en yaşlısıdır. 1958'de 1950'lerin başından beri magnetik teyp manipülasyonuyla igilenen Vladimir Ussachevsky ve Otto Luening tarafından açılmıştır. Merkezde, Peter Mauzey yardımıyla bir stüdyo kurulmuştu ve 1980lere kadar elektronik müzik merkezi olarak görevini korudu.

Modüler Synthesizer ve Popülerleşme: 1960–1980

1960’lardan 1980’lere uzanan dönemde, modüler synthesizer’ların yükselişi elektronik müziğin seyrini kökten değiştirdi. Bu devrimin en önemli aktörlerinden biri Robert Moog oldu. 1964’te geliştirdiği Moog synthesizer, modüler yapısı ve klavye kontrollü osilatörleri sayesinde elektronik müziği sadece deneysel çevrelerden çıkarıp rock, pop ve film müziklerinin içine taşıdı. Aynı yıllarda, Almanya’da kurulan WDR Studio Köln, Karlheinz Stockhausen ve Herbert Eimert gibi öncü bestecilerle Avrupa’daki elektro-akustik müziğin kalbinin attığı yer hâline geldi. Stüdyoda yapılan çalışmalar, elektronik seslerin ciddi bir müzikal dile dönüşebileceğini gösterdi.

Bu dönem aynı zamanda elektronik rock ve disco’nun yükselişine de sahne oldu. Kraftwerk, Pink Floyd gibi gruplar analog synthesizerları ve efekt birimlerini müziklerine entegre ederek elektronik müziği altkültürden çıkarıp geniş kitlelerle buluşturdu. Bu sayede elektronik sesler artık sadece akademik stüdyoların ya da avangart çevrelerin değil, dans pistlerinin ve popüler müziğin de ayrılmaz parçası haline geldi.

Dijital Devrim ve Günümüz: 1980–günümüz

Robert "Bob" Moog

1980’lerle birlikte başlayan dijital devrim elektronik müziğin üretim biçimlerini tamamen değiştirdi. 1983 yılında tanıtılan MIDI (Musical Instrument Digital Interface) standardı ve Yamaha DX7 gibi dijital FM synthesizer’lar sayesinde elektronik müzik üretimi çok daha erişilebilir ve taşınabilir hale geldi. Bu teknolojiler yalnızca profesyonel müzisyenlere değil, amatörlere ve ev stüdyolarına da kapı açtı. Aynı zamanda Cubase, Pro Tools gibi DAW (Digital Audio Workstation) yazılımları sayesinde ses kaydı, düzenleme ve mix işlemleri bilgisayar ortamında yapılabilir hale geldi; böylece stüdyo prodüksiyonları evlere taşındı.

2000’lerden itibaren elektronik müzik, EDM (Electronic Dance Music) çatısı altında küresel bir fenomene dönüştü. Trance, House, Dubstep ve Trap gibi alt türler, devasa festivallerde ve dijital platformlarda milyonlarca dinleyiciye ulaştı. Spotify ve SoundCloud gibi dijital yayın mecraları sayesinde müzisyenler aracı kurumlara ihtiyaç duymadan doğrudan dinleyiciyle buluşabildi. Böylece elektronik müzik, hem teknolojik gelişmelere öncülük eden hem de bu gelişmelerle evrilen bir kültürel dalga haline geldi.

Başlıca Türleri

Ana madde: Elektronik müzik türleri listesi

Ambient

Yaratıcılarından olan Brian Eno'nun gelişimine ışık tuttuğu Ambient; FSOL (Future Sound of London), The Orb, Biosphere ve Woob gibi yeni akımlarla günümüzdeki düşündürücü, derin ve farklılığı her zaman ön planda hissettiren şeklini almıştır. Diğer bütün elektronik müzik dallarından farklı olarak Ambient müzik; davul vuruşları ve ritim içermeyen daha ziyade doğa sampleları, melodiye ve ambiyansa ağırlık veren bir müzik tarzıdır. Ayrıca sinema ve video oyunlarında atmosfer yaratmak amacıyla da sıkça kullanılır. William Basinski, Tim Hecker, Stars of the Lid gibi sanatçılar da türün çağdaş ve deneysel sınırlarını genişletmiş isimler arasında yer alır. Ambient, sadece bir müzik tarzı değil, aynı zamanda bir ses manzarası (soundscape) ve mekân hissi yaratma biçimi olarak da değerlendirilmektedir.

Downtempo - Trip Hop

Ana madde: Trip hop

Tutku dolu vokallerle süslenmiş olan trip hop, genelde acı keder ve üzüntü gibi koyu (derin) hislere hitap eder. Portishead, Cold Cut, Massive Attack, Archive ve Télépopmusik bu tarzın önde gelen isimleri arasında yer almaktadır.

Illbient

Dj Spooky ile özdeşleştirilmiş olan bu tarz, Trip Hop-Dub-Ambient karışımı ortaya çıkmıştır.

Asit Caz

Jazz'ı geleceğe taşıyan ve bu aşamada jazz üzerine çeşitli elektronik ses modifikasyonların gerçekleşmesi ile ortaya çıkmış olan önemli bir biçimdir. Özetlemek gerekirse temalar Jazz üzerine kurulu, destekler ve enstrümanlar elektronik ağırlıklıdır. Modaji, United Future Org., Gotan Project, Ian O’Brein, Fauna Flash ve Jamiroquai önemli isimler arasında yer almaktadır.

Breakbeat

4/4 vuruşluk house ve benzeri tarzlara alternatif olarak ortaya çıkan Breakbeat'in kökenleri hip hop'a dayanmaktadır. Old-School Techno ve Acid house'dan da esinlenmelerin gözlendiği Breakbeat'in önde gelen isimleri Meat Katie, Adam Freeland'dir. Breakbeat, adını funky davul bölümlerinin ("breaks") parçalanarak ve yeniden düzenlenerek oluşturulmasından alır. Bu yapı, parçaya hem enerjik hem de kaotik bir dinamik kazandırır. Genellikle karmaşık ritim yapıları ve hızlı tempolarla karakterize edilen Breakbeat, hem dans pistlerinde hem de underground sahnelerde kendine sağlam bir yer edinmiştir. Big Beat, Nu Skool Breaks ve Jungle gibi alt türlerle birlikte evrim geçiren Breakbeat, sinema müziklerinden video oyunlarına kadar geniş bir yelpazede etkisini sürdürmektedir.

Jungle

Jungle, 1990'ların başında İngiltere'de ortaya çıkan ve özellikle siyahi Britanyalı gençlik kültürüyle özdeşleşmiş, yüksek tempolu ve yoğun ritmik yapıya sahip bir elektronik müzik türüdür. Temelinde breakbeat ritimleri, ağır baslar (basslines) ve reggae/dub etkileri barındırır. Jungle parçalarında genellikle "Amen break" gibi ikonik breakbeat örnekleri kullanılırken, vokal sample'ları da sıklıkla ragga, dancehall ya da hip hop kökenli olur. Bu yapı, türü hem enerjik hem de kültürel olarak çok katmanlı bir hale getirir.

Jungle, rave kültürünün yükselişiyle birlikte hızla yayılmış, illegal partilerden korsan radyo yayınlarına kadar uzanan bir sahnede gelişmiştir. Genellikle 160-180 BPM aralığında seyreden tempoları ve karmaşık davul programlamaları ile öne çıkan bu tarz, dans müziğinde bir devrim niteliği taşımıştır. Goldie, LTJ Bukem, Shy FX, DJ Hype gibi öncü isimler sayesinde Jungle, kısa sürede büyük bir kitleye ulaşarak Drum and Bass'in doğmasına da zemin hazırlamıştır. Bugün hâlâ birçok prodüktör ve DJ tarafından yaşatılmakta, yeni nesil elektronik müzik akımlarıyla harmanlanarak evrim geçirmeye devam etmektedir.

Big Beat

Akılda kolay kalan sample'larıyla parti ortamlarının vazgeçilmez müziğidir. Alçak sesle dinlemenin Big Beat tarzına haksızlık olacağı düşüncesiyle hareket eden birçok insanın ortak görüşü “yüksek çıkış gücün yoksa dinlemenin de bir manası yoktur” şeklinde biçimlenmiştir. Anavatanı Brighton olan bu tarzın bayraktarlığını Fatboy Slim yapmaktadır.

Funky Breaks

Kraftwerk, Afrika Bambaataa ve Electron'dan etkilenmiş(ilk albümleri) ve ilham almış olan Funky Breaks ilk tohumları, meyvelerini Birleşik Amerika'nın batı sahillerinde vermiştir.

Dance - Club

Dance Müziğin omurgası olarak da nitelendirilebilir. Elektronik Müziğini en popüler kolu olarak kabul edilen Dance'de trackler genel olarak bir vokalist eşliğinde ve House Music benzeri bir formda yapılandırılır. Günümüzde Sasha, bu tarzın en önde gelen isimlerinden birisidir. Dance müziği daha çok electronica ile harmanlanır bu tarzın iyi temsilcileri arasında David Guetta, Laurent Wolf, Yves Larock, Desaparecidos, Akcent gibi isimler vardır.

Euro Dance

Euro Cheese ve Euro Trash olarak da bilinen dans müziğin basit, eğlenceli ve tempolu kolu olarak bilinen Euro Dance, ana kolu olan Dance Müziğin popülaritesinden geri kalmayarak dünyanın birçok radyosunda boy göstererek ön saflarda yerini almaktadır. Aqua, Ace of Base ve ATB bu tarzda dikkati çeken isimlerdir.

Dub

Yoğun olarak ses efektlerine yer veren Dub, enstrümantal Reggae olarak da bilinir. Dub, adını Lee Scratch Perry, Bill Laswell ve King Tubby ile duyurmuştur.

Drum and Bass

Drum vuruşlarının dip baslar (sub-bass) ile desteklendiği ve genelde 160 BPM tempoya sahip olan drum and bass, 90'lı yılların başında Birleşik Krallık'ta önemli gelişmeler kaydederek elektronik müziğin temel dalları arasındaki sarsılmaz yerini yaratmıştır. Omni Trio, Photek, Squarepusher bu türde akla ilk gelen isimlerdir.

Jump-Up

Drum and bass'in ragga vokallerle beslenmiş halidir. Aphrodite, Shy FX, Baby D. gibi isimler öne çıkmaktadır.

Tech Step

Two-Step Drum'n Bass'dir. Squarepusher ve Photek.

Electronica

Elektronik Müzik için ana terim olup sanatsal yönlerin şiddetle ağır bastığı; öze bakıldığı zaman, görünen güzelliklerin bütünüdür. Metallica örneği vardır.

Progressive Elektro

Genelde sözsüz vokallerin (çoğunlukla soprano sesin enstrüman olarak kullanıldığı gözlenir) ön plana çıkışıyla ve bunların yer yer uyumlu melodilerle desteklenmesiyle oluşan bir tarzdır. Orbital, Genaside ii (Ad Finite)tarzın en iyi örnekleridir.AN21 & Max Vangeli, MOTI ve Tim Berg bu türün dikkat çekici isimlerindendir.

Symphonic Elektronik

Klasik temaların elektronik motiflerle süslendiği New Age'i çağrıştıran ve içinde Progressive Electronica'da olduğundan daha güçlü sanatsal salınımlar saklayan bir tarzdır. Vangelis ve Jean Ven Robert Hal bu türde öne çıkan isimlerdir.

Minimal

Tempo ve süreklilik yönünden daha seyrek fakat kendi kurallarını kendi yaratan bir tarzdır. Plastikman iyi bir örnektir.

Noise

Geleneksel olmayan müzikal elementleri içeren, Batı Müziğinin standart öğelerini kapsamayan ve doğuşu 1913 yılı olarak kabul edilen bir deneysel (experimental) müzik türüdür. Bir Noise müzisyeni (aynı zamanda Noise Artist olarak da geçebilir) sınırlar olmadan birçok sesi, örneğin teyp hışırtısı, üzerinde oynanmış kayıtlar (örn. ağır derecede çizilmiş plaklar), makine gürültüsü, değişik nesnelerin feedback sinyallerini ve müziğe girmeyecek vokal/ses elementlerini parçalarında kullanabilir. Aynı zamanda istendiğinde Jazz, Rock ve Metal gibi diğer popüler müzik öğelerini de yapılan kayıtlarda sample olarak kullanılmaktadır. Bu müziğin en önemli temsilcileri arasında, Noise'un büyükbabası olarak görülen Merzbow'un yanında Masonna, C.C.C.C. ve Hanatarashi de bulunmaktadır. Glam Rock müzisyeni Lou Reed'in gitarının feedback sinyallerini kullanarak 1975 yılında kaydettiği Metal Machine Music albümü de Noise alanının en önemli ilham kaynaklarından biri olarak gösterilebilir. Ayrıca Noise müziği de kendi içerisinde dallara ayrılmıştır ve diğer müzik türlerinde de ilham kaynağı olarak yer almıştır.

House

Ana madde: House müzik

Özellikle gece kulüplerinde sık çalan bir müzik türüdür.

Deep House

House'un diğer kollarına göre daha bir katı olan, kendi kurallarını kendisi çizen ve dinleyiciyi düşündürme yoluna giden bir tarzdır.Dave Spoon, Wolfgang Gartner bu tarz için iyi bir örnektir.

Hard House

Daha sıkı ve güçlü looplarla beslenen bu tür az vokal daha çok vuruş (drum) sistemini işletmektedir.

Vocal House

Hard House'un aksine, her şeyin drum vuruşları olmadığını iddia edercesine vokal'e daha fazla ağırlık veren House koludur. Gospel ve latin müziklerinin etkisiyle de gelişmiştir. Martha Wash, Amber, Sia, Nervo gibi isimler bu türde öne çıkmaktadır.

Techno

90'ların sonlarına doğru Acid House'un Büyük Büyük Britanya'yı kasıp kavurmasının ardından, geniş dinleyici kitlesi daha sert ve kural tanımaz temalar istemiştir. Bu ortam zaten patlamak için fırsat kollayan Techno için bulunmaz bir fırsat olmuştur. Acid House'a göre daha hızlı bpm'lere (beats per minute à dakikadaki vuruş sayısı) ve daha agresif bir yapıya sahip olan Techno, arayışta olan kitleye gereğinden çok daha güzel (doyurucu) bir şekilde cevap vermiştir. Günümüzde eğilimi yakalamış olan Techno, en hızlı gelişen modern müzik türlerinin başında yerini almıştır. Sven Vath, Eat Static, Derrick May, Juan Atkins, Kenny Larkin,Paul van Dyk ve daha sayılmayan birçok isim, bu tarzı günümüzde başarı ile temsil etmektedir...

Detroit Techno

Derrick May, Juan Atkins ve Kenny Larkin'in ortaya çıkardığı, techno'nun temel kolu olarak da bilinir.

Intelligent Techno

Sıra dışı ve bir o kadar da agresif motifler içeren bu dal, mükemmel uyumsallık ve dahiyane yaklaşımlarıyla diğer birçok daldan sıyrılır. Beaumont Hannant.

Rave - Old Skool

Tüm Techno formlarının birleşimi olarak görülen Rave/Old Skool; Drum'n Bass, Trance gibi birçok tarzın kökeninde ve gelişiminde pay sahibi olmuştur. Bol içki ve druglı underground partilerin vazgeçilmez müziği olan Rave/Old Skool'un track'leri diğer tarzların track'lerine kıyasla daha uzun sürer. Solid 4/4'lük vuruşlar, sert elektronik motifler ve etkileyici baslardan oluşan Rave/Old Skool'u başlı başına bir tarz (genre) olarak görmek yanlış olmaz.

Gabber

Sert ve Hızlı Techno'dur. Lenny Dee, Delta-9, Ron D.Dore... Hardcore müziğin alt türü olarak bilinir. Dinleyicide değişik duyguların ortaya çıkmasını sağlar. Çok hızlı olan bu tür yoğunluğuyla da diğer dallardan sıyrılır. Türün başlıca temsilcisi Stu Allan'dır.

Goa

Vuruşların ve melodilerin kenetlenmiş (birbirinin eksiğini kapatır gibi) şekilde birbirini takip ettiği Goa, Trance'in en çok dinlenen kolu olarak bilinir. Hindistan'ın Goa eyaletinden çıkan bir türdür. Filteria bu türe iyi bir örnektir.

Hard Trance

Roland TB-303'lerle üretilen Trance'tir. 4/4 vuruşlarındaki sertlik ile dikkati çeker.

Uplifting Trance

136-140 BPM arası melodi ve armoni dolu, enerjik bir trance türüdür. Dünyada en yaygın olarak dinlenen trance türlerindendir. Genel olarak majör gamlarda bestelenip dinleyiciyi daha mutlu ve neşeli hissettirebilme amacı taşıdığından bu isimle anılmaktadır. Bu tarzı dinleyenler çoğunlukla telaş ve acele hissi yaşadıklarını belirtmektedir. Majör yapısı dışında en belirgin özelliği synthesizerlar ile yapılan arpejlerin ön planda olmasıdır. Ayrıca yapısında kullanılan sesler diğer türlere oranla daha yumuşaktır. Birçok trance prodüktörü bu tarzda örnekler üretmişlerdir. Tiësto, Armin van Buuren, Akira Kayosa, Sean Tyas, Coll & Tolland gibi dünyaca ünlü birçok prodüktör ve DJ bu tarzın gelişmesinde rol oynamıştır.

Progressive Trance

Kulağa hoş gelen melodilerle üretken bir yapı sergileyen Progressive Trance, Ambient'ın ortaya koyduğu kalitede seçici yapıya sahiptir. Trance türü içinde en yaygınıdır. Tiësto, Ferry Corsten, Armin van Buuren, Markus Schulz, Sied van Riel, Above & Beyond son zamanların başlıca isimlerindendir.

Dubstep

Neredeyse tamamı bass seslerden oluşan, düşük perdeli davul sesleri kullanılan, aksak ritimlerin ağır bastığı bir müzik türüdür. Ortaya çıkışı 90'ların sonuna dayanır. Tempo genellikle 140 dolaylarında seyreder, snare 3. vuruştadır.