IX. Ptolemaios
| IX. Ptolemaios | |
|---|---|
.jpg) IX. (veya X) Ptolemaios'un muhtemel büstü[1] | |
| Ptolemaios Krallığı'nın kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 116-107 |
| Önce gelen | VIII. Ptolemaios & III. Kleopatra |
| Sonra gelen | X. Ptolemaios |
| eş hükümdar | III. Kleopatra |
| Hüküm süresi | MÖ 88–81 |
| Önce gelen | X. Ptolemaios |
| Sonra gelen | III. Berenice |
| Doğum | MÖ 143/2[2] veya MÖ 140/39[3] |
| Ölüm | Aralık MÖ 81 |
| Eş(ler)i | IV. Kleopatra (m. MÖ 119; MÖ 115'de boşandı) Kleopatra Selene (m. MÖ 115; MÖ 107'de boşandı) |
| Çocuk(lar)ı |
|
| Hanedan | Ptolemaios Hanedanı |
| Babası | VIII. Ptolemaios |
| Annesi | III. Kleopatra |
IX. Ptolemaios II. Soter[a] (Yunanca: Πτολεμαῖος Σωτήρ, Ptolemaĩos Sōtḗr ' Kurtarıcı Ptolemaios'), yaygın olarak Lathyros (Λάθυρος, Láthuros 'nohut') olarak bilinir,[4] iki kez Ptolemaios Mısır'ının kralı olmuştur. VIII. Ptolemaios ve III. Kleopatra'nın oğludur; Ö 116'dan 107'ye kadar büyükannesi II. Kleopatra ve annesi III. Kleopatra ile birlikte Ptolemaios Filometor Soter olarak ardından MÖ 88'den 81'e kadar Ptolemaios Soter olarak tekrar hüküm sürmüştür. IX. Ptolemaios, MÖ 130 yılında VIII. Ptolemaios ile II. Kleopatra arasında çıkan iç savaş sırasında üvey kardeşi Ptolemaios Memfis'in öldürülmesinden sonra veliaht olmuştur. Babasının MÖ 116'daki ölümünden sonra II. Kleopatra ve III. Kleopatra ile birlikte ortak hükümdar olmuştur (MÖ 115'e kadar) ve sonra annesiyle kavga etmiş ve MÖ 107'de annesi onu tahttan indirip yerine küçük kardeşi X. Ptolemaios 'u getirmiştir. Ancak IX. Ptolemaios, Kıbrıs'ın kontrolünü ele geçirmeyi başarmıştır. Oradan Yahudiye'yi işgal etmiş, ancak Mısır'ı işgali X. Ptolemaios tarafından engellenmiştir (MÖ 103-102). MÖ 88'de İskenderiyeliler, X. Ptolemaios'u komuş ve IX. Ptolemaios'u tahta çıkarmışlardır. MÖ 81 yılına kadar tek başına hüküm sürmüş ve ölümünden kısa bir süre önce kızı III. Berenice'i eş naip olarak atamıştır. Ardından Berenice, tahta çıkmıştır.
Arka plan ve erken yaşam
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ptolemaios Kralı V. Ptolemaios MÖ 180'de öldüğünde geride üç çocuk bıraktı: VI. Ptolemaios, II. Kleopatra ve VIII Ptolemaios. Üçü de MÖ 169'dan VIII. Ptolemaios'un iktidardan uzaklaştırıldığı MÖ 164'e kadar birlikte hüküm sürdüler. MÖ 163'te kendisi de iktidardan uzaklaştırıldı ve Kirene'ye çekilmek zorunda kaldı. Ancak, VI. Ptolemaios MÖ 145'te öldü; VIII. Ptolemaios, VI. Ptolemaios'un dul eşi kız kardeşi II. Kleopatra ile evlenerek kral olması için Mısır'a geri davet edildi. VI. Ptolemaios ile II. Kleopatra'nın kızı III. Kleopatra'yı ikini eş olarak almasından sonra VIII. Ptolemaios ile II. Kleopatra'nın ilişkisi hızla kötüleşti. Çatışma sonunda II. Kleopatra ile bir iç savaşa yol açtı. Bir tarafta II. Kleopatra, diğer tarafta VIII. Ptolemaios ile III. Kleopatra yer aldı (MÖ 132-126). VIII. Ptolemaios ve III. Kleopatra galip geldiler, ancak II. Kleopatra ile barıştı ve MÖ 124'te onu eş naip olarak geri getirdi.[5]
IX. Ptolemaios, VIII. Ptolemaios ile III. Kleopatra'nın oğluydu. Doğumunun kesin tarihi biraz belirsizdir. Firavun olarak Horus ismi, "Yaşayan Apis ile birlikte doğmasıyla ayırt edilir; doğum yerinde İsis'in oğluyla ikizdir" şeklindeydi; bu da onun bir Apis boğasıyla aynı yılda, yani MÖ 143/2 yılında doğduğunu gösteriyor gibi görünmektedir.[2] Bu, doğumunun MÖ 141'de gerçekleşen ebeveynlerinin evliliğinden iki yıl önce gerçekleştiği anlamına gelir.[6] Günther Hölbl gibi bazı tarihçiler bunu aşılamaz buluyor ve doğum tarihini MÖ 140 veya 139 olarak belirlemeyi öneriyorlar.[3]
Başlangıçta, IX. Ptolemaios, tahtın varisi değildi, VI. Ptolemaios ile II. Kleopatra oğlu ve kendisiyle hemen hemen aynı yaşta olan Ptolemaios Memfitis varisti. Ptolemaios Memfitis İskender'in yıllık rahibi olarak görev yapmasından bir yıl sonra MÖ 134/3'te IX. Ptolemaios de aynı görevi yerine getirdi.[2][7] Ancak, MÖ 130'daki iç savaş sırasında; II. Kleopatra, Ptolemaios Memfis'i eş hükümdar olarak taçlandırmaya çalıştı, bu yüzden VIII. Ptolemaios, Ptolemaios Memfis'i öldürterek IX. Ptolemaios'u varis olarak bıraktı.
MÖ 117 civarında, IX. Ptolemaios, annesinin isteği üzerine Kıbrıs'a gönderildi ve burada adanın valisi olarak görev yaptı (strategos, nauarchos, archiereus, archikynegos).[8] Bundan kısa bir süre önce kız kardeşi IV. Kleopatra ile evlendi ve çift Kıbrıs'tayken muhtemelen iki erkek çocuk oldu: MÖ 117'de doğan geleceğin XII. Ptolemaios ve y. MÖ 116 doğan Kıbrıs'ın geleceğin kralı Ptolemaios.[9]
İlk hükümdarlığı (MÖ 116-107)
[değiştir | kaynağı değiştir]VII. Ptolemaios'un vasiyeti
[değiştir | kaynağı değiştir]
28 Haziran 116'da VIII. Ptolemaios öldü. Justinus'a göre, VIII. Ptolemaios'un vasiyeti üzere Mısır III. Kleopatra'ya bırakıldı. Mısır'ın başı olarak ortak hükümdar olarak IX. Ptolemaios veya kardeşi X. Ptolemaios'u seçme hakkı vardı. Kirene, VIII. Ptolemaios'un gayri meşru oğlu Ptolemaios Apion'a bırakıldı. Justinus ayrıca III. Kleopatra'nın X. Ptolemaios'u seçmek istediğini, ancak İskenderiye halkı isyan ederek ve onu X. Ptolemaios'u seçmeye zorladığını iddia eder.[10] Pausanias, X. Ptolemaios'u tahta geçmesini sağlamak için onu ortadan kaldırmak amacıyla MÖ 117'de III. Kleopatra'nın IX. Ptolemaios'u Kıbrıs'a gönderme isteğini ima eder.[11]
Bazı tarihçiler bu açıklamayı makul bulurlar.[12] Ancak Chris Bennett, bunun daha sonraki bir tarihte III. Kleopatra tarafından uydurulmuş yanlış bir hikâye olduğunu ileri sürer. Justinus'un hikâyesinin III. Kleopatra'nın VIII. Ptolemaios'un öldüğü zaman yaşayan tek kraliçe kaldığını göstermesinin altını çizer. Belgesel kanıtlara göre II. Kleopatra'nın MÖ 116'da hala hayattaydı, bu da III. Kleopatra'nın kralın kim olacağına karar verme yetkisinin tek başına kendisine verilmesinin pek olası olmadığını göstermektedir.[13]
Her durumda, II. Kleopatra, III. Kleopatra ve IX. Ptolemaios (bu sırayla) MÖ 116 Ekim'inden günümüze ulaşan papirüs belgelerinde eş yöneticiler olarak birlikte listelenmiştir. IX. Ptolemaios Philometor Soter (Anne Seven Kurtarıcı) lakabını almıştır. Bu lakap, VIII. Ptolemaios ile III. Kleopatra ile yaptığı iç savaş sırasında II. Kleopatra'ya verilen lakabın aynısıydı. Bu lakap yeni rejimde kontrol edici bir rol oynadığını göstermektedir.Hölbl 2001, ss. 204–205 X. Ptolemaios, IX. Ptolemaios'un un tahta çıkışından kısa bir süre sonra vali olarak görev yapmak üzere Kıbrıs'a gönderildi.
Boşanma, yeniden evlenme ve Seleukos iç savaşına müdahale
[değiştir | kaynağı değiştir]II. Kleopatra, MÖ 115 Nisan'ından bir süre önce öldü ve bu noktada III. Kleopatra hükümette baskın güç haline geldi. IX. Ptolemaios, kız kardeşi-karısı IV. Kleopatra'dan boşanmak zorunda kaldı; IV. Kleopatra, gidip kuzeni Seleukos hükümdarı IX. Antiohos ile evlendi; IX. Antiohos'un annesi Kleopatra Thea,[14] II. Kleopatra'nın kızkardeşiydi.[15] IX. Antiohos, üvey kardeşi VIII. Antiohos'a (MÖ 125-96) karşı savaş yürütüyordu; VIII. Antiohos, IV. Kleopatra'nın ablası Tryphaena ile evliydi. IX. Antiochus'la buluşma yolunda IV. Kleopatra, IX. Antiochus'a yardım etmek amacıyla Kıbrıs'ta durarak bir ordu topladı ve Kıbrıs filosunun kontrolünü ele geçirdi.[16] Belki de bunun bir sonucu olarak, MÖ 114/113'te, X. Ptolemaios, IX. Ptolemaios'a karşı olduğunu açıkça beyan ederek kendini 'Kıbrıs Kralı' ilan etti.[17][12]
Bu arada, IX. Ptolemaios, küçük kız kardeşi Kleopatra Selene ile evlendi ve kısa süre sonra III. Berenice adında bir kızı oldu.[2] Kleopatra Selene, normalde olacağı gibi yeni kocasıyla birlikte naip yapılmadı. Bunun yerine, bu döneme ait belgeler kraliyet çifti III. Kleopatra ve IX. Ptolemaios'un Theoi Philometores Soteres (Anne Seven Kurtarıcı Tanrılar) olarak Ptolemaios hanedan kültüne entegre edildiğini göstermektedir.[18]
IX. Ptolemaios, VIII. Antiohos ile olan çatışmasında IX. Antiohos'u destekledi. MÖ 114'te IV. Kleopatra, VIII. Antiohos'un karısı Tryphaena tarafından yakalanıp öldürülmüştür; karşılığında MÖ 111'de Tryphaena, IX. Antiohos tarafından öldürülmüştür.[18] MÖ 109'da, IX. Ptolemaios, IX. Antiohos'a Haşmonayim Hanedanı'ndan Yahudi hükümdarı I. Hurkanus'a karşı bir seferde kendisine yardım etmek üzere taze birlikler göndermiştir.[19]
İskenderiye'den kovulma
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 107 sonbaharında III. Kleopatra ile IX. Ptolemaios arasında yeni bir çatışma çıkmıştır. Pausanias, III. Kleopatra'nın, kendi hadım hizmetçilerinden bir kısmı tarafından yaraladı ve oğlunun kendisini suikastle öldürmeye çalıştığının kanıtı olarak yaralarını halka gösterdi, bu da İskenderiyelilerin isyan etmesine ve Ptolemaios'un şehirden kovulmasına neden oldu. Bu olaylar yaşanırken, X. Ptolemaios Kıbrıs'tan ayrılıp Pelusium'a doğru yola çıktı. III. Kleopatra daha sonra onu İskenderiye'ye getirtti ve yeni ortak naip olarak tahta oturttu.[4][20][18] IX. Ptolemaios, İskenderiye'den kaçarken iki oğlunu geride bırakmıştı. Ayrıca, o anda X. Ptolemaios ile evli olduğu anlaşılan Kleopatra Selene'yi de terk etmişti.[21]
Kıbrıs Kralı (MÖ 107-88)
[değiştir | kaynağı değiştir]İskenderiye'den kovulduktan sonra IX. Ptolemaios Kıbrıs adasına gitti. Orada III. Kleopatra ve X. Ptolemaios'a sadık kuvvetler onu reddetti ve Seleucia Pieria'ya çekilmeye zorladı. Oradan, MÖ 106'da Kıbrıs'a bir başka istila düzenledi ve adayı fethetmeyi başardı.[22] Başlangıçta Kirene'nin kontrolünü elinde tuttu, ancak MÖ 105'ten bir süre sonra üvey kardeşi Ptolemaios Apion'un kontrolü altına girmiş gibi görünüyor. Apion, varis bırakmadan ölmesi durumunda tüm topraklarını Roma'ya bırakan bir vasiyet yayınlayarak konumunu korudu; bu yöntem, Helenistik krallar tarafından rakiplerinin onları tahttan indirmeye veya suikast düzenlemeye çalışmasını önlemek için sıklıkla kullanılırdı. Ancak, aslında MÖ 96'da varis bırakmadan öldü, bu da Roma'nın toprakları miras aldığı anlamına geliyordu.[23][19]
MÖ 103'te, yeni Haşmonayim Kralı Aleksander Yanay, Ptolemais Akko'yu fethetmek için bir orduya liderlik etti. Kent, yardım için IX. Ptolemaios'a başvurdu ve o da gemiyle gelerek Jannaeus'un kuşatmayı kaldırmasını sağladı. Ardından Celile'yi işgal etti, Şeria Nehri yakınlarındaki Asophon'da bir savaşta Jannaeus'u yendi ve Yahudiye'yi cezasız bir şekilde yağmaladı.[24] IX. Ptolemaios'un Yahudiye'yi Mısır'ı işgal etmek için bir sıçrama tahtası olarak kullanmayı planladığından korkan III. Kleopatra ve X. Ptolemaios, Yahudiye'yi kendileri işgal ettiler. X. Ptolemaios deniz yoluyla Fenike'yi işgal etti ve ardından iç kesimlere doğru Şam'a doğru yürüdü; bu sırada III. Kleopatra ise Ptolemais Akko'yu kuşattı. IX. Ptolemaios onları geçip Mısır'a girmeye çalıştı, ancak X. Ptolemaios geri dönüp onu durdurmayı başardı. IX. Ptolemaios, kışı Gazze'de kamp kurarak geçirdikten sonra, MÖ 102 başlarında Kıbrıs'a geri dönmeye karar verdi. MÖ 88 yılına kadar faaliyetleri hakkında başka bir bilgi bulunmamaktadır.[19]
İkinci saltanat (MÖ 88–81)
[değiştir | kaynağı değiştir]Restorasyon
[değiştir | kaynağı değiştir]
MÖ 88 baharında İskenderiye ordusu ve halkı X. Ptolemaios'a karşı dönüp onu Mısır'dan kovdular. İskenderiyeliler daha sonra IX. Ptolemaios'u tahta geri çağırdılar. IX. Ptolemaios, Kasım ayında Memfis'te resmen Firavun olarak yeniden taç giydi. İlk hükümdarlığında Ptolemaios, Filometor Soter (Anneyi Seven Kurtarıcı) unvanını taşıyordu, ancak geri döndüğünde annesini hatırlattığı için Filometor unvanını bıraktı. III. Kleopatra ve X. Ptolemaios'un kültleri ve anıları resmen bastırılmış olduğu anlaşılıyor.[25]
IX. Ptolemaios Mısır'a döndüğünde, ülkenin güneyi MÖ 91'den beri Mısırlı isyancıların kontrolü altındaydı. IX. Ptolemaios, MÖ 88 Kasım'ında General Hierax komutasında büyük bir kuvvet güneye gönderdi. Teb hızla geri alındı ve ağır bir şekilde yağmalandı.[26] Ptolemaios kontrolü Filai'ye kadar güneyde yeniden sağlandı, ancak isyan sırasında Meroe krallığının kontrolü altına giren Aşağı Nubia geri alınamadı.[25]
Roma iddiaları ve Birinci Mithridates Savaşı
[değiştir | kaynağı değiştir]İskenderiye'den kovulduktan sonra X. Ptolemaios, Kıbrıs'ı işgal edip kontrolü yeniden ele geçirmeye çalıştı, ancak bu girişim sırasında öldürüldü. Ancak ölümünden önce Roma Cumhuriyeti'nden yüklü bir borç almış ve karşılığında krallığını Romalılara bırakan bir vasiyetname hazırlamıştı. Romalılar bundan yararlanmamayı tercih etseler de, Roma müdahalesi olasılığı IX. Ptolemaios'un üzerinde asılı durması hükümdarlığının geri kalanında onu Romalılara karşı son derece saygılı bir tavır almaya zorladı.[25]
MÖ 86'da, Lucullus komutasındaki bir Roma filosu, Romalıların Birinci Mithridatis Savaşı'nda (MÖ 89-84) savaştığı Pontus Kralı VI. Mithridatis'e karşı mali ve askeri destek aramak için İskenderiye'ye geldi.[27] IX. Ptolemaios, Lucullus'u muhteşem bir şekilde ağırladı, ancak ona maddi destek sunmadı.[28] Bu muhtemelen kısmen karışık siyasi durumdan kaynaklanıyordu - Roma savaş çabası Sulla tarafından yönetiliyordu, ancak Lucius Cornelius Cinna liderliğindeki Roma hükümeti tarafından kanun kaçağı ilan edilmişti. Dahası, VI. Mithridatis, MÖ 103'ten beri Kos'ta bulunan Ptolemaios'un oğullarını yakalamayı başarmıştı.[25]
Ölümü ve veraseti
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 81 yılının 5 Ağustos'unda, IX. Ptolemaios, daha önce X. Ptolemaios'un karısı ve eş hükümdarı olan kızı III. Berenice'i terfi ettirerek eş hükümdar statüsüne yükseldi. Bazı kaynaklar, MÖ 88'deki ikinci hükümdarlığının başlangıcında, IX. Ptolemaios'un III. Berenice'i eş hükümdar yaptığını söyler, ancak tüm belgeler MÖ 81'e kadar tek başına hüküm sürdüğünü göstermektedir. Ptolemaios kısa bir süre sonra, muhtemelen aynı yılın Aralık ayında ölmüş ve kızı III. Berenice'i tahtta tek başına bırakmıştır. Birkaç ay tek başına tahta oturduktan sonra, kuzeni XI. Ptolemaios ile eş hükümdar tahta geçti, XI. Ptolemaios onu ve kendisi öldürdü ve yerine IX. Ptolemaios'un bir diğer çocuğu olan XII. Ptolemaios geçmiştir.[2][25][4]
Yönetimi
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 115 Ağustos'unda IX. Ptolemaios, Nil'in Ulu Tanrısı onuruna düzenlenen festivali kutlamak için Nil Nehri'nden aşağı doğru Elefantin'e gitti. Bu, taşkın için şükran sunma ve bir sonrakinin başarısını garantileme anlamına gelen geleneksel bir Firavun göreviydi. IX. Ptolemaios'un bu ritüeli yerel bir rahibin kendisi yerine gerçekleştirmesine izin vermek yerine bizzat gerçekleştirmesi, IX. Ptolemaios'nin Firavun rolünü ne ölçüde benimsediğini göstermektedir.[29]
Bazı yapıların inşasının IX. Ptolemaios'un ilk hükümdarlığı sırasında gerçekleşmiş olması mümkündür. Bunlara Dendarah Tapınağı kompleksi ve Edfu'daki tapınak üzerindeki çalışmalar da dahildir.
Roma ile ilişkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Senatör Lucius Memmius liderliğindeki bir Roma elçiliği, MÖ 112'de Mısır'a varmıştır. Ziyaretinin bir parçası olarak, Feyyum bölgesini gezmiştir. Tüm yerel yetkililere kendisine en büyük saygıyı göstermeleri ve en lüks konaklama olanaklarını sağlamaları talimatını veren papirüs mektupları günümüze ulaşmıştır. Bu ziyaret, Ptolemaiosların Roma Cumhuriyeti'ni ne ölçüde yatıştırmaya çalıştığının bir göstergesidir. Ayrıca, Roma İmparatorluğu döneminde önemli bir fenomen haline gelecek olan Mısır'daki Roma turizminin erken bir örneğidir. Filai'deki dört grafiti seti, bir başka erken dönem Roma turist grubuna dair kanıt sağlar. MÖ 116 yılına tarihlenen bu duvar yazıları, Mısır'da bulunan bilinen en eski Latince örneklerdirler.[18]
Evlilikleri ve çocukları
[değiştir | kaynağı değiştir]
IX. Ptolemaios'un, ilki y. MÖ 119'dan MÖ 115 yılında boşanmak zorunda kalana kadar IV. Kleopatra ile ikinci olarak M.Ö. 115'ten itibaren M.Ö. 107'de İskenderiye'den kaçarken onu terk edene kadar Kleopatra Selene ile olmak üzere iki kez evlendiği bilinmektedir.
En azından üç çocuğun IX. Ptolemaios'a ait olduğu doğrulanmıştır. İki oğlu XII. Ptolemaios ve Kıbrıslı Ptolemaios'un doğum tarihleri ve ebeveynleri tartışmalıdır.[31] Justinus'a göre, Kleopatra Selene ve IX. Ptolemaios'un iki çocuğu vardı.[32] Tarihçi John Whitehorne, bu iki çocuğun varlığının şüpheli olduğunu ve genç yaşta ölmüş olabileceklerini belirtmiştir.[33]
XII. Ptolemaios, Cicero ve diğer antik kaynaklar tarafından gayri meşru bir oğul olarak anılır; Pompeius Trogus ona "nothos" (piç) derken, Pausanias, III. Berenice'in IX. Ptolemaios'un tek meşru çocuğu olduğunu yazmıştır.[34] Bu, Justinus'un bahsettiği iki oğul XII. Ptolemaios ve Kıbrıslı Ptolemaios'un kimliğinin belirlenmesini kesinleştirilmesine engel olmuştur. Michael Grant, XII. Ptolemaios'un annesi Suriyeli veya kısmen Yunan bir cariye olduğunu önermiştir; Günther Hölbl ise onun Mısır seçkinlerinden biri olduğunu öne sürmüştür.[35] Ancak John Pentland Mahaffy ve Christopher Bennett, annelerinin ortak hükümdar kraliçe olmaması nedeniyle gayri meşru kabul edildiklerini savunmaktadırlar. IV. Kleopatra'nın anne olarak, bu durumda XII. Ptolemaios ve Kıbrıslı Ptolemaios sırasıyla MÖ 117 ve 116'da doğmuş olmalıdır. Bennett ayrıca XII. Ptolemaios ve Kıbrıslı Ptolemaios'un Justinus'un bahsettiği iki oğulla aynı olduğunu önermiştir.[2]
IX. Ptolemaios'un kızı III. kızı Berenice'in annesi de kesin değil. IV. Kleopatra ve Kleopatra Selene adaylardır, modern bilim adamları ilkini tercih etmektedir.[36] Bennett, III. Berenice'in meşruiyeti antik tarihçiler tarafından hiçbir zaman sorgulanmadığını ve IX. Ptolemaios'un gayrimeşruluğu ve gayri meşru IV. Kleopatra'nın evliliği III. Berenice'in babası ile Kleopatra Selene arasındaki meşru bir evliliğin sonucu olmasını daha olası yaptığını not eder.[37][38]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ptolemaios isimli hükümdarları numaralandırmak modern bir gelenektir. Eski kaynaklar bir numara daha yüksek veya daha düşük verebilir. Herhangi bir durumda hangi Ptolemaios'tan bahsedildiğini belirlemenin en güvenilir yolu, sıfat kullanmaktır (örneğin, "Filopator"). IX. Ptolemaios da I. Ptolemaios ile aynı 'Soter' unvanını almıştır. Eski kaynaklarda ve Alman tarihçi Huss'un daha yeni kaynaklarında, IX. Ptolemaios, VIII olarak numaralandırılabilir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Museum, The J. Paul Getty (1986). The J. Paul Getty Museum Journal: Volume 14. Getty Publications. ss. 59-78. ISBN 978-0-89236-091-8.
- ^ a b c d e f Bennett, Chris. "Ptolemy IX". Egyptian Royal Genealogy. Erişim tarihi: 11 Kasım 2019.
- ^ a b Hölbl 2001, s. 203
- ^ a b c Ptolemy Soter II and Ptolemy Alexander I at LacusCurtius — (Chapter XI of E. R. Bevan's House of Ptolemy, 1923)
- ^ Hölbl 2001, ss. 172-203.
- ^ Bennett, Chris. "Cleopatra III". Egyptian Royal Genealogy. Erişim tarihi: 11 Kasım 2019.
- ^ Bennett, Chris. "Ptolemy Memphites". Egyptian Royal Genealogy. Erişim tarihi: 11 Kasım 2019.
- ^ Pausanias 1.9.1; OGIS 143
- ^ Bennett, Chris. "Cleopatra IV". Egyptian Royal Genealogy. Erişim tarihi: 12 Kasım 2019.
- ^ Justinus, Epitome of Pompeius Trogus 39.3.1
- ^ Pausanias 1.9.1
- ^ a b Hölbl 2001, ss. 204-205.
- ^ Bennett, Chris. "Cleopatra II". Egyptian Royal Genealogy. Erişim tarihi: 12 Kasım 2019.
- ^ Antiochus IX at Livius.org
- ^ Ptolemy VI Philometor and Cleopatra II at Livius.org
- ^ Justinus 39.3.2
- ^ Bennett, Chris. "Ptolemy X". Egyptian Royal Genealogy. Erişim tarihi: 12 Kasım 2019.
- ^ a b c d Hölbl 2001, ss. 206-207.
- ^ a b c Hölbl 2001, ss. 207-210.
- ^ Justinus, Epitome of Pompeius Trogus 39.4.1; Pausanias 1.9.2
- ^ Bennett, Chris. "Cleopatra Selene". Egyptian Royal Genealogy. Erişim tarihi: 12 Kasım 2019.
- ^ Diodorus, Bibliotheca 34/35.39a; Justinus 39.4.1-2
- ^ Bennett, Chris. "Ptolemy Apion". Egyptian Royal Genealogy. Erişim tarihi: 12 Kasım 2019.
- ^ Josephus Antiquities of the Jews 13.324-364
- ^ a b c d e Hölbl 2001, ss. 211-213.
- ^ Pausanias 1.9.3
- ^ Plütark Life of Lucullus 2-3; Appianus, Mithridatica 33
- ^ Cicero Ac. 1.2.11
- ^ Hölbl 2001, ss. 205-206.
- ^ Ioannis Svoronos, Ta nomismata tou kratous ton Ptolemaion, Athens, 1904, vol. I-II, p. 302 (n°1838), & vol. III-IV, plate LXI, n°22, 23.
- ^ Werner Huß, Ägypten in hellenistischer Zeit. C. H. Beck, Munich 2001, p. 674-675
- ^ Justin Epitome of the Philippic History 39.4
- ^ Whitehorne 1994, s. 176.
- ^ Sullivan 1990, s. 92.
- ^ Fletcher 2008, s. 353.
- ^ Llewellyn-Jones, Lloyd (2013) [2012]. "Cleopatra V Berenike III". Bagnall, Roger S.; Brodersen, Kai; Champion, Craige B.; Erskine, Andrew; Huebner, Sabine R. (Ed.). The Encyclopedia of Ancient History (13 Vols.). III: Be-Co. Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-405-17935-5.
- ^ Bennett 1997, s. 54.
- ^ Bennett, Chris. "Berenice III". Egyptian Royal Genealogy. Erişim tarihi: 16 Kasım 2019.
- Genel
- Bennett, Christopher J. (1997). "Cleopatra V Tryphæna and the Genealogy of the Later Ptolemies". Ancient Society (İngilizce). Cilt 28. Peeters Publishers. ss. 39-66. doi:10.2143/AS.28.0.630068. ISSN 0066-1619.
- Fletcher, Joann (2008). Cleopatra the Great: The Woman Behind the Legend (İngilizce). Hodder & Stoughton. ISBN 978-0-340-83173-1.
- Hölbl, Günther (2001). A History of the Ptolemaic Empire (İngilizce). London & New York: Routledge. ISBN 0415201454.
- Sullivan, Richard (1990). Near Eastern Royalty and Rome, 100–30 BC. Phoenix: Supplementary Volume (İngilizce). 24. University of Toronto Press. ISBN 978-0-802-02682-8.
- Whitehorne, John (1994). Cleopatras (İngilizce). Routledge. ISBN 978-0-415-05806-3.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Ptolemy IX Lathyrus entry in historical sourcebook by Mahlon H. Smith
- Ptolemy IX (Soter) at Thebes by Robert Ritner
