III. Filip
| III. Filip (Φίλιππος) | |
|---|---|
 | |
| Makedonya kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 323–317 |
| Önce gelen | III. Aleksandros |
| Sonra gelen | IV. Aleksandros |
| Ortak hükümdar | IV. Aleksandros (MÖ 323–317) |
| Mısır Firavunu | |
| Hüküm süresi | MÖ 323–317 |
| Önce gelen | III. Aleksandros |
| Sonra gelen | IV. Aleksandros |
| Pers Kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 323–317 |
| Önce gelen | III. Aleksandros |
| Sonra gelen | IV. Aleksandros |
| Doğum | Arrhidaeus y. MÖ 357 |
| Ölüm | MÖ 317 |
| Eş(ler)i | Adea Evridiki |
| Hanedan | Argead Hanedanı |
| Babası | II. Filip |
| Annesi | Larisalı Philinna |
| Dini | Antik Yunan dini |
III. Filip ya da Arrhidaeus (Grekçe: Φίλιππος Ἀρριδαῖος, romanize: Fílippos Arridaíos; yaklaşık MÖ 357 – MÖ 317). MÖ 323'ten MÖ 317'deki idamına kadar antik Yunan Makedonya krallığının kralıydı.
Makedonya Kralı II. Filip'in Larissalı Philinna'dan olan oğluydu ve bu nedenle Büyük İskender'in üvey ağabeyiydi. Doğduğunda Arrhidaeus olarak adlandırılan kişi, tahta çıktığında Filip adını aldı. Arrhidaeus da köken olarak bir meşru adaydı ancak zihinsel engelli olduğundan yönetmeye uygun değildi.
Arrhidaeus büyüdükçe hafif öğrenme güçlükleri olduğu anlaşılmaya başlandı. Plutarkhos, onun II. Filip'in karısı Kraliçe Olimpias tarafından hayatına yönelik bir girişim sonucu engelli hale geldiği görüşündeydi. Olimpias, oğlu İskender için olası bir rakibi pharmaka (ilaçlar/büyüler) kullanarak ortadan kaldırmak istiyordu; ancak çoğu modern otorite bu iddianın doğruluğundan şüphe duymaktadır.[1]
İskender, Arrhidaeus'u severdi ve hem hayatını korumak hem de taht için olası bir mücadelede piyon olarak kullanılmasını önlemek amacıyla onu seferlerine götürürdü. MÖ 323'te Babil'de İskender'in ölümünden sonra, Asya'daki Makedon ordusu Arrhidaeus'u kral ilan eder;[2] ancak o sadece bir kukla ve bir dizi güçlü generalin piyonu olarak hizmet etmek durumunda kalmıştır.[3]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]_-_(Close-up_of_a_Sculpture_(Profile_of_a_Head),_Karnak)_-_Google_Art_Project.jpg)
Arrhidaeus ve İskender yaklaşık aynı yaşta olmalarına rağmen, Arrhidaeus'un İskender'in II. Filip'in yerine geçmesi için alternatif bir seçim olarak hiçbir zaman bir tehlike oluşturmadığı görülmektedir. Buna rağmen, Karya'nın Pers satrapı Pixodarus, kızını İskender ile evlendirmeyi teklif ettiğinde, kral bu teklifi reddeder ve bunun yerine oğlu Arrhidaeus'u eş olarak önerir ve İskender, bu hanedanlık birliğini (İskender'in kendisinden önce Filip'in topraklarının olası bir gelecekteki varisini ortaya çıkarabilecek olan) engellemeyi ihtiyatlı bulur, bu da babasının (MÖ 337) büyük ölçüde sinirlenmesine neden olur.[4]
Kardeşi İskender'in hükümdarlığı sırasında Arrhidaeus'un nerede olduğu mevcut kaynaklardan açıkça anlaşılamamaktadır; kesin olan şey ise o on üç yıl boyunca (MÖ 336–323) kendisine hiçbir sivil veya askeri görev verilmemiş olmasıdır.
Veraset
[değiştir | kaynağı değiştir]Arrhidaeus, İskender'in MÖ 10 Haziran 323'te ölümünde Babil'deydi. Ardından bir veraset krizi çıktı. Arrhidaeus en bariz adaydı, ancak zihinsel engelli olduğu için yönetmeye uygun değildi.[5] Ardından süvari lideri Perdikkas ve falanks komutanı Meleagros arasında bir çatışma çıktı: ilki, İskender'in hamile karısı Roksana'nın bir oğul doğurup doğurmayacağını görmek için beklemek isterken, Meleagros ise Arrhidaeus'un kral seçilmesi gerektiğini savunuyordu.[6] Arrhidaeus'un III. Filip adıyla kral olacağı ve Roksana'nın henüz doğmamış çocuğunun erkek olması durumunda ortak hükümdar olarak ona katılacağı bir uzlaşma sağlanır.[7] Bu olasılık gerçekten de gerçekleşir ve Roksana'nın oğlu Alexander, amcası Filip ile birlikte Makedonya tahtında ortak hükümdar olur. Filip Arrhidaeus'un hüküm süreceği, ancak yönetmeyeceği derhal kararlaştırıldı: veraset yetkisi yeni naip Perdikkas'ın olur.
Makedonya’ya Arrhidaeus’un kral seçildiği haberi ulaştığında, II. Filip'in kızı Cynane, Asya’ya gidip yeni krala kızı Evridiki'yi eş olarak sunma planı yaptı. Bu hamle, Cynane'in naibi tamamen devre dışı bırakması nedeniyle, naip için açık bir meydan okuma anlamına geliyordu. Bu evliliği engellemek isteyen Perdikkas, kardeşi Alketas’ı Cynane’i öldürmesi için gönderdi. Ancak bu cinayetin orduda yarattığı tepki o kadar büyüktü ki, naip bu evliliğe karşı çıkmaktan vazgeçmek zorunda kaldı ve evliliği kabul etti. O andan itibaren Filip Arrhidaeus, gururlu ve kararlı bir kadın olan Evridiki’nin etkisi altına girdi; Evridiki, eşinin krallığını somutlaştırmaya kararlıydı.
Arrhidaeus'un kral seçildiği haberi Makedonya'ya ulaştığında, II. Filip'in kızı Cynane, Asya'ya gitmek ve yeni krala kızı Eurydike'yi eş olarak sunmak için bir plan geliştirir. Bu hamle, Cynane'nin tamamen göz ardı ettiği naibe açık bir hakaretti ve evliliği engellemek için Perdikkas, kardeşi Alcetas'ı Cynane'yi öldürmesi için gönderir. Bu cinayetin birlikler arasında yarattığı tepki öyleydi ki, naip önerilen eşleşmeye karşı çıkmaktan vazgeçmek ve evliliği kabul etmek zorunda kalır. O andan itibaren, Filip Arrhidaeus, kocasının gücünü pekiştirmeye kararlı, gururlu ve azimli bir kadın olan gelininin etkisi altında kalacaktı.
Kral naipleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Eurydike'nin kocasının gücünü artırma fırsatı, Diadochi'nin ilk savaşının Perdikkas'ın kaderini belirlemesi ve yeni bir düzenlemeyi zorunlu kılmasıyla ortaya çıkar. MÖ 321'de Suriye'deki Triparadisos'ta bir taksim anlaşması yapılır. Eurydike, ilk belirlenen iki naip olan Peithon ve (kocasının adaşı olan) Arrhidaeus'un görevden alınmasını sağlayacak kadar ustaca hareket eder, ancak konumu çok güçlü olan Antipatros'un emellerini engellemekte güçsüz kalır ve Antipatros yeni naip olarak atanır; Filip Arrhidaeus ve Eurydike, Antipatros'u Makedonya'ya kadar takip etmek zorunda kalırlar.
Naip, ertesi yıl doğal nedenlerden ölür ve halefi olarak oğlu Kassandros'u değil, arkadaşı ve teğmeni Poliperhon'u atar. Kassandros'un babasının kararını kabul etmemesi, Eurydike'nin Filip'i naibin kontrolünden kurtarmak için bir kez daha bir şans gördüğü İkinci Diadochi Savaşı'nı tetikler.
MÖ 317'de Kassandros'un Poliperhon'u Makedonya'dan kovmasıyla bir fırsat doğar. Eurydike derhal Kassandros ile ittifak kurar ve kocasını onu yeni naip olarak atamaya ikna eder. Kassandros, Yunanistan'da sefere çıktığında ülkenin tam kontrolünü ona bırakarak karşılık verir.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Aynı yıl (MÖ 317), Poliperhon ve Olimpias, kuzeni Epir Kralı Aeacides ile ittifak kurarak Makedonya'yı işgal eder. Makedon birlikleri, İskender'in annesi Olimpias'a karşı savaşmayı reddeder. Filip ve Eurydike'nin kaçmaktan başka çaresi kalmaz, ancak Amfipolis'te yakalanıp hapse atılırlar.
Kısa süre sonra Filip'in hayatta kalmasının çok tehlikeli olduğu anlaşılır, çünkü Olimpias'ın birçok düşmanı onu kendisine karşı kullanışlı bir araç olarak görmektedir. Onu idam ettirir, karısı ise intihar etmeye zorlanır.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Carney, Elizabeth (6 Haziran 2006). Olympias: Mother of Alexander the Great (İngilizce). Taylor & Francis. ISBN 978-0-203-41278-7.
- ^ Diodorus Siculus, Bibliotheca Historica, 18.2.1-4.
- ^ Neer, Richard T. (2012). Greek Art and Archaeology: A New History, C. 2500-c. 150 BCE (İngilizce). Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-28877-1.
- ^ Plutarch. Alex.. 10.2-3.
- ^ Habicht 1998, s. 69.
- ^ Anson, Edward M. (2014),p.19
- ^ Anson, Edward M. (14 Temmuz 2014). Alexander's Heirs: The Age of the Successors (İngilizce). John Wiley & Sons. s. 20. ISBN 978-1-4443-3962-8.
- ^ Hammond, Nicholas Geoffrey Lemprière; Walbank, Frank William (1988). A History of Macedonia: 336–167 B.C. (İngilizce). Clarendon Press. s. 140. ISBN 9780198148159.
