VIII. Ptolemaios
| VIII. Ptolemaios II. Euergetes | |
|---|---|
 VIII. Ptolemaios'un sikkesi | |
| Ptolemaios Krallığı'nın kralı | |
| Hüküm süresi |
|
| Önce gelen | VI. Ptolemaios ve II. Kleopatra |
| Sonra gelen | IX. Ptolemaios ve II. Kleopatra ve III. Kleopatra |
| Doğum | y. MÖ 184[1] |
| Ölüm | 28 Haziran MÖ 116 (yaklaşık 68 yaşında)[1][2] |
| Eş(ler)i |
|
| Çocuk(lar)ı | |
| Hanedan | Ptolemaios Hanedanı |
| Babası | V. Ptolemaios |
| Annesi | I. Kleopatra |
VIII. Ptolemaios II. Trifon[a] (Yunanca: Πτολεμαῖος Εὐεργέτης Τρύφων, Ptolemaĩos Euergétēs Tryphon "Ptolemaios, Hayırsever, Lük"s MÖ 184 - MÖ 28 Haziran 116), takma adı Physcon (Φύσκων "Şişman"), Mısır'daki Ptolemaios Hanedanı'nın kralıydı. V. Ptolemaios ve I. Kleopatra'nın küçük oğluydu.[3] Hükümdarlığı ağabeyi VI. Ptolemaios ve kız kardeşi II. Kleopatra ile şiddetli siyasi ve askeri çatışmalarla karakterize edilmiştir.
VIII. Ptolemaios, Altıncı Suriye Savaşı öncesinde büyük kardeşleriyle birlikte hükümdar olmuştur. Bu savaş sırasında, VI. Ptolemaios ele geçirilmiştir ve bunun sonucunda VIII. Ptolemaios, Mısır'ın tek kralı olmuştur. Savaş sona erdiğinde ve VI. Ptolemaios MÖ 168 yılında tahta oturduğunda, iki kardeş tartışmaya devam etmiştir. MÖ 164 yılında VIII. Ptolemaios, kardeşini kovdu ve Ptolemaios imparatorluğunun tek kralı oldu, ancak MÖ 163 yılında sınır dışı edildi. Roma müdahalesinin bir sonucu olarak, VIII. Ptolemaios, Sirenayka'nın kontrolünü aldı. Sonrasında ise Romalılar tarafından kendisine söz verilen Kıbrıs'ı kardeşinden ele geçirmeye çalışmıştır.
VI. Ptolemaios'nın MÖ 145 yılındaki ölümünden sonra, VIII. Ptolemaios, kız kardeşi ile birlikte eş hükümdar olarak Mısır'a döndü. Muhalefete karşı acımasız davranışı ve yeğeni III. Kleopatra ile evlenmesiyle birlikte onu eş naip statüsüne yükseltmesi MÖ 132'den 126'ya kadar, II. Kleopatra'nın İskenderiye'yi kontrol ettiği ve Yunan nüfusunun desteğini aldığı bir iç savaşa yol açmıştır. VIII. Ptolemaios ve III. Kleopatra Mısır'ın geri kalanının çoğunu kontrol ederken ve yerli Mısırlılar tarafından destekleniyordu. Bu savaş sırasında, yerli Mısırlılar ilk kez Ptolemaios hükûmetinin en yüksek kademelerine terfi ettiler. Bu iç savaşta Ptolemaios galip gelmiştir ve MÖ 116 yılından ölümüne kadar II. Kleopatra ve III. Kleopatra ile birlikte hüküm sürmüştür.
VIII. Ptolemaios hakkındaki eski Yunan kaynakları, son derece düşmanca davranıyorlar, son derece olumlu bir şekilde sundukları VI. Ptolemaios ile bir tezat olarak onu acımasız, şişman ve yozlaşmış olarak nitelendiriyorlar. Tarihçi Günther Höbl, onu Helenistik Çağ'ın en acımasız ve aynı zamanda en zeki politikacılarından biri" olarak nitelendiriyor.[2]
Arka plan ve erken yaşam
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ptolemaios, MÖ 204 yılından 180 yılına kadar hüküm süren V. Ptolemaios'un küçük oğlu idi. V. Ptolemaios'un hükümdarlığına Ptolemaios Krallığı'nın Yakın Doğu ve Anadolu'yu yöneten Seleukos kralı III. Antiohos'a karşı savaştığı Beşinci Suriye Savaşı (MÖ 204-198 yılları arasında) hakim olmuştur. Bu savaşta III. Antiohos, Ptolemaios güçlerini tamamen mağlup etmiş, Coele-Suriye ve Yahudiye'yi imparatorluğuna katmıştır. Ayrıca Mısır'ı ikincil konuma indirmişti.[4] Bu yeni durum, V. Ptolemaios'un MÖ 194 yılında Antiochus'un kızı I. Kleopatra ile evlendiği bir barış antlaşmasıyla sağlamlaştırılmıştır.[5] VI. Ptolemaios, çiftin en büyük oğlu idi, MÖ 186 yılında doğmuştu ve doğuştan tahtın varisi durumundaydı.[1] Ayrıca II. Kleopatra adında bir kızları da vardı.[6] En küçük çocukları VIII. Ptolemy muhtemelen MÖ 184 civarında doğdu.[1]
Beşinci Suriye Savaşı'ndaki yenilgi, V. Ptolemaios'un saltanatının geri kalanına gölge düşürmüştür. Ptolemaios mahkemesi içindeki önde gelen bir hizip, Mısır prestijini geri kazanmak amacıyla savaşa dönüş için ajitasyon yaparken, başka bir fraksiyon, diyarı yeniden inşa etme ve yeniden askerileştirme masraflarına karşı direnmiştir.[4] V. Ptolemaios, MÖ Eylül 180 yılında, sadece 30 yaşında iken beklenmedik bir şekilde öldüğünde, yerine VI. Ptolemaios geçmiştir. Bu yeni kral sadece altı yaşında olduğundan, asıl güç vekillere aitti - önce I. Kleopatra (MÖ 180-178 / 7) ve sonra Eulaeus ve Lenaeus (MÖ 178 / 7-170). Bu vekiller barışçıl fraksiyonla daha yakından ilişkiliydi ve sonuç olarak, warhawk fraksiyonunun üyeleri, genç VIII. Ptolemaios'u hareketleri için potansiyel bir figür olarak görmeye başlamışlardı.[7]
İlk saltanat (MÖ 170-163)
[değiştir | kaynağı değiştir]Tahta çıkışı ve Altıncı Suriye Savaşı (MÖ 170-168)
[değiştir | kaynağı değiştir]
Genel olarak barışçıl bir politika izleyen Seleukos kralı IV. Seleukos, MÖ 175 yılında öldürüldü ve iki ay süren çatışmalarda sonrasında kardeşi IV. Antiohos tahtı ele geçirdi.[8] Bu kararsız durum, Ptolemaic sarayındaki savaş şahinlerini güçlendirmiştir. Eulaeus ve Lenaeus onları uzlaştırmak amacıyla çaba sarf etmiştir. MÖ 172'ye gelindiğinde, savaş şahinlerinin konumunu benimsemiş görünüyorlardı.[9]
MÖ 170 yılının ekiminde yaklaşık on altı yaşında olan VIII. Ptolemaios, eş vekil statüsüne terfi etmiştir ve Ptolemaik hanedan kültüne birbirleriyle evli olan erkek ve kız kardeşinin yanında Theoi Philometores (Anne seven tanrılar) olarak dahil edilmiştir. O dönemde içinde bulundukları yıl, yeni bir dönemin ilk yılı ilan edildi.[1][10][11] John Grainger, bu törenlerin mahkemede gelişen hizipsel farklılıkları ele almayı ve savaşa giden yolda birliği teşvik etmeyi amaçladığını savunuyor.[7] VI. Ptolemaios, MÖ 170 yılında yetişkinliğinin ilanı ve onun reislik hükûmetinin resmi sonunu işaret eden reşit olma töreninin (anakleteria) kutlanmasının gösterdiği gibi kıdemli kral olarak kalmıştır. Ancak pratikte, vekiller Eulaeus ve Lenaeus hükûmetin başında kalmışlardır.[12][13][1]
Altıncı Suriye Savaşı muhtemelen MÖ 169 yılının başlarında patlak vermiştir.[13] VIII. Ptolemaios muhtemelen İskenderiye kentinde kalırken, Ptolemaios ordusu Pelusium sınır kalesinden Filistin'i istila etmek amacıyla yola çıktı. Ptolemaios ordusu, IV. Antiohos'un Sina Yarımadası'ndaki ordusu tarafından durduruldu ve yok edildi.[14] Yenilen ordu Nil Deltası'na çekilirken, Antiohos Pelusium'u ele geçirip Delta'ya hareket etti.[15]
Bu yenilginin bir sonucu olarak, Eulaeus ve Lenaeus askeri darbeyle devrildiler ve yerine iki önde gelen Ptolemaik general olan Comanus ve Cineas getirildi.[16] Antiohos, İskenderiye kenti üzerinde ilerlerken, VI. Ptolemaios onunla buluşmak amacıyla dışarı çıktı. Mısır'ı Selevkoslara bağımlı bir devlet haline getiren bir dostluk anlaşması müzakere ettiler.[17][18] Anlaşma haberi İskenderiye'ye ulaştığında şehir halkı ayaklanmıştır. Comanus ve Cineas bu anlaşmayı reddettiler, VI. Ptolemaios'un yetkisini reddettiler ve VIII. Ptolemaios'u tek kral ilan ettiler. Bu durumda, II. Kleopatra'nın konumu değişmemiştir.[19][20] Antiochus, İskenderiye'yi kuşatma altına alarak cevap verdi, ancak şehri alamadı ve MÖ 169 yılında, kış mevsimi yaklaşırken, VI. Ptolemaios'u Memfis'te kukla kralı olarak bırakarak ve Pelusium'da bir garnizonu elinde tutarak Mısır'dan çekilmiştir.[21][22]
İki ay içinde, VIII. Ptolemaios ve II. Kleopatra, VI. Ptolemaios ile uzlaşmıştır ve İskenderiye'ye eş naip olarak dönmüştür. Restore edilen hükûmet, VI. Ptolemaios'un Antiochus ile yaptığı anlaşmayı reddetti ve Yunanistan'dan yeni birlikler toplamaya başladı.[23][24] Bu duruma karşılık olarak, MÖ 168 yılının ilkbaharında Antiohos Mısır'ı ikinci kez işgal etti. Resmi olarak, bu işgal, VIII. Ptolemaios'un abisinin otoritesine haksız yere el koyduğu iddiasıyla haklıydı.[25] Antiohos Memphis'i çabucak işgal etti ve Mısır kralı oldu ve İskenderiye kentine doğru ilerledi.[26] Bununla durumla birlikte, Ptolemaioslar kışın yardım için Roma'ya başvurdu ve Gaius Popillius Laenas liderliğindeki bir Roma büyükelçiliği, Eleusis kasabasında Antiochus ile karşı karşıya geldi. Onu bir anlaşmaya zorlayarak savaşı sona erdirdi.[27][28][29][30]
Ortak hükümdarlıktan tek hükümdarlığa (MÖ 168-163)
[değiştir | kaynağı değiştir]_-_2009.jpg)
Başlangıçta, iki kardeş ve II. Kleopatra'nın ortak yönetimi devam etmiştir. Ancak Mısır güçlerinin Altıncı Suriye Savaşı'ndaki başarısızlığı, Ptolemaios monarşisinin prestijini ciddi şekilde azaltmıştır. VI. Ptolemaios ile VIII. Ptolemaios'un arasında kalıcı bir sürtüşmeye neden olmuştur.[31]
MÖ 165 yılında, Mısır asıllı tanınmış bir saray mensubu olan Dionysius Petosarapis, hükûmetin kontrolünü ele geçirmek amacıyla kardeşler arasındaki çatışmadan yararlanmaya çalışmıştır. İskenderiye halkına, VI. Ptolemaios'un kendisini VIII. Ptolemaios'a suikast düzenlemeye ve onu desteklemek amacıyla bir çeteyi kamçılamaya çalıştığını duyurmuştur. VI. Ptolemaios, VIII. Ptolemaios'u suçlamaların doğru olmadığına ve iki kardeşin birlikte stadyumda görünerek krizi yatıştırdığına ikna etmeyi başarmıştır. Dionysius şehirden kaçtı ve bazı askerî birlikleri isyana ikna etti. Bunun sonucunda, Feyyum'da önümüzdeki yıllarda şiddetli çatışmalar yaşanmıştır.[32][33][31] Bu ve Thebaid'deki (Ptolemaiosları devirmeye ve yerli Mısır yönetimini yeniden kurmaya çalışan bir dizi isyanın sonuncusu) isyanlar yaşanmıştır. VI. Ptolemaios Ahmim'deki şiddetli bir kuşatmadan sonra isyanı başarıyla bastırmıştır.[34][33][31]
MÖ164 yılının sonlarında,[1] muhtemelen VI. Ptolemaios'un güneyden dönmesinden kısa bir süre sonra, yaklaşık yirmili yaşlarında olan VIII. Ptolemaios, bir şekilde VI. Ptolemaios ve II. Kleopatra'yı iktidardan uzaklaştırdı. VI. Ptolemaios Roma'ya ve ardından Kıbrıs'a kaçtı.[35] Olayların gidişatı kesin olarak bilinmemekle birlikte Diodorus Siculus, sınır dışı edilmeyi kışkırtan Timotheus adında bir adam olduğunu ve daha sonra baskın bakan olduğunu bildirdi. VIII. Ptolemaios atası III. Ptolemaios'u anımsatan ve onu her ikisi de Philometor sıfatını taşıyan VI. Ptolemaios ve II. Kleopatra'dan ayıran Euergetes ('hayırsever') sıfatını aldı. VIII. Ptolemaios'un tiranca davrandığı söyleniyor ve bakanı Timotheus, düşmanlarını ortadan kaldırmak için işkence ve keyfi infazlar kullandı. MÖ 163 yılının yazında, İskenderiye halkı VIII. Ptolemaios'e karşı ayaklandı, sırayla onu kovdu ve VI. Ptolemaios'u hatırladı.[36][37][38][39]
Sirenayka'da Hükümdarlık (MÖ 163-145)
[değiştir | kaynağı değiştir]İktidara döndüğünde, bir çift Roma ajanı, VI. Ptolemaios'u Sirenayka'nın kontrolünü VIII. Ptolemaios vermeye ikna etmişti. VIII. Ptolemaios, Kirene için yola çıktı, ancak tatmin olmamıştır. MÖ 163 yılının sonlarında veya 162 yılının başlarında, yardım istemek amacıyla Roma'ya gitti. Senato, bölünmenin adaletsiz olduğuna ikna olmuştur ve VIII. Ptolemaios'un de Kıbrıs'ı alması gerektiğini ilan etmiştir. Eski tarihçi Polibios, Senato'nun bu kararı Ptolemaik iktidarı zayıflatma bilinçli bir amaçla aldığına inanıyordu. Titus Manlius Torquatus ve Gnaeus Cornelius Merula, VI. Ptolemaios'u bunu kabul etmeye zorlamak amacıyla elçi olarak gönderildi. VIII. Ptolemaios Roma'dan Yunanistan'a gitmiştir ve burada Kıbrıs'ı zorla ele geçirmek amacıyla bir sefer hazırlığı için askerler toplamıştır. Torquatus ve Merula ile karşılaştığında bu filoyla Rodos'a yelken açtı ve onu askerlerini terhis etmeye ve Kirene'ye geri dönmeye ikna etti. VI. Ptolemaios ile Roma müzakerelerinin sonuçları için Paraetonium'un hemen batısındaki küçük bir kasabada 1.000 Giritli paralı askerle birlikte Mısır ve Kirene arasındaki sınıra gitti. VIII. Ptolemaios, yokluğunda Kirene'den sorumlu olan vali Ptolemaios Sempetesis aniden bir isyan çıkardığında, VIII. Ptolemaios kırk gündür orada bekliyordu. Batlamyus isyanı bastırmak için yürüdü ve savaşta yenildi. MÖ 162 yılının sonunda Kirene üzerindeki kontrolünü yeniden ele geçirdi, ancak bunu müzakere yoluyla mı yoksa askerî harekâtla mı elde ettiği bilinmemektedir.[40][41][42]
Ancak, Torquatus ve Merula İskenderiye'ye vardıkları zamanda, VI. Ptolemaios, isyanı duyana kadar onları başarılı bir şekilde bastırdı ve bu noktada taleplerini reddetti. Hedeflerine ulaşmadan Roma'ya dönmek zorunda kaldılar. MÖ 162 veya 161 yılının kış mevsiminde, Roma Senatosu buna VI. Ptolemaios ile ilişkileri kopararak ve VIII. Ptolemaios'a Kıbrıs'ın kontrolünü ele geçirmek amacıyla güç kullanma izni vererek yanıt verdi, ancak ona somut bir destek sunmadılar. MÖ 161 yılında Kıbrıs'a askeri sefer başlattı.[43] Kıbrıslıların şiddetli direnişi onu işletmeyi terk etmeye zorlamadan önce bu sefer bir yıl kadar sürdü.[44][41][42]
MÖ 156 yılında veya 155 yılında, VIII. Ptolemaios, ağabeyine atfettiği başarısız bir suikast girişimiyle karşı karşıya kaldı.[45] VIII. Ptolemaios, Roma'ya gitti ve Senato girişimi sırasında aldığı yaraları sergiledi. Büyükelçiliğin bir sonucu olarak, Roma Senatosu, Kıbrıs'ın VIII. Ptolemaios'un kontrolüne geçmesini sağlamak amacıyla MÖ 154'te Gnaeus Cornelius Merula ve Lucius Minucius Thermus liderliğinde ikinci bir büyükelçilik göndermeyi kabul etti.[46] VIII. Ptolemaios, abisi tarafından Lapethus'ta kuşatıldı ve yakalandı. VIII. Ptolemaios, Sirenayka'ya sürekli sahip olma, yıllık tahıl ödemesi ve VI. Ptolemaios'un küçük kızlarından birine (muhtemelen Kleopatra Thea) evlenme sözü karşılığında Kıbrıs'tan çekilmeye ikna edildi.[47][48][49]
Roma ile ilişkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kirene'de kral olarak geçirdiği süre boyunca, VIII. Ptolemaios, Roma ile son derece yakın ilişkiler sürdürmüştür. MÖ 162 yılından itibaren, Roma Cumhuriyeti'nin resmi bir amicus etocius'uydu (dost ve müttefik). Roma'da bulunduğu süre boyunca Cornelia ile tanıştığı söylenir. MÖ 152 yılında, kocası Tiberius Sempronius Gracchus'un ölümü sonrasında bir iddiaya göre VIII. Ptolemaios evlenmeyi reddetmiştir.[50] Bu karşılaşma neoklasik sanatta popülerdi ancak gerçekten gerçekleşmiş olması pek olası değildir.[51] Doğru olmasa bile, hikâye VIII. Ptolemaios ile Gens Cornelia ve Sempronia arasındaki yakın bağları yansıtıyor olabilir. Bunun aksine, VI. Ptolemaios, Yaşlı Cato ile bağlarını korumuş gibi görünüyordur.[48]
Suikast girişiminin ardından kurulan MÖ 155 yılına ait bir yazıt, VIII. Ptolemaios'un vasiyetini kaydeder ve burada çocuksuz ölürse Sirenayka'yı Roma'ya miras bırakır.[45] Bu eylem herhangi bir edebi kaynakta belirtilmemiştir, ancak edebi kaynaklarda onaylanan VIII. Ptolemaios ile Romalılar arasındaki çok yakın uyuşmaya uymaktadır. Benzer vasiyetler, diğer çağdaş hükümdarlardan, özellikle de Pergamonlu III. Attalos'tan bilinmektedir. Genellikle hükümdarlar tarafından kendilerini suikast veya darbeden koruma girişimi amacıyla kullanmışlardır. VIII. Ptolemaios, bu uygulamanın en eski örneği olacaktı.[48] Bununla birlikte, L. Criscuolo, Ptolemaios'un vasiyetinin yazısının aslında Romalılar tarafından MÖ 96 yılında Sirenayka'nın kontrolünü ele geçirdikten sonra üretilmiş bir sahtecilik olduğunu iddia etmiştir.[52][53] Ancak vasiyetnamenin metninin gerçek olması, ancak Romalılar ülkeyi ele geçirdikten sonra yazıtlar aracılığıyla kamuya açıklanması oldukça olasıdır.[54]
Numidya ile ilişkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]VIII. Ptolemaios, Kral Massinissa ile yakın dostluğuyla öne çıkan Numidya ile önemli bir ilişki sürdürdü. Bu bağ, VIII. Ptolemaios'un MÖ 163 yılında Kirene tahtına çıkmasıyla kuruldu. Bu dönemde Massinissa, Yunan devletleriyle ilişkileri geliştirmesi ve Helenleştirme politikasını desteklemesiyle tanınıyordu. VIII. Ptolemaios'un Numidya ile etkileşimleri, Massinissa'nın oğlu, seçkin bir atlet olan Mastanabal'a ithaf edilen bir büstün dikkat çekici bir örneğiydi.[55]
İki hükümdarın MÖ 163 ile 148 yılları arasında bir araya geldiğine inanılıyor ve olası bir buluşma yeri olarak Massinissa'nın ana ikametgahı olan Cirta gösteriliyor. Buluşmalarının kesin detayları henüz bilinmemekle birlikte, Athenaeus'un VIII. Ptolemaios'un Anıları'na yaptığı atıflar, Massinissa tarafından bir ziyafet verildiğini düşündürmektedir.[56] Bu olay sırasında Massinissa'nın, Syracusalıların çocuklara kıyasla evcil maymunları tercih etmelerine şaşırdığı bildiriliyor; bu anekdot VIII. Ptolemaios tarafından anlatılıyor.[57]
Gösteri ve inşaat
[değiştir | kaynağı değiştir]Kirene kralı olarak, VIII. Ptolemaios, Hellenistik kraliyet tryphe (lüks) erdemini göstermeye çalışmıştır. Kirene'deki ana rahiplik Apollon rahibinin pozisyonu idi. Ptolemaios bu görevi kendisi üstlenmiştir ve özellikle ziyafetlere ev sahipliği yapmak amacıyla görevlerini son derece görkemli bir şekilde yerine getirmiştir. Şehirde geniş kapsamlı bir inşaat projesine de imza atmıştır. Ptolemais'in batısında büyük ve görkemli bir mezar, son dinlenme yeri olarak düşünülmüştür.[48]
İkinci saltanat (MÖ 145-132)
[değiştir | kaynağı değiştir]
VI. Ptolemaios, MÖ 145 yılında Suriye'deki seferler sırasında ölmüştür. VI. Ptolemaios, Ptolemaios olarak da adlandırılan yedi yaşındaki oğlunun onun yerini almasını amaçlamış gibi görünmüştür, ancak üç hafta sonra İskenderliler, VIII. Ptolemaios'u Kirene'den dönmeye, krallığı üstlenmeye ve ablası II. Cleopatra ile evlenmeye çağırdı. Kraliyet çifti, hanedan kültüne Theoi Euergetai ('hayırsever tanrılar') olarak dahil edilmiştir - Kleopatra, daha önce VI. Ptolemaios ile Theoi Philometores'ten biriydi. Ptolemaios, MÖ 144 yılında veya 143 yılında Memfis kentinde firavun ilan edildi ve bu sırada çiftin ilk ve tek çocuğu Ptolemaios Memfis doğdu.[58][59][60]
MÖ 145 yılında İskenderiye kentine döndüğünde, VIII. Ptolemaios'un kendisine karşı çıkan ve VI. Ptolemaios'u destekleyenleri tasfiye ettiği bildirildi.[61] Bu tasfiye edebi kaynaklarda müthiş bir şekilde anlatılıyor, ancak belirli anekdotların bu olaya mı yoksa daha sonra MÖ 126'da İskenderiye'yi yeniden fethine mi ait olduğunu belirlemek bazen zor. Justinus, Ptolemaios'un İskenderiye sokaklarında askerlerine saldırıp ayrım gözetmeksizin katliamlara izin verdiğini, ta ki askerleriyle bu kadar büyük bir şehirde yalnız bırakılana ve kendisini erkeklerden değil, boş evlerden oluşan bir kral bulana kadar bildirmiştir. Valerius Maximus, İskenderiye'nin genç adamlarının gymnasiuma sığındığında, Ptolemaios'un binayı ateşe verdiğini söylüyor.[62] Muhtemelen bu dönemde Ptolemaios, Physcon (şişman)[63] ve Kakergetes (malefactor) -resmi lakabı Euergetes'e (hayırsever) bir kelime oyunu- da dahil olmak üzere bir dizi perforatif takma ad kazandı.[64] Ptolemaios'un tahta çıkması Ege Denizi'ndeki Ptolemaios varlığının da sonunu getirdi. Tahta çıkmasından sonraki aylar içinde, tüm birliklerini Ege'de kalan son Ptolemaios üsleri olan Itanos, Thera ve Metana'dan geri çekmişti. Ptolemaios İmparatorluğu artık Mısır, Kıbrıs ve Kiren ile sınırlıydı.[60]
VIII. Ptolemaios, muhtemelen VI. Ptolemaios ve II. Kleopatra'nın da Ptolemaios olarak adlandırılan küçük oğlunu öldürdü. Justin'e göre, VIII. Ptolemaios, MÖ 145'te Kleopatra'ya düğün gecesi bu eylemi şahsen yaptı ve çocuk annesinin kollarında öldü.[61] Papirüslerden elde edilen belgesel kanıtlar, gerçekte çocuğun başlangıçta varis olarak tutulduğunu ve ancak Ptolemaios Memfis'in doğumundan bir süre sonra tahttan indirildiğini gösteriyor,[59] zira MÖ 143 civarında, VI. Ptolemaios'un oğlu Ptolemaios, Büyük İskender'in adını taşıyan rahibi olarak görev yapmıştı.[65] MÖ 140'ların sonlarına doğru, Ptolemaios Memfis varis ilan edilmişti[60] ve Edfu Tapınağı'nın kabartmalarında kral olarak tasvir edilmişti, ancak kendisi ile babası arasında herhangi bir ortak naiplik olduğuna dair bir kanıt bulunmuyordu.[66]
MÖ 142 MÖ 139 arası, VIII. Ptolemaios, yeğeni III. Kleopatra (VI. Ptolemaios ve II. Kleopatra'nın kızı) ile evlendi ve ablası II. Kleopatra'dan boşanmadan onu ortak bir yönetici yaptı. Titus Livius'a göre, VIII. Ptolemaios, şimdi resmîleştirdiği katılımından kısa bir süre sonra onunla bir ilişki başlatmıştı.[67] Daniel Ogden, evliliğin en baştan planlanmadığını, ancak tahtı sahiplenmek için bu evliliği kullanabilecek başka biriyle evlenmesini önlemek için alınan bir önlem olduğunu savundu.[68] Ancak yeni düzenleme II. Kleopatra ile çatışmaya yol açtı.
Görünüşe göre bu yeni evliliğe yanıt olarak ve II. Kleopatra'nın desteğiyle, Galaestes adlı eski bir Ptolemaios ordusu subayı bir isyan başlattı. Galaestes, VI. Ptolemaios altında güvenilir bir memurdu, ancak MÖ 145'te sürgüne zorlandı. Yunanistan'da, diğer Ptolemaios sürgünlerden oluşan bir ordu topladı, ardından VI. Ptolemaios'un küçük bir oğlu olduğunu duyurdu ve bu çocuğu kral olarak taçlandırdı. Galaestes daha sonra bu çocuğu tahta geçirmek niyetiyle Mısır'ı işgal etti. VIII. Ptolemaios'un ödemesi geciken paralı askerleri neredeyse isyana kaçtılar, ancak komutanları Hierax, ücretlerini kendi parasından ödeyerek bunu engelledi. Şubat 139'a gelindiğinde, Galaestes yenilgiye uğratıldı ve Ptolemaios, kendisini, II. Kleopatra ve III. Kleopatra'nın uyumlu bir şekilde birlikte yönettiklerini temsil ettiği Mısır rahipliğinin haklarını ve ayrıcalıklarını onaylayan bir kararname çıkardı.[69]
Aynı yıl VIII. Ptolemaios, Scipio Aemilianus liderliğindeki bir Roma büyükelçiliğini kabul etti. Antik kaynaklar, Romalıların, çoğunlukla Romalıların katı davranışlarıyla çelişmek için aldıkları görkemli selamı vurgulamaktadır. Bu noktada, görünüşe göre aşırı derecede şişmandı ve her yere bir çöpte taşınmıştı.[70][69][71]
İç savaş (MÖ 132-126)
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 132'nin sonlarında, kraliyet kardeşleri arasındaki çatışma, bir tarafta VIII. Ptolemaios ve III. Kleopatra'nın diğer tarafta II. Kleopatra'ya karşı çıkmasıyla nihayet açık savaşa patlak verdi. İlk başta, Ptolemaios İskenderiye'nin kontrolünü elinde tuttu, ancak MÖ 131'in sonlarında İskenderiye halkı II. Kleopatra lehine ayaklandı ve kraliyet sarayını ateşe verdi.[72] VIII. Ptolemaios, III. Kleopatra ve çocukları Kıbrıs'a kaçtı. Bu arada II. Kleopatra, kendisini tek kraliçe olarak taçlandırdı - Ptolemaik bir kadının bunu yaptığı ilk kez - ve onu merhum kocası VI. Ptolemaios ve hanedan kurucusu I. Ptolemaios ile ilişkilendirmeye yarayan Thea Philometor Soteira (Anne seven, Kurtarıcı Tanrıça) unvanını aldı.[61][62][73][74]
,_Ptolemais_in_Phoenicia_mint.jpg)
İskenderiye, II. Kleopatra'nın yanında yer almasına ve ülke genelinde Yunanlar ve Yahudiler tarafından desteklenme eğiliminde olmasına rağmen, VIII. Ptolemaios ve III. Kleopatra yerli Mısır nüfusu arasında daha popülerdi. Mısır'ın çoğu, VIII. Ptolemaios'u kral olarak kabul etmeye devam etti. Ancak ülkenin güneyinde, Hugronaphor ve Ankhmakis'in (MÖ 206-185) ayak izlerini takip eden Harsiesi adlı bir adam, kaostan isyan etmek için yararlandı. Harsiesi muhtemelen kendini Firavun ilan etti ve MÖ 131'in Ağustos veya Eylül aylarında Teb'in kontrolünü ele geçirmeyi başardı. Kasım ayında sınır dışı edildi ve aynı zamanda Mısırlı olan Thebaid strategos'u Paos tarafından takip edildi.[75][74]
VIII. Ptolemaios ve III. Kleopatra, MÖ 130'un başlarında Kıbrıs'tan Mısır'a dönmüştü. İlkbaharda, Memphis'in sorumluluğundaydılar. Paos'un Harsiesi karşısındaki başarısından etkilenerek, onu Yukarı Mısır'ın tamamına komuta etmeye terfi ettirdiler ve onu tüm askeri aygıtın başına koydular - ilk kez yerli bir Mısırlı böylesine önemli bir konuma sahipti. Harsiesi sonunda ele geçirildi ve MÖ 130 Eylül'de idam edildi.[75] İskenderiye kuşatma altına alındı ancak VIII. Ptolemaios ve III. Kleopatra onu yakalayamadı. II. Kleopatra ayrıca ülke genelinde kalelerini korudu - Thebaid'deki Harmonthis, MÖ 130 Ekim'de hala onun kontrolü altındaydı. II. Kleopatra, şimdi on iki yaşında olan ve Kirene'de ikamet eden oğlu Ptolemaios Memfis'in İskenderiye'ye geri çağrılmasını ve kral olarak alkışlanmasını planlamıştı. VIII. Ptolemaios, MÖ 130'da çocuğu ele geçirmeyi başardı, onu öldürdü ve parçalanmış parçaları doğum gününde II. Kleopatra'ya geri gönderdi.[76] Her iki taraf da Roma'ya başvurdu, ancak Senato çatışmaya müdahale etmedi.[77][74]
Çaresizce büyüyen II. Kleopatra, MÖ 129'da Mısır tahtını Seleukos kralı II. Dimitrios'a sundu. Part esaretinde yıllar sonra Seleukos krallığında iktidara yeni dönmüştü ve Kleopatra Thea'nın (II. Kleopatra ve VI. Ptolemaios'un kızı) kocasıydı. Buna göre Demetrius, MÖ 128'de Mısır'ı işgal etti, ancak Kleopatra Thea'nın oğullarını, gelecekteki VIII. Antiohos'u Suriye kralı olarak yerleştirdiği haberi geldiğinde, kuvvetleri hala doğu çölünde, Pelusium sınır kalesini kuşatıyordu. Selevkos birlikleri isyan etti ve II. Demetrius Suriye'ye dönmek zorunda kaldı.[78][79][74] II. Dimitrios'un bu isyanlarla başa çıktıktan sonra geri dönmesini engellemek için, VIII. Ptolemaios, Suriye'deki bir grup isyancının kendisine kendilerine liderlik edecek bir kraliyet taliplisi göndermesini istemesi üzerine aldığı talebi kabul etti. VIII. Ptolemaios, daha önceki bir Seleukos kralı olan I. Aleksandros'un (MÖ 152-145) oğlu olarak sunduğu II. Aleksandros'u seçti.[80] Seleukos diyarında ortaya çıkan çatışma yıllarca sürdü ve Seleukosların VIII. Ptolemaios'a muhalefet ederek müdahale etmesinin artık mümkün olmadığı anlamına geliyordu.[81][74]
MÖ 127'de, II. Kleopatra hazinesini aldı ve İskenderiye'den II. Dimitrios'un sarayına kaçtı.[82][83] Yokluğunda, VIII. Ptolemaios nihayet MÖ 126'da İskenderiye'yi yeniden fethetti.[84] Bu yeniden fetih, II. Kleopatra taraftarlarının kanlı bir tasfiyesi ile birlikte gerçekleşti. VIII. Ptolemaios'un başkanlık ettiği kanlı katliamı kaydeden çeşitli anekdotların bu olaya mı yoksa MÖ 145'teki önceki tasfiyeye mi ait olduğunu söylemek zor.[74][85]
Üçüncü saltanat (MÖ 126-116)
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bundan sonra Ptolemaios, II. Kleopatra ve Seleukos sarayı ile uzlaşmak için müzakerelere başladı. MÖ 124 yılında, VIII. Ptolemaios, II. Aleksandros'a desteğini bıraktı. Bunun yerine II. Demetrius'un oğlu ve halefi VIII. Antiohos'u desteklemeyi kabul etti. Anlaşmayı ikinci kızı III. Kleopatra'yı Tryphaena'ya Seleukos kralıyla evlenmesi için göndererek imzalamıştır.[86] II. Kleopatra, Seleukos sarayından Mısır'a döndü ve bir kez daha VIII. Ptolemaios, III. Kleopatra ile eş naip olarak kabul edilmiştir. MÖ 124 yılının Temmuz ayından itibaren papirüs belgelerinde onlarla birlikte görünür.[83][87][88]
VIII. Ptolemaios ve III. Kleopatra'nın II. Kleopatra ile uzlaşması yine de uzun bir süreç olmuştur. Kraliyet üçlüsü, uzlaşmalarını sağlamlaştırmak ve Mısır'a barış ve refahı yeniden sağlamak amacıyla MÖ 118 yılında bir dizi papirüs nüshasında hayatta kalan Af Kararnamesi'ni yayınlamıştır.[89] Bu kararname, MÖ 118 yılından önce işlenen cinayet ve tapınak soygunu dışındaki tüm suçları affetti, mültecileri evlerine dönmeye ve mülklerini geri almaya teşvik etti, tüm vergilerden feragat etti, iç savaş sırasındaki askerlere yapılan arazi bağışlarını onayladı, tapınak arazileri ve vergi ayrıcalıklarını doğruladı. Ayrıca, vergi memurlarına ölüm ağrısına karşı standart ağırlıklar ve önlemler kullanma talimatı verdi. Tüm bunlara ek olarak, kararname Mısırlılar ve Yunanlar arasındaki hukuki ihtilaflarda mahkemelerin yargı yetkisini tesis etti. Bundan böyle, bu, hukuki anlaşmazlığın kalbindeki belgelerin yazıldığı dil tarafından belirlenecekti: Chrematistai (para hakimleri) Yunan belgeleri üzerindeki anlaşmazlıklara karar verirken, laokritai (halk yargıçları) Mısırlılarla ilgili anlaşmazlıkları çözecekti. O zamanlar görünüşe göre daha önce olduğu gibi, chrematistai'lerin Mısırlıları mahkemelerine sürüklemelerine artık izin verilmiyordu.[88]
VIII. Ptolemaios, MÖ 28 Haziran 116 yılında ölmüştür. Hayatta kalan en büyük oğlu IX. Ptolemaios ile II. Kleopatra ve III. Kleopatra ile başarılı oldu. Justinus, tahtı III. Kleopatra'ya bıraktığını ve oğullarından hangisini tercih ettiğini bildirmiştir. Küçük oğlu X. Ptolemaios'u tercih etmesine rağmen, İskenderiye halkı onu IX. Ptolemaios'u seçmeye zorladılar. Bu hesap muhtemelen sahte bir hesaptı ve IX. Ptolemaios, X. Ptolemaios tarafından tahttan indirildikten sonra anlaşılmıştır.[90][91]
Rejim
[değiştir | kaynağı değiştir]Ptolemaios hanedanı kültü
[değiştir | kaynağı değiştir]Ptolemaic Mısır, Ptolemaia festivaline ve tam adı tüm Ptolemaik yönetici çiftlerin adlarını içeren ve tarih formülünün bir parçası olarak resmi belgelerde yer alan yıllık Büyük İskender Rahibi merkezli bir hanedan kültüne sahip idi. MÖ 170 yılının Ekim'inde, VIII. Ptolemaios, daha önce Theoi Philometores (Anne seven tanrılar) olarak tapınılan erkek ve kız kardeşiyle ilk kez ortak vekil olduğu zaman, üçüncü bir Anne-seven Tanrı olarak kültlerine eklenmiştir.[1][10] MÖ 164 yılında tek iktidarı ele geçirdiğinde, yeni sıfat Euergetes'i üstlenmiş gibi görünüyordu ancak bunun hanedan kültü için ne anlama geldiği açık değildir. MÖ 163 yılında İskenderiye kentinden kovulmasının ardından Theoi Philometores bir kez daha tasdik edilir.[38]
VIII. Ptolemaios'un MÖ 145 yılındaki ikinci saltanatının başlangıcında hanedan kültüne dahil edildi ve kendisi ve II. Kleopatra, Theoi Euergetai ('hayırsever tanrılar') oldu.[60][83] III. Kleopatra, VIII. Ptolemaios ile evlenmeden bir süre önce, MÖ 142 yılında veya 141 yılında üçüncü bir Hayırsever tanrı olarak eklenmiş ve eş naip statüsüne terfi etmiştir.[92] İç savaş döneminde, II. Kleopatra, Theoi Euergetai'yi İskenderiye kentindeki hanedan kültünden çıkarmıştır ancak VIII. Ptolemaios ve III. Kleopatra, MÖ 130 yılından İskenderiye kentini MÖ 127 yılından kurtarana kadar kendi rakip İskender rahiplerini korudu. Belgelerde, kralın kampında 'İskender'in Rahibi ... olarak ayırt edilir.[74] İç savaş öncesi bu durum, kardeşlerin uzlaşmasından sonra MÖ 124 yılında restore edildi ve VIII. Ptolemaios'in ölümüne kadar devam etti.
MÖ 118 Mayıs'ından itibaren, kraliyet üçlüsünün nihai uzlaşmasından kısa süre sonrasında yeni bir kral hanedan kültü Theos Neos Philopator'a (Yeni Baba seven Tanrı) dahil edilmiştir. Bu, VIII. Ptolemaios, Ptolemaios Eupator (VI. Ptolemaios ve II. Kleopatra'nın oğlu) veya Ptolemaios Memfis (VIII. Ptolemaios ve II. Kleopatra'nın oğlu) tarafından öldürülen prenslerden biri için ölümünden sonra bir kült gibi görünüyor. Ptolemaios Memfid, prensin ölümünden sonra babası ve katiliyle uzlaştığını gösteren tanrılaştırmayla genellikle tercih edilen aday olmuştur.[88][93]
II. Arsinoe'nın ölümünden bu yana, ölen Ptolemaios kraliçeleri, İskenderiye'de Büyük İskender'in rahibinin arkasında dini törenlerde yürüyen ve isimleri de flört formüllerinde yer alan ayrı bir rahibe de dahil olmak üzere kendilerine ait ayrı bir hanedan kültü ile onurlandırıldılar. MÖ 131 yılıdna veya 130 yılında, VIII. Ptolemaios ve III. Kleopatra, III. Kleopatra'nın onuruna yeni bir rahiplik kurarak, II. Kleopatra'ya karşı olan çatışmalarında bu gelenekten yararlandı. Bu yeni pozisyona 'Tanrıların Büyük Annesi İsis'in Hieros Polos'u (kutsal tay)' adı verilmiştir ve İskender'in rahibinin hemen sonrasına ve önceki kraliçelerin tüm rahibelerinin öncelik sırasına göre önüne yerleştirilmiştir. Konum, ölen bir kraliçe yerine yaşayan bir kraliçe için kurulmuş olması ve sahibinin bir rahibe değil de bir rahip olması nedeniyle önceki rahipliklere benzemiyordu. Konum, MÖ 105 yılından sonra tasdik edilmemiştir.[74][92]
Firavun ideolojisi ve geleneksel Mısır dini
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ptolemaios hanedanlığının başlangıcından itibaren, Ptolemaioslar Mısır Firavununun geleneksel rolünü üstlenmişlerdir ve Mısırlı rahip seçkinleriyle simbiyotik bir ittifak sürdürmüşlerdir. Ptolemaiosların iktidarlarının bu yönüne yaptığı yatırımın derecesi, MÖ 3. ve 2. yüzyıllarda sürekli olarak artmıştır. VIII. Ptolemaios yine de bu süreçte yeni bir aşamayı temsil etmiştir çünkü II. Kleopatra ile olan çatışmada Mısırlılar arasında Firavun olarak Yunanlar arasında ise kral olarak olduğundan daha popüler olduğunu kanıtlamıştır.
MÖ 118 yılında VII. Ptolemaios, III. Kleopatra ve II. Kleopatra'nın uzlaşmasını ilan eden Af kararnamesinde, kraliyet üçlüsü Mısır'daki tapınaklarda yeniden yapılanma ve onarım çalışmalarını desteklemeyi üstlenmiştir. Ayrıca Apis ve Mnevis boğalarının mumyalanması ve gömülmesi için ödeme yapacaklarına söz vermişlerdir.[88]
İskender Bursu
[değiştir | kaynağı değiştir]VIII. Ptolemaios, Yunan bilimine özellikle filolojiye aktif bir katılımcı idi. MÖ 145 yılından önce bir noktada Homeros üzerine bir çalışma ve ayrıca tarihi ve çağdaş hükümdarlarla egzotik vahşi yaşam hakkında hikâyeler de dahil olmak üzere çeşitli bir paradoksografi koleksiyonu olan yirmi dört adet kitap Hypomnemata ('Notlar') yazdığı bildirilmiştir. Hayatta kalanlardan birisi Felix Jacoby'nin Fragmente der griechischen Historiker parçasıdır.[94]
Bu ilgiye rağmen, Ptolemaios'un hükümdarlığı, İskenderiye'nin entelektüel bir merkez olarak öneminde, kısmen MÖ 145 yılında ve yine MÖ 126 yılında kenti kontrol altına almak amacıyla gerçekleştirdiği katliamlar nedeniyle ciddi bir düşüş yaşamıştır. İlk seferinde kurbanları arasında, aralarında Semadirek Aristarchus ve Atinalı Apollodorus'un da bulunduğu bir dizi önde gelen entelektüel vardı.[64] İskenderiyeli entelektüellerin geri kalanı sürgüne gönderilerek, Atina veya Rodos'a taşınmışlar gibi görünüyor.[95]
Hint Okyanusu ticareti
[değiştir | kaynağı değiştir]Ptolemaioslar, Kızıldeniz boyunca Afrika Boynuzu'ndan fildişi, fil ve altın elde etmelerini sağlayan ticaret istasyonlarının ağlarını uzun zamandır korumuşlardır. VIII. Ptolemaios'un saltanatının son yıllarında bu denizciler, Hint Muson Akıntısının her yıl tersine çevrilmesinin Hint Okyanusu'nu yazın denizden geçip kışın geri dönmeyi mümkün kıldığını keşfetmişlerdir. Bu yolculuğu yapan ilk Yunan, MÖ 118 yılında ve yine MÖ 116 yılında Hindistan'a seyahat ettiği bildirilen Kizikoslu Eudoksos idi.[96] Bu keşif, Hindistan ile doğrudan deniz ticareti olasılığını açtı. Daha önce, Akdeniz bölgesi ile Hindistan arasındaki ticaretler, aracılara - Aden ve Basra körfezlerindeki Arap merkezlerinden denizciler ve ardından Arap çöllerinden Akdeniz kıyılarına mal taşımak için Nebatîlerin önderlik ettiği çöl kervanlarına - dayanıyordu. Bundan böyle ise Ptolemaios Mısırlı denizciler yolculuğun tamamını kendileri yapmaya başladılar. Bu, MÖ 1. yüzyıldan MS 4. yüzyıla kadar işleyen Avrasya ekonomik dünya sisteminin önemli bir parçası haline gelecek olan Hint Okyanusu ticaretinin başlangıcını işaret ediyor.[2]
Evlilik ve çocuk
[değiştir | kaynağı değiştir]VIII. Ptolemaios, MÖ 145 yılında ablası II. Kleopatra ile evlenmiştir ve bir oğlu olmuştur:
| İsim Soyisim | Doğum | Ölüm | Notlar |
|---|---|---|---|
| Ptolemaios Memfis | MÖ 144-142 | MÖ 130 | MÖ 130'da babası tarafından öldürülmüştür. |
MÖ 142 veya 141 yılında Ptolemaios, yeğeni VI. Ptolemaios ve II. Kleopatra'nin kızı III. Kleopatra ile de evlenmiştir. Birkaç çocukları olmuştur:
| İsim Soyisim | Doğum | Ölüm | Notlar |
|---|---|---|---|
| IX. Ptolemaios | MÖ 142 | MÖ Aralık 81 | MÖ 116'dan 107'ye kadar annesi ve büyükannesi ile birlikte Mısır'ın eş hükümdarıydı. Ardından Kıbrıs'a sürgün edilmiştir. Daha sonrasında MÖ 88'den 81'e bir kez daha annesiyle birlikte hükümdar olmuştur. |
| X. Ptolemaios | MÖ 140 (?) | MÖ 88-87 | MÖ 114'ten 107'ye kadar, annesiyle birlikte Mısır'ın eş hükümdarı olmuştur. |
| Tryphaena | MÖ 140 | MÖ 110/09 | Seleukos kralı VIII. Antiohos ile evlendi. |
| IV. Kleopatra | MÖ 138-135 (?) | MÖ 112 | IX. Ptolemaios ile evlendi ve MÖ 116 ila 115 yılları arasında eşiyle birlikte eş hükümdarı olmuşlardı. Eşinden boşandığında Seleukos kralı IX. Antiohos ile yeniden evlenmiştir. |
| Kleopatra Selene | MÖ 135-130 (?) | MÖ 69 | MÖ 115'ten muhtemelen MÖ 107'ye kadar, muhtemelen X. Ptolemaios ile yeniden evlendiği zamana kadar IX. Ptolemaios ile evlendi. Daha sonra Seleukos kralları VIII. Antiohos, IX. VIII. Antiohos ve X. VIII. Antiohos ile art arda evlendi. |
Bir cariye (bu cariye Eirene olabilir), Ptolemaios'un başka bir çocuğunu doğurmuştur:
| İsim Soyisim | Doğum | Ölüm | Notlar |
|---|---|---|---|
| Ptolemaios Apion | Bilinmiyor | MÖ 96 | Belirsiz bir tarihten MÖ 96'ya kadar Sirenayka Kralı olmuştur. |
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Nord ambulatory, Edfu Tapınağı -
-
VIII. Ptolemaios, Re-Horkhty ile Sobek arasında. Kom Ombo Tapınağı'nda bulunan rölyef -
-
II. Kleopatra ve III. Kleopatra, Kom Ombo Tapınağı -
Horus'un önünde III. Kleopatra, II. Kleopatra ve VIII. Ptolemaios, duvar rölyefi -
.jpg)
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ptolemaios isimli hükümdarları numaralandırmak modern bir gelenektir. Eski kaynaklar bir numara daha yüksek veya daha düşük verebilir. Herhangi bir durumda hangi Ptolemaios'tan bahsedildiğini belirlemenin en güvenilir yolu, sıfat kullanmaktır (örneğin, "Filopator").
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b c d e f g h Chris Bennett. "Ptolemy VIII". Egyptian Royal Genealogy. Tyndale House. 28 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2019.
- ^ a b c Hölbl 2001, s. 204.
- ^ For the names and epithets, see Hölbl 2008: 92, 183, 195; for the pharaonic titulary, Beckerath 1999: 240-241.
- ^ a b Grainger 2010, s. 274.
- ^ Chris Bennett. "Cleopatra I". Tyndale House. 28 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2019.
- ^ Aidan Dodson, Dyan Hilton, The Complete Royal Families of Ancient Egypt, 2004
- ^ a b Grainger 2010, ss. 294-5.
- ^ 2. Makabeler 3.
- ^ Grainger 2010, ss. 284-8.
- ^ a b Skeat, T.C. (1961). "The twelfth year which is also the first": the invasion of Egypt by Antiochos Epiphanes". Journal of Egyptian Archaeology. 47: 107-113.
- ^ Hölbl 2001, s. 172.
- ^ Polybius 28.12.8
- ^ a b Walbank, F. W. (1979). Commentary on Polybius III: Commentary on Books XIX-XL. Oxford: The Clarendon Press. ss. 321ff.
- ^ Porphyry, FGrH 260 F 49a
- ^ Grainger 2010, ss. 296-7.
- ^ Polybius 28.19
- ^ Polybius 20.23
- ^ Grainger 2010, ss. 297-300.
- ^ Polybius 29.23.4; Porphyry FGrH 260 F 2.7
- ^ Grainger 2010, ss. 300-1.
- ^ Hölbl 2001, ss. 144-6.
- ^ Grainger 2010, ss. 301-2.
- ^ Polybius 29.23.4; Livy 45.11.2-7
- ^ Grainger 2010, ss. 303-4.
- ^ Diodorus 31.1
- ^ Mooren, L. (1978-1979). "Antiochos IV Epiphanes und das Ptolemäische Königtum". Actes du XVe Congrès Internationale du Papyrologie. Brüksel. ss. IV.78-84.
- ^ Polybius 9.27; Diodorus 31.2-3.
- ^ Hölbl 2001, ss. 146-8.
- ^ Grainger 2010, ss. 305-8.
- ^ Errington 2008: 258-260.
- ^ a b c Grainger 2010, ss. 310-1.
- ^ Diodorus 31.15a
- ^ a b McGing, B.C. (1997). "Revolt Egyptian Style: Internal Opposition to Ptolemaic Rule". Archiv für Papyrusforschung. 43 (2): 289-90.
- ^ Diodorus 31.17b
- ^ Diodorus 31.18
- ^ Diodorus 31.20 & 31.17c; Polybius 31.18.14
- ^ Grainger 2010, ss. 312 & 319-320.
- ^ a b Hölbl 2001, ss. 183-4.
- ^ Errington 2008: 292-293.
- ^ Polybius 31.10, 17-18
- ^ a b Grainger 2010, s. 325 & 327.
- ^ a b Hölbl 2001, ss. 185-186.
- ^ Polybius 31.19-20
- ^ Polybius 39.7; Diodorus 31.33
- ^ a b IG Cyr. 011200: text and translation at Dobias-Lalou, Catherine. "Will of Ptolemy VIII Euergetes II". Inscriptions of Greek Cyrenaica. CRR-MM, Alma Mater Studiorum Università di Bologna. 13 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2019.
- ^ Polybius 33.11
- ^ Polybius 39.7; Diodorus 31.33
- ^ a b c d Hölbl 2001, ss. 187-189.
- ^ Grainger 2010, ss. 327-328.
- ^ Plütark Life of Tiberius Gracchus 1.
- ^ Günther, L.-M. (1990). "Cornelia und Ptolemaios VIII. Zur Historizität des Heiratsantrages (Plut. TG 1, 3)". Historia. 39: 124-128.
- ^ Criscuolo, L. (2011). "I due testamenti di Tolemeo VIII Evergete II". Jördens, A.; Quack, J.Fr. (Ed.). Ägypten zwischen innerem Zwist und äusserem Druck: die Zeit Ptolemaios' VI. bis VIII.: internationales Symposion Heidelberg 16.-19.9.2007. Wiesbaden. ss. 132-150.
- ^ Errington 2008: 293-295.
- ^ Tartışmanın özeti için bakınız: Pfeiffer, Stefan (2015). Griechische und lateinische Inschriften zum Ptolemäerreich und zur römischen Provinz Aegyptus. Einführungen und Quellentexte zur Ägyptologie (Almanca). 9. Münster: Lit. ss. 131-132.
- ^ Roller, Duane W. (November 2002). "A note on the Berber head in London"
. The Journal of Hellenic Studies (İngilizce). 122: 144-146. doi:10.2307/3246209. ISSN 2041-4099. JSTOR 3246209. 12 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi19 Eylül 2025.
- ^ Thompson, Dorothy J. (2009). Nadig, P. (Ed.). "Ptolemy VIII". The Classical Review. 59 (1): 203-205. doi:10.1017/S0009840X08002527. ISSN 0009-840X. JSTOR 20482727. 20 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi19 Eylül 2025.
- ^ Laporte, Jean-Pierre. "Massinissa et Ptolémée VIII Evergète II, ou 'de la gastronomie à la politique internationale'". 10 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi19 Eylül 2025.
- ^ Justinus 38.8.2-3; Diodorus 33.13.
- ^ a b Chris Bennett. "Ptolemy". Tyndale House. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2019.; Chris Bennett. "Ptolemy". Tyndale House. 28 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2019.
- ^ a b c d Hölbl 2001, ss. 194-195.
- ^ a b c Justinus Epitome of Pompeius Trogus 38.8
- ^ a b Valerius Maximus Memorable Deeds and Sayings IX.ext.5
- ^ Strabon Coğrafya, 17.1.11; Plütark Life of Coriolanus 11.2
- ^ a b Menecles of Barca FGrH 270 F9
- ^ Chauveau 2000: 257-258.
- ^ Cauville and Devauchelle 1984: 51-52; Chauveau 2000.
- ^ Titus Livius Periochae 59; Justin, Epitome of Pompeius Trogus 38.8
- ^ Ogden, Daniel (1999). Polygamy, Prostitutes and Death: The Hellenistic Dynasties. Londra: Duckworth. ss. 96-98.
- ^ a b Hölbl 2001, s. 196.
- ^ Diodorus Bibliotheca 33.28b; Poseidonius FGrH 87 F7; Justinus, Epitome of Pompeius Trogus 38.8.8-11
- ^ Errington 2008: 295-297.
- ^ Justinus, Epitome of Pompeius Trogus 38.8.11-15; Titus Livius, Periochae 59.
- ^ Chris Bennett. "Ptolemy". Tyndale House. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2019.
- ^ a b c d e f g h Hölbl 2001, ss. 197-200.
- ^ a b Chris Bennett. "Harsiesi". Tyndale House. 10 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2019.
- ^ Diodorus Bibliotheca 34/35.14; Justinus, Epitome of Pompeius Trogus 38.8.13-15; for the "eldest son" as the son of Ptolemy VI and Cleopatra II, see e.g. Bielman 2017: 86, 95-98; he is conflated with Ptolemy Memphites in much of the scholarship.
- ^ Titus Livius, Periochae 59
- ^ Justinus, Epitome of Pompeius Trogus 38.9 & 39.1; Eusebius 1.257
- ^ Houghton, Arthur; Le Rider, Georges (1988). "Un premier règne d'Antiochos VIII à Antioche en 128". Bulletin de Correspondance Hellénique. 112: 401-411. doi:10.3406/bch.1988.1752.; Chrubasik 2016, s. 143
- ^ Eusebius, Chronographia I.257; Justinus Epitome of Pompeius Trogus 39.1
- ^ Grainger 2010, ss. 375-82.
- ^ Justinus Epitome of Pompeius Trogus XXXIX.1
- ^ a b c Chris Bennett. "Cleopatra II". Tyndale House. 28 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2019.
- ^ Grainger 2010, ss. 382-383.
- ^ Errington 2008: 297-298.
- ^ Justinus Epitome of Pompeius Trogus 39.2
- ^ Grainger 2010, ss. 383-84.
- ^ a b c d Hölbl 2001, ss. 201-203.
- ^ P. Tebt. I 5 (with text and translation at [1] 17 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Chris Bennett. "Ptolemy IX". Tyndale House. 13 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2019.
- ^ Errington 2008: 298-299.
- ^ a b Chris Bennett. "Cleopatra III". Tyndale House. 28 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2019.
- ^ Chauveau 2000: 259-261.
- ^ Ptolemy VIII, FGrH 234
- ^ Hölbl 2001, s. 203.
- ^ Strabon Coğrafya, 2.3 (Text on LacusCurtius).
- Genel
- Beckerath, J. von, Handbuch der ägyptischen Königsnamen, Mainz, 1999.
- Bickerman, E. J., Chronology of the Ancient World, 2nd rev. ed., London, 1980.
- Bielman, A., "Stéréotypes et réalités du pouvoir politique féminin: la guerre civile en Égypte entre 132 et 124 av. J.-C.," EuGeStA 7 (2017) 84–114.
- Cauville, S., and D. Devauchelle, "Le temple d'Edfou: étapes de la construction nouvelles données historiques," Revue d'Égyptologie 35 (1984) 31–55.
- Chassinat, E., Le Temple d'Edfou 4, Cairo, 1929.
- Chauveau, M., "Encore Ptolémée «VII» et le dieu Neos Philopatôr!," Revue d’Égyptologie 51 (2000) 257-261.
- Chrubasik, Boris (2016). Kings and Usurpers in the Seleukid Empire: The Men who would be King. Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780198786924.
- Errington, R. M., A History of the Hellenistic World 323-30 BC, Malden, MA, 2008.
- Grainger, John D. (2010). The Syrian Wars. Brill. ss. 281-328. ISBN 9789004180505.
- Peter Green, Alexander to Actium (University of California Press, 1990) 0-520-05611-6
- Hölbl, Günther (2001). A History of the Ptolemaic Empire. London & New York: Routledge. ss. 143-152 & 181-194. ISBN 0415201454.
- Peter Nadig, Zwischen König und Karikatur: Das Bild Ptolemaios’ VIII. im Spannungsfeld der Überlieferung (C.H. Beck, 2007) 978-3-406-55949-5
- Toomer, G. J., Ptolemy's Almagest, Princeton, NJ, 1998.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ptolemy Euergetes LacusCurtius'ta II - (Bölüm E. R Bevan'ın Ptolemy Evi, 1923)
- Ptolemaios VIII'in İradesi 24 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
