VI. Ptolemaios
| VI. Ptolemaios | |
|---|---|
_-_2009.jpg) Ptolemaios Folimetor'un resmini taşıyan bir yüzük | |
| Ptolemaios Krallığı'nın kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 180 – 164 |
| Önce gelen | V. Ptolemaios |
| Sonra gelen | VIII. Ptolemaios |
| Ortak hükümdar |
|
| Hüküm süresi | MÖ 163 – 145 |
| Önce gelen | I. Kleopatra |
| Sonra gelen | II. Kleopatra |
| Doğum | Mayıs/Haziran MÖ 186[a] |
| Ölüm | MÖ 145 (41 yaşında) |
| Defin | İskenderiye |
| Eş(ler)i | II. Kleopatra (m. MÖ 175) |
| Çocuk(lar)ı | |
| Hanedan | Ptolemaios Hanedanı |
| Babası | V. Ptolemaios |
| Annesi | I. Kleopatra |
VI. Ptolemaios Filometor (Yunanca: Πτολεμαῖος Φιλομήτωρ Ptolemaĩos Philomḗtōr[b]; M.Ö. 186-145) Ptolemaios dönemi Mısır kralıydı. M.Ö. 180'den 164'e ve M.Ö. 163'ten 145'e kadar hüküm sürdü.[1] Antik Mısır'ın hâlâ büyük bir güç olduğu dönemde, bu devletin son hükümdarı olarak kabul edilir.[c][2]
V. Ptolemaios ve I. Kleopatra'nın en büyük oğlu, M.Ö. 180'de çok küçük bir çocuk olarak tahta çıktı ve krallık naipler tarafından yönetildi: annesinin M.Ö. 178 veya 177'deki ölümüne kadar annesi ve ardından iki arkadaşı, Eulaeus ve Lenaeus tarafından M.Ö. 169'a kadar yönlendirildi. M.Ö. 170'ten itibaren kız kardeşi II. Kleopatra ve küçük erkek kardeşi VIII. Ptolemaios, onun yanında ortak hükümdarlardı. IV. Ptolemaios'nın hükümdarlığı, Seleukos İmparatorluğu ile Suriye üzerindeki dış çatışma ve Ptolemaik monarşisinin kontrolü için küçük erkek kardeşiyle iç çatışmayla karakterize edildi. Altıncı Suriye Savaşı (MÖ 170-168) sırasında Ptolemaios kuvvetleri tamamen yenildi ve Mısır, Seleukos orduları tarafından ikinci kez işgal edildi. Bu çatışmanın sona ermesini müzakere etme girişimleri, kardeşiyle olan çatışmayı daha da kötüleştirmiştir. Mısır'da barışı sağlamak ve düzeni yeniden kurmak amacıyla kardeşiyle yeterince uzun süre işbirliği yapmayı başarsa da, VIII. Ptolemaios, VI. Ptolemaios'u M.Ö. 164'te Mısır'dan kovmayı başarmıştır.
İskenderiye halkı VIII. Ptolemaios'a karşı çıktı ve VI. Ptolemaios'u M.Ö. 163'te tekrar tahta davet ettiler. Bu ikinci hükümdarlığında her iki çatışmada da çok daha fazla başarılı olmuştur. Kardeşini Sirenayka'ya sürgün etti ve kardeşinin lehine önemli Roma müdahalesine rağmen, onu Kıbrıs'ı almak için bir sıçrama tahtası olarak kullanmasını defalarca kez engelledi. VI. Ptolemaios, Seleukos tahtı için bir dizi rakip iddia sahibini destekleyerek, Seleukos diyarında nesiller boyu sürecek olan sonunda Seleukos hanedanını tüketecek iç savaşın başlamasına vesile oldu. M.Ö. 145 yılında, Ptolemaios, Seleukos Suriye'yi işgal etti ve hem Seleukos hem de Ptolemaios krallıklarından sorumlu olan Oenoparus Muharebesi'nde tam bir zafer kazandı. Ancak savaşta aldığı yaralanmalar sonucunda üç gün sonra öldü. Savaştan elde edilen kazançlar neredeyse anında kaybedilmiştir ve kardeşi VIII. Ptolemaios iktidara geri dönmüştür.
Arka plan ve erken yaşam
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ptoleme, M.Ö. 204-180 yılları arasında hüküm süren V. Ptolemaios'un en büyük oğlu idi. V. Ptolemaios'in hükümdarlığına Ptolemaios krallığının Yakın Doğu ve Anadolu'yu yöneten Seleukos kralı III. Antiohos'a karşı savaştığı Beşinci Suriye Savaşı (MÖ 202-195) hakim olmuştur. Bu savaşta III. Antiohos, Ptolemaios güçlerini tamamen mağlup etmiş, Coele-Suriye ve Yahudiye'yi imparatorluğuna katmış ve Mısır'ı ikincil konuma indirmiştir.[3] Bu durum, V. Ptolemaios'un M.Ö. 194 yılında Antiohos'un kızı I. Kleopatra ile evlendiği bir barış antlaşmasıyla sağlamlaştırıldı.[4]
VI. Ptolemaios, çiftin en büyük oğluydu, M.Ö. 186 yılında, muhtemelen Mayıs veya Haziran aylarında doğdu.[a][1] VI. Ptolemaios'un iki kardeşi vardır. Bunlar muhtemelen MÖ 186 ile 184 yılları arasında doğmuş olan kız kardeşi Kleopatra II ve gelecekteki VIII. Ptolemaios olacak daha küçük bir erkek kardeştir. Babası, Mısır'da ve daha geniş dünyada varisi olarak konumunun reklamını yaptı, örneğin M.Ö. 182'da Panathenaic Oyunları'na kendi adıyla bir araba takımına girmiştir.[5][1] Beşinci Suriye Savaşı'ndaki yenilgi, V. Ptolemaios'un hükümdarlığına gölge düşürmüştür. Ptolemaios mahkemesi içindeki önde gelen bir hizip, Mısır prestijini geri kazanmak amacıyla savaşa dönüş için ajitasyon yaparken, başka bir fraksiyon, diyarı yeniden inşa etme ve yeniden askerileştirme masraflarına karşı direndi.[3] V. Ptolemaios, M.Ö. 180 yılının eylülünde, sadece 30 yaşındayken beklenmedik bir şekilde ölmüştür. Bu hizip çatışmasının bir sonucu olarak öldürülmüş olmasına mümkün gözüyle bakılıyor. Ayrıca bir kaynakta zehirlendiği iddia ediyordur.[6]
İlk hükümdarlığı (M.Ö. 180-164)
[değiştir | kaynağı değiştir]Kral Naipliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Henüz altı yaşında olan VI. Ptolemaios, annesi Kleopatra ile birlikte kral olarak taç giymiştir. Bu döneme ait belgelerde Kleopatra, adını Ptolemaios'tan önce almıştır ve madeni paralar oğlunun ortak yetkisi altında basılmıştır.[1] Kleopatra, Selevkoslarla savaş için süregelen çalkantı karşısında, kendi Seleukos kökenleri nedeniyle ve savaş iktidarını tehdit edeceği için barışçıl bir politika izlemiştir.[7][8] Kleopatra muhtemelen M.Ö. 178 yılının sonlarında veya 177'nin başlarında ölmüştür, ancak bazı bilim adamları Kleopatra'nın ölümünün M.Ö. 176'nın sonlarında olduğunu söylemektedirler.[4]
VI. Ptolemaios hâlâ kendi başına tahtı yönetemeyecek kadar gençti. Kleopatra, ölüm döşeğindeyken iki yakın arkadaşı olan Eulaeus ve Lenaeus'u tahta vekil olarak atamıştı. Ptolemaios'un hocası olan harem ağası Eulaeus, aralarında en kıdemli olanıydı, kendi adına madeni paralar basıyordu. Lenaeus, muhtemelen evlendiğinde Kleopatra'nın maiyetinin bir parçası olarak Mısır'a gelmiş olan Suriyeli bir köleydi. O zamanlarda özellikle krallığın maliyesini yönetmekten sorumlu görünüyordu.[9]
Eulaeus ve Lenaeus, Ptolemaios'un saygınlığını artırarak otoritelerini güçlendirmeye çalıştılar. M.Ö. 175'in başlarında, VI. Ptolemaios'un kız kardeşi II. Kleopatra ile düğününü düzenlediler. Kardeş-kardeş evliliği, Ptolemaios hanedanlığında gelenekseldi ve muhtemelen daha önceki Mısır Firavunlarının taklidi olarak kabul edilmiştir.[10] Çift, Ptolemaios Hanedan kültüne Theoi Philometores ('Anne-seven Tanrılar') olarak dahil edildi ve ölen I. Kleopatra'nın onuruna verildi.[1] Mısır dini bağlamlarında başlık, Firavun'un Horus olarak annesi İsis ile olan ilişkisini hatırlatıyordu.[11] Ptolemaios ve Kleopatra hala küçük çocuklardı, bu nedenle evlilik yıllarca tamamlanmadı; sonunda ise birlikte en az dört çocukları olmuştur.
Altıncı Suriye Savaşı (MÖ 170-168)
[değiştir | kaynağı değiştir]
Genel olarak barışçıl bir politika izleyen Seleukos kralı IV. Seleukos, M.Ö. 175 yılında öldürüldü ve iki ay süren çatışmalardan sonra kardeşi IV. Antiohos tahtı ele geçirdi.[12] Bu kararsız durum, Ptolemaios sarayındaki savaş şahinlerini güçlendirdi ve Eulaeus ve Lenaeus, I. Kleopatra artık hayatta olmadığından, onlara karşı direnemediler veya direnmek istemediler. M.Ö. 172 yılına gelindiğinde, savaş hazırlıkları başlamıştı.[13] M.Ö.171'den itibaren hem Roma ve Makedonya, Üçüncü Makedonya Savaşı ile işgal edildi ve Mısır hükûmeti savaş zamanının geldiğini düşündü.[14][15]
M.Ö. Ekim 170 yılında, VIII. Ptolemaios, erkek ve kız kardeşinin yanında eş naip statüsüne terfi etti. İçinde bulunulan bu yıl, yeni bir dönemin ilk yılı ilan edildi.[1][16] John Grainger, iki kardeşin saraydaki ayrı grupların figürleri haline geldiğini ve bu törenlerin, savaş öncesinde mahkeme içinde birliği teşvik etmeyi amaçladığını savunuyor.[17] Kısa bir süre sonra, on altı yaşında olan VI. Ptolemaios, yetişkin ilan edilmiştir ve yaşlanma törenini (anakleteria) kutlamıştır.[18][19][1] VI. Ptolemaios kendi başına hüküm sürüyor gibi gözükmesine rağmen, pratikte Eulaeus ve Lenaeus hükûmetin sorumluluğunda kalmışlardır.
Altıncı Suriye Savaşı kısa bir süre sonrasında, muhtemelen M.Ö. 169 yılının başlarında patlak verdi.[19][20] Ptolemaios ordusu, Pelusium sınır kalesinden Filistin'i istila etmek için yola çıktı, ancak Sina'daki IV. Antiohos ordusu tarafından durduruldu.[21] Yenilen ordu Nil Deltası'na doğru çekilmişti. Antiohos, Pelusium'u ele geçirdi ve ardından Delta'ya doğru hareket etmiştir.[22][23]
Bu yenilgi İskenderiye'deki Ptolemaios hükûmetinin çökmesine yol açmıştır. Eulaeus, Ptolemaios hazinesiyle birlikte VI. Ptolemaios'yı Ege Denizi'nde Semadirek adasına göndermeye çalıştı.[24] Ancak bu gerçekleşmeden önce, iki önde gelen Ptolemaik generalleri olan Comanus ve Cineas askeri bir darbe başlattı ve Ptolemaios hükûmetinin kontrolünü ele geçirmişlerdir.[25] Antiohos İskenderiye üzerinde ilerlerken, VI. Ptolemaios onlarla buluşmak için yola koyuldu ve Ptolemaios'u bir Selevkos müvekkiline indirgeyen bir dostluk anlaşmasını müzakere ettiler.[26][27] Anlaşma haberi İskenderiye'ye ulaştığında şehir halkı ayaklandı. Comanus ve Cineas anlaşmayı reddettiler, VI. Ptolemaios'un yetkisini reddettiler ve VIII. Ptolemaios'u tek kral ilan ettiler (II. Kleopatra'nın konumu değişmedi).[28][29] IV. Antiohos, İskenderiye'yi kuşatma altına alarak cevap verdi, ancak şehri alamadı ve M.Ö. 169 yılında kış yaklaşırken, VI. Ptolemaios'u Memfis'te kukla kralı olarak bırakarak ve Pelusium'da bir garnizonu elinde tutarak Mısır'dan çekildi.[30][31]
İki ay içinde, VI. Ptolemaios, VIII. Ptolemaios ve II. Kleopatra ile uzlaşmış ve İskenderiye'ye dönmüştür. Restore edilen hükûmet, Ptolemaios'un Antiohos ile yaptığı anlaşmayı reddetti ve Yunanistan'dan yeni birlikler toplamaya başladı.[32][33] Buna karşılık olarak M.Ö. 168 yılının ilkbaharında Antiohos Mısır'ı ikinci kez işgal etti. Resmi olarak, bu istila, VI. Ptolemaios'un küçük erkek kardeşine karşı konumunu eski haline getirme çabası olarak sunuldu.[34] Antiohos, Mısır kralı olarak taç giydiği Memphis'i hızla işgal etti ve İskenderiye'ye doğru ilerledi[35] Bununla durumla birlikte, Ptolemaioslar yardım almak amacıyla Roma'ya başvurmuştur ve Gaius Popillius Laenas liderliğindeki Roma büyükelçiliği, Eleusis kasabasında Antiohos ile karşı karşıya gelmiştir ve onu bir anlaşma yapmaya zorlayarak savaşı sona erdirmiştir.[36][37][38]
İsyanlar ve sürgünler (M.Ö. 168-164)
[değiştir | kaynağı değiştir]Başlangıçta iki kardeş ve II. Kleopatra'nin tahttaki ortak yönetimi devam etti. Bununla durumla birlikte, Mısır güçlerinin Altıncı Suriye Savaşı'nda tamamen başarısız olması, Ptolemaios monarşisinin prestijini ciddi şekilde azaltmıştır ve VI. Ptolemaios ile VIII. Ptolemaios arasında kalıcı bir sürtüşmeye neden olmuştur.[39]
M.Ö. 165 yılında, yerli Mısır kökenli olduğu anlaşılan önde gelen bir saray mensubu olan Dionysius Petosarapis, hükûmeti kontrol altına almak amacıyla çatışmalardan yararlanmaya çalıştı. İskenderiye halkına, VI. Ptolemaios'un küçük erkek kardeşine suikast düzenlemeye çalıştığını duyurarak halkı ayaklandırmaya çalışmıştır. VI. Ptolemaios, VIII. Ptolemaios'u suçlamaların doğru olmadığına ve iki kardeşin birlikte stadyumda görünerek krizi yatıştırdığına ikna etmeyi başarmıştır. Bununla birlikte, Dionysius şehirden kaçıp bazı askerî birlikleri isyana ikna etmiştir.[40] Feyyum'da ilerleyen yıllarda şiddetli çatışmalar yaşanmıştır.[41][42][39] Görünüşe göre tamamen ayrı olarak, Thebaid'de eşzamanlı olarak başka bir isyan patlak vermiştir - Bu isyan, Ptolemaiosları devirmeye ve yerli Mısır yönetimini yeniden kurmaya çalışan bir dizi isyanın sonuncusudur. VI.Ptolemaios Ahmim'deki sert bir kuşatmadan sonra isyanı başarıyla bastırmıştır.[43][41][44][39]
Önceki çatışmalar nedeniyle, hükûmetin tarımsal gelirini tehdit eden birçok çiftlik terk edilmişti. M.Ö. 165 yılının sonbaharında, Ptolemaioslar bu sorunu çözmek için Kraliyet Tarım Kararnamesi yayınlamışlardır. Bu kararname ile halk toprakta tarım yapmak zorunda bırakılmıştır, ancak pek popüler olamadı ve yaygın protestolara yol açtı..[45] El koyma veya terk etme sonucunda kraliyet mülkü haline gelen mülkleri yönetmek için yeni bir hükûmet kolu olan Idios Logoları (Özel Hesap) kuruldu.[46]
M.Ö. 164'ün sonlarına doğru,[1] muhtemelen VI. Ptolemaios'un güneyden dönmesinden kısa bir süre sonra, şimdi yaklaşık yirmi yaşında olan VIII. Ptolemaios, bir şekilde VI. Ptolemaios ve II. Kleopatra'yı iktidardan kovdu - olayların tam akışı bilinmemektedir. VI. Ptolemaios, yardım için Roma'ya kaçtı, sadece bir hadım ve üç hizmetçiyle seyahat etti. Roma'da hiçbir şey almamış gibi görünüyordur.[47] Oradan kontrolü altında kalan Kıbrıs'a geçti.[48]
İkinci hükümdarlığı (M.Ö. 163-145)
[değiştir | kaynağı değiştir]M.Ö. 163 yılının yazında, İskenderiye halkı VIII. Ptolemaios'e karşı ayaklanarak onu tahttan kovarak VI. Ptolemaios'un başa geçmesini istemişlerdir. VI. Ptolemaios, küçük erkek kardeşi ile bir anlaşmaya varmaya karar verdi ve ona Sirenayka'nın kontrolünü verdi. Bu durum, o sırada İskenderiye'de bulunan bir çift Roma ajanının kışkırtmasıyla yapılmış olabilir. Mısır, eşit bir çift olarak hüküm süren ve tüm resmi belgelerde birlikte adı geçen VI. Ptolemaios ve II. Kleopatra'nin ortak yönetimi altına girdi. Bu ortak yönetim sistemi, Ptolemaios hanedanının geri kalanının çoğu için norm olacaktır. Ortak kural, bir af kararnamesiyle ve Mısır yeni yıl festivalini kutlamak için Memphis'e kraliyet ziyareti ile başlamıştır.[49]
VIII. Ptolemaios ve Seleukoslar ile çatışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]
VIII. Ptolemaios, Sirenayka'dan memnun değildi ve M.Ö. 163'ün sonlarında veya 162'nin başlarında yardım istemek için Roma'ya gitti. Senato, VIII. Ptolemaios'un de Kıbrıs'ı alması gerektiğini ilan ederek bölünmenin adaletsiz olduğunu kabul etti. Titus Manlius Torquatus ve Gnaeus Cornelius Merula, VI. Ptolemaios'u bunu kabul etmeye zorlamak için elçi olarak gönderildi, ancak erteledi ve şaşırttı. M.Ö. 162'nin sonunda Roma'ya döndüklerinde, Roma Senatosunu VI. Ptolemaios ile ittifaklarını bırakmaya ve VIII. Ptolemaios'a Kıbrıs'ın kontrolünü ele geçirmek için güç kullanma izni vermeye ikna ettiler.[50][51] Senato ona bu çabada gerçek bir destek sunmadı ve Kıbrıs, VI. Ptolemaios'un ellerinde kaldı.[52][53][54]
M.Ö. 162'de, VI. Ptolemaios, Seleukos krallığını istikrarsızlaştırmak için bir plana dahil oldu. Roma'daki ajanları, bir Seleukos prensi I. Dimitrios'un esaretten kaçmasına ve Seleukos imparatorluğunun kontrolünü reşit olmayan kral V. Antiohos'dan almak için Suriye'ye dönmesine yardım etti. Demetrius iktidara geldiğinde, çıkarları farklılaşmaya başladı ve iki krallık arasındaki savaş ihtimali geri döndü.[55] M.Ö. 158 veya 154'te, VI. Ptolemaios'un Kıbrıs valisi Archias, adayı 500 talant karşılığında Demetrius'a satmaya çalıştı, ancak bu komplo gerçekleşmeden önce yakalandı ve kendini astı.[56][57][58]
M.Ö. 154'te, kardeşini suçladığı bir suikast girişiminden sağ kurtulduktan sonra, VIII. Ptolemaios, kardeşine karşı Roma Senatosu'na yardım çağrısında bulundu ve Kıbrıs'ın kontrolüne geçmesini sağlamak için Gnaeus Cornelius Merula ve Lucius Minucius Thermus liderliğindeki ikinci bir elçilik göndermeyi kabul etti.[59] Buna karşılık, VI. Ptolemaios, küçük kardeşini Lapethus'ta kuşattı ve Girit Birliği'nin yardımıyla onu ele geçirdi.[60] VIII. Ptolemaios'u, Sirenayka'ya sahip olmaya devam etmesi, yıllık tahıl ödemesi ve küçük kızlarından biriyle (muhtemelen Kleopatra Thea) evlenme sözü karşılığında Kıbrıs'tan çekilmeye ikna etti.[61][62][63]
Kardeşiyle olan çatışmanın bir sonucu olarak, VI. Ptolemaios, en büyük oğlu Ptolemaios'u vâris olarak ilerletmek için özel çaba sarf etti. Genç prens, sadece sekiz yaşındayken M.Ö. 158 yılında İskender'in ve kraliyet kültünün rahibi yapıldı. On dört yaşında, M.Ö. 152 ilkbaharında, Ptolemaios ailesiyle birlikte tam eş naipliğe terfi etti, ancak aynı yılın sonbaharında öldü. Ptolemaios'un geri kalan oğlu çok küçük olduğu için bu durum ardıllığı çok belirsiz bıraktı. MÖ 146'da daha önce onu tanrılaştıran kızı III. Kleopatra'yı ilerletmeye başladı.
Suriye'ye Müdahale (M.Ö. 152-145)
[değiştir | kaynağı değiştir]
Seleukos tahtına yeni bir hak iddia eden I. Aleksandros, M.Ö. 153'te ortaya çıktı. John Grainger, VI. Ptolemaios'un Aleksandros'a mali destek, deniz taşımacılığı sağladığını ve Ptolemais Akko'yu onun için bir iniş üssü olarak güvence altına aldığını öne sürüyor. Aleksandros'un şansölyesi Ammonius'un bir Ptolemaios ajanı olarak görülmesi gerektiğini savunuyordu.[64] Bununla birlikte, bunun için açık bir kanıt yoktur ve Boris Chrubasik, Aleksandros'un ilk başarılarını herhangi bir Ptolemaik müdahalesi olmadan başarmış olarak sunar ve özellikle Ammonius'un bir Mısırlı olarak tanımlanmasına meydan okur. Her halükarda, Ptolemais Akko'daki bir törenle Ptolemaios VI, genç kızı Kleopatra Thea ile Aleksandros ile evlendiğinde M.Ö. 150 yılında krallar arasında bir anlaşma imzalandı.[65][66][67]
,_Ptolemais_in_Phoenicia_mint.jpg)
M.Ö. 146 Mayıs'ına gelindiğinde, Ptolemaios asker topluyordu ve M.Ö. 145'te VI. Ptolemaios, Aleksandros Kilikya'da bir isyan bastırırken Suriye'yi işgal etti. Ptolemaios, Aleksandros'un vasalı Yonatan Apfus Judaea'dan geçmesine izin verdi. Görünüşe göre, Ptolemaios, Seleukos tahtının son iddiası olan II. Dimitrios'a karşı Aleksandros'u desteklemek için hareket etti. Pratikte, Ptolemaios'un müdahalesi ağır bir bedelle geldi; Seleucia Pieria da dahil olmak üzere sahil boyunca tüm Seleukos şehirlerinin kontrolünü ele geçirdi.[68] Ayrıca Suriye şehirlerinde kendi parasını basmaya da başlamış olabilirdi.[69][66][70]
Ancak Ptolemais Akko'dayken, Ptolemaios taraf değiştirdi. Josephus'a göre Ptolemaios, Aleksandros'un şansölyesi Ammonius'un kendisine suikast düzenlemeyi planladığını keşfetti, ancak Ammonius'un cezalandırılmasını talep ettiğinde Aleksandros bunu reddetti.[71] Ptolemaios, kızını Demetrius II ile yeniden evlendirdi ve kuzeye doğru yürüyüşüne devam etti. Antakya, Diodotus ve Hierax komutanları şehri Ptolemaios'a teslim ettiler ve onu Asya kralı olarak taçlandırdılar. Kısa bir süre için, belgeler ona Mısır ve Asya Kralı olarak atıfta bulundu. Bununla birlikte, Ptolemaic ve Seleukos krallıklarının birleşmesinin Roma müdahalesine yol açacağından korkan Ptolemaios, unvanı terk etmeye karar verdi. Bunun yerine, Coele Suriye'yi ilhak etmekle sınırlı kaldı ve Demetrius II'ye "iyilik ve rehberlik öğretmeni" olarak hizmet etme sözü verdi.[72][66][70]
Aleksandros ordusuyla Kilikya'dan döndü, ancak VI. Ptolemaios ve II. Dimitrios, Oenoparas nehrinde güçlerini yendi.[73] Aleksandros daha sonra öldürüldüğü Arabistan'a kaçtı. Kesilmiş başı Ptolemaios'a getirildi. Büyük İskender'in ölümünden bu yana ilk kez Mısır ve Suriye birleşti. Ancak Ptolemaios savaşta yaralanmıştı ve üç gün sonra öldü.[74] M.Ö. 145'in sonlarına doğru, Demetrius II tüm Ptolemaios birliklerini Suriye'den kovdu ve Mısır sınırına kadar kendi güçlerini yöneterek Seleukos kontrolünü yeniden sağladı.[75][76] VI. Ptolemaios, yedi yaşındaki oğlu Ptolemaios'un yerine geçmesini planlamış gibi görünüyor, ancak İskenderiyeliler bunun yerine VIII. Ptolemaios'u tahta davet ettiler. Genç Ptolemaios, görünüşe göre MÖ 143'ten sonra, kendi adını taşıyan rahip olarak görev yaptığı dönemde ve belki de MÖ 132/1 gibi geç bir tarihte amcası tarafından ortadan kaldırıldı.[77]
Rejim
[değiştir | kaynağı değiştir]Firavun ideolojisi ve Mısır dini
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
VI. Ptolemaios, Mısır Firavunu rolünü tamamen benimseyerek geleneksel Mısır rahipliği ile karşılıklı yarar sağlayan bir ilişki sürdürmüştür. Özellikle Memfis'teki Ptah ve Apis'in ibadetiyle yakın bağlarını sürdürdü. Ptolemaios ve Kleopatra Memphis'i ziyaret etmiş ve her yıl Mısır Yeni Yılı festivali için Serapeum'da kalmışlardır. Bu ziyaretler sırasında Ptolemaios, Firavun'dan beklenen tapınak ritüellerini kendisi şahsen yapmıştır.[48]
M.Ö. 161 yılının yazında, VI. Ptolemaios ve II. Kleopatra, Mısır tapınaklarında kült törenleri karşılığında rahiplere vergi indirimi ve diğer yardımlar veren bir kararname çıkarmak için Mısır'ın tüm rahiplerini bir araya topladılar - bir dizi kararnamenin bir parçası. III. Ptolemaios'a geri dönen seleflerinin her birinin altında çıkarılmıştı. Kararname, yalnızca CG 22184 olarak bilinen parçalı bir stel üzerinde kaldı.[78][48] Diğer yazıtlar, hükümdarlık döneminde çeşitli noktalarda yapılan belirli yararları kaydeder. M.Ö. 157 yılının Eylül ayında, Ptolemaios Dodecaschoenus bölgesinden ilk önce selefi tarafından yapılan Philae'deki Isis Tapınağı'na tüm vergi gelirlerinin ödenmesini onayladı. Ptolemaios, Hibe, Dodecaschoenus kararnamesinde kayıtlıdır. M.Ö. 145 yılı civarında, bir Nübye liderinden Filai'deki Mandulis'in 'in rahiplerine haraç verdi.[79]
Yahudilerle ilişkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Yahudi tarihçi Josephus, VI. Ptolemaios'un Yahudilere ve onların iyiliğine olan kişisel ilgisini vurgular.[80] Mısır'da en azından M.Ö. beşinci yüzyıldan beri bir Yahudi cemaati vardı ve M.Ö. 311 yılında Kudüs üzerinde Ptolemaios kontrolünün kurulmasından bu yana önemli ölçüde büyüdü. VI. Ptolemaios'un hükümdarlığı ile Yahudiler uzun süredir Ptolemaios ordusuna dahil edilmişlerdi ve Mısır'da Yunanlar ve Makedonlar tarafından sahip olunanlara kıyasla çeşitli ayrıcalıklara sahiptiler. M.Ö. 160'larda Mısır'a büyük bir grup yeni Yahudi göçmen geldi ve Makkabiler ile iç çatışmadan kaçtı. Bu grup, Seleukoslar tarafından tahttan indirilen eski bir baş rahibin oğlu IV. Onias tarafından yönetiliyordu. VI. Ptolemaios, Onias Ülkesi olarak bilinen Leontopolis'e yerleşmelerine ve Onias'un Başrahip olacağı bir tapınak kurmalarına izin verdi.[81] Yer bugün hala Tell al-Jahudija (Yahudilerin Tepesi) olarak biliniyor. Onias'a ayrıca önemli bir askeri pozisyon verildi ve ailesi kraliyet sarayının önde gelen üyeleri oldu. İskenderiye'de Yahudilerin şehrin kendi politikalarına sahip kendi mahalleleri vardı - kendi etnarkaları tarafından yönetilen, şehir içinde kendi kendini yöneten bir topluluk. Bu kibarlığın Ptolemaios VI altında kurulmuş olması muhtemeldir.[82]
Nübye ile ilişkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]
IV. Ptolemaios'un hükümdarlığına kadar, Ptolemaioslar, Asvan'ın güneyindeki bölgeyi Triacontaschoenus veya Aşağı Nübye olarak bilinen ve zengin altın madenleri bulunan ikinci akanağa kadar kontrol etmişlerdi. M.Ö. 160'lar ve 150'ler boyunca, Ptolemaios VI, Nübye'nın kuzey kesimi üzerinde Ptolemaios kontrolünü yeniden sağlamıştır. Bu başarı, MÖ 157'de Dodecaschoenus bölgesinin vergi gelirleri verilen Filai'daki İsis Tapınağı'nda yoğun bir şekilde ilan edildi. Philae'deki İsis Tapınağı'nın ilk pilonundaki süslemeler, Ptolemaic'in Nübye'nin tamamına hükmetme iddiasını vurgulamaktadır. Mandulis'in rahipleriyle ilgili bahsedilen yazıt, bazı Nübye liderlerinin en azından bu dönemde Ptolemaios hazinesine haraç ödediğini gösteriyor. Yukarı Mısır Stratigos'u Boethus, bölgeyi güvence altına almak için kraliyet çiftinin onuruna Filometris ve Kleopatra adlı iki yeni şehir kurdu.[83][79][54]
Evlilik ve Çocuklar
[değiştir | kaynağı değiştir]VI. Ptolemaios, kız kardeşi II. Kleopatra ile M.Ö. 173 yılında evlendi.
| İsim Soyisim | Doğum | Ölüm | Notlar |
|---|---|---|---|
| Ptolemaios Eupator | M.Ö. 15 Ekim 166 | M.Ö. Ağustos 152 | MÖ 152'de babasıyla kısaca ortak naiplik yaptı. |
| Kleopatra Thea | M.Ö. 164 | M.Ö. 121/0 | Seleukos kralları I. Aleksandros, II. Dimitrios ve VII. Antiohos ile art arda evlendi. |
| III. Kleopatra | M.Ö. 160–155? | M.Ö. 101 Eylül | Amcası VIII. Ptolemaios ile evlendi, MÖ 116 / 5-101 yılları arasında oğulları IX. Ptolemaios ve X. Ptolemaios ile kıdemli eş naip olarak hüküm sürdü. |
| Ptolemaios | M.Ö. 152 | M.Ö. 130? | M.Ö. 130'larda kısaca küçük bir eş vekil olan karanlık VII. Ptolemaios ile özdeşleşti. |
| Berenice | M.Ö. 160? | M.Ö. 133'ten önce | Pergamonlu III. Attalos ile kısa bir süre nişanlandı. |
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Filai Tapınak'ının içi; Description De L'Egypte Jean-Baptiste Lepère, 1821 -
-
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Yıl şu kaynaklardan çıkarılmıştır: (1) MÖ 185 tarihli Philae I kararnamesinde annesi I. Kleopatra'ya verilen kapsamlı ilahi onurlar, (2) VI. Ptolemaios'un Horus adının ona 'yaşayan Apis Boğası'nın ikiz kardeşi' olarak atıfta bulunması, bu da onun bir Apis Boğası ile aynı yılda doğduğunu düşündürmektedir - mevcut tek aday MÖ 185'te doğmuş ve tahta çıkmıştır.: Koenen, Ludwig (1960). "Die 'demotische Zivilprozessordnung' und die Philanthropa vom 9. Okt. 186 vor Chr". Archiv für Papyrusforschung. 17: 13 n. 2.. Ay, Kıbrıs'taki bir yazıttan (SEG 20.311) bilinmektedir ve bu yazıtta onun onuruna Pharmouthi ayında doğum günü kutlamaları kaydedilmiştir: Mitford, T. B. (1961). "Further Contributions to the Epigraphy of Cyprus". American Journal of Archaeology. 65 (2): 129. doi:10.2307/502666. JSTOR 502666.
- ^ "Ptolemaios Anne-seven". Ptolemaios isimli hükümdarları numaralandırmak modern bir gelenektir. Eski kaynaklar bir numara daha yüksek veya daha düşük verebilir. Herhangi bir durumda hangi Ptolemaios'tan bahsedildiğini belirlemenin en güvenilir yolu, sıfat kullanmaktır (örneğin, "Filopator").
- ^
Kutsal alanda seçkin, doğum taşında yaşayan Apis boğasının ikiz kardeşi, ortaya çıkan iki tanrının varisi, Amun-Ra için Ma'at'ı yürüten Ptah-Khapri tarafından seçilmiş
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b c d e f g h Chris Bennett. "Ptolemy VI". Tyndale House. 16 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2013.
- ^ Karl Richard Lepsius, Der Ägyptischen Denkmäler für die Kentnise der Ptolemäergesichte, taf. 1-Bessersche Buchhandlung, Berlin 1853, Taf. II[1]
- ^ a b Grainger 2010, s. 274
- ^ a b Chris Bennett. "Cleopatra I". Tyndale House. 28 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2019.
- ^ IG II² 2314 line 56; Tracy, Stephen V.; Habicht, Christian (1991). "New and Old Panathenaic Victor Lists". Hesperia. 60 (2): 221. JSTOR 148087.
- ^ Hieronymus, Commentary on Daniel 11.20
- ^ Hölbl 2001, s. 143
- ^ Grainger 2010, ss. 281–2
- ^ Morkholm 1961, ss. 32–43
- ^ "Pharaohs of Ancient Egypt". Ancient Egypt Online. 4 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2013.
- ^ Hölbl 2001, s. 143 & 168
- ^ 2. Makabeler 3.
- ^ Titus Livius XLII.26.8
- ^ Hölbl 2001, ss. 143–4
- ^ Grainger 2010, ss. 284–8
- ^ Skeat, T.C. (1961). "The twelfth year which is also the first": the invasion of Egypt by Antiochos Epiphanes". Journal of Egyptian Archaeology. 47: 107-113.
- ^ Grainger 2010, ss. 294–5
- ^ Polybius XXVIII.12.8
- ^ a b Walbank, F. W. (1979). Commentary on Polybius III: Commentary on Books XIX–XL. Oxford: The Clarendon Press. ss. 321ff.
- ^ Diodorus 30.16
- ^ Porphyry, FGrH 260 F 49a
- ^ Polybius 28.19; Diodorus 30.18
- ^ Grainger 2010, ss. 296–7
- ^ Polybius 28.21; Diodorus 30.17
- ^ Polybius 28.19
- ^ Polybius 30.23
- ^ Grainger 2010, ss. 297–300
- ^ Polybius 29.23.4; Porphyry FGrH 260 F 2.7
- ^ Grainger 2010, ss. 300–1
- ^ Hölbl 2001, ss. 144–6
- ^ Grainger 2010, ss. 301–2
- ^ Polybius 29.23.4; Livy 45.11.2-7
- ^ Grainger 2010, ss. 303–4
- ^ Diodorus 31.1
- ^ Mooren, L. (1978–1979). "Antiochos IV Epiphanes und das Ptolemäische Königtum". Actes du XVe Congrès Internationale du Papyrologie. Brüksel. ss. IV.78-84.
- ^ Polybius 9.27; Diodorus 31.2-3.
- ^ Hölbl 2001, ss. 146–8
- ^ Grainger 2010, ss. 305–8
- ^ a b c Grainger 2010, ss. 310–1
- ^ Diodorus 31.15a
- ^ a b McGing, B.C. (1997). "Revolt Egyptian Style: Internal Opposition to Ptolemaic Rule". Archiv für Papyrusforschung. 43 (2): 289-90.
- ^ Hölbl 2001, s. 181
- ^ Diodorus 31.17b
- ^ Hölbl 2001, ss. 181–2
- ^ P. Genova 3.92 (original text 10 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- ^ Hölbl 2001, s. 182
- ^ Diodorus 31.18; Valerius Maximus 5.1.1.
- ^ a b c Hölbl 2001, s. 183
- ^ Hölbl 2001, s. 184
- ^ Polybius 31.10, 17-20
- ^ Grainger 2010, ss. 312 & 319–320
- ^ Polybius 33.11.4-7
- ^ Hölbl 2001, ss. 185–7
- ^ a b Grainger 2010, s. 325
- ^ Grainger 2010, s. 321 & 325
- ^ Polybius 33.5
- ^ Grainger 2010, ss. 326–328
- ^ Bagnall, Roger (1976). The Administration of the Ptolemaic Possessions Outside Egypt. Leiden: Brill. s. 257.
- ^ Polybius 33.11
- ^ OGIS 116
- ^ Polybius 39.7; Diodorus 31.33
- ^ Hölbl 2001, ss. 187–8
- ^ Grainger 2010, ss. 327–328
- ^ Grainger 2010, ss. 330–332
- ^ 1. Makabeler 10.48-58; Josephus, Yahudilerin Eski Eserleri, 13.80-82.
- ^ a b c Hölbl 2001, ss. 192–3
- ^ Chrubasik 2016, ss. 131–2
- ^ 1. Makabeler 11.3-8
- ^ Lorber, Catharine C. (2007). "The Ptolemaic Era Coinage Revisited". Numismatic Chronicle. 167: 105-17.
- ^ a b Chrubasik 2016, ss. 133–134
- ^ Josephus, Yahudilerin Eski Eserleri, 13.106-107; 1. Makabeler'de bölümden bahsedilmiyor ve Ptolemaios'un başından beri II. Dimitrios'u desteklemeyi planladığı öne sürülüyor. Josephus ise Ptolemaios'un bu ana kadar Aleksandros'u gerçekten desteklediğini öne sürüyor.
- ^ 1. Makabeler 11; Josephus, Yahudilerin Eski Eserleri, 13.106-107, 115
- ^ Strabo 16.2.8.
- ^ 1. Makabeler 11.1-11.19
- ^ Josephus, Yahudilerin Eski Eserleri, 13.120; Babil astronomi günlükleri III.144 obv. 35
- ^ Chrubasik 2016, ss. 134–5
- ^ Chauveau 2000: 259; Bielman 2017: 95-98.
- ^ Lanciers, C. (1987). "Die Stele CG 22184: Ein Priesterdekret aus der Regierungszeit des ptolemaios VI. Philometor". Gottinger Miszellen: Beiträge zur agyptologischen Diskussion. 95: 53-61.
- ^ a b Hölbl 2001, s. 189
- ^ Josephus, Yahudilerin Eski Eserleri, 13.74-79
- ^ Josephus, Yahudilerin Eski Eserleri, 12.387 & 13.65-71
- ^ Hölbl 2001, ss. 189–191
- ^ Török, László (2009). Between Two Worlds: The Frontier Region Between Ancient Nubia and Egypt, 3700 BC-AD 500. Leiden, New York, Köln: Brill. ss. 400-404. ISBN 978-90-04-17197-8.
- Genel
- Bielman, A., "Stéréotypes et réalités du pouvoir politique féminin: la guerre civile en Égypte entre 132 et 124 av. J.-C.," EuGeStA 7 (2017) 84-114.
- Chauveau, M., "Encore Ptolémée «VII» et le dieu Neos Philopatôr!," Revue d’Égyptologie 51 (2000) 257-261.
- Chrubasik, Boris (2016). Kings and Usurpers in the Seleukid Empire: The Men who would be King. Oxford: Oxford University Press. ss. 131-5. ISBN 9780198786924.
- Grainger, John D. (2010). The Syrian Wars. Brill. ss. 281-328. ISBN 9789004180505.
- Hölbl, Günther (2001). A History of the Ptolemaic Empire. London & New York: Routledge. ss. 143-152 & 181-194. ISBN 0415201454.
- Morkholm, Otto (1961). "Eulaios and Lenaios". Classica et Medievalia. 22: 32-43.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ptolemy Philometor at LacusCurtius — (Chapter IX of E. R. Bevan's House of Ptolemy, 1923)
- Ptolemy VI — (Egyptian Royal Genealogy)
- Ptolemy VI Philometor entry in historical sourcebook by Mahlon H. Smith
