İgor Tamm
İgor Tamm | |
|---|---|
 İgor Yevgenyeviç Tamm | |
| Doğum | 8 Temmuz 1895 Vladivostok, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 12 Nisan 1971 Moskova, SSCB |
| Vatandaşlık |  Rus İmparatorluğu SSCB |
| Mezun olduğu okul(lar) | Moskova Devlet Üniversitesi |
| Ödüller |  Nobel Fizik Ödülü (1958)
Stalin Ödülü (1946)Stalin Ödülü (1953) |
| Kariyeri | |
| Dalı | Fizik |
İgor Yevgenyeviç Tamm (Ru. И́горь Евге́ньевич Тамм) (d. 8 Temmuz 1895, Vladivostok, Rus İmparatorluğu - ö. 12 Nisan 1971, Moskova, SSCB), Rus fizikçi.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Alman kökenli mühendis Yevgeni Tamm'ın oğlu olarak doğdu. 3 yaşındayken ailesi Ukrayna'ya taşındı. Liseyi Yelisavetgrad (bugün Kirovograd) kentinde bitirdi. Üniversite eğitimine 1913 yılında Edinburgh Üniversitesi'nde başladıysa da, daha sonra Moskova Üniversitesi Fizik-Matematik Fakültesi'ne geçti. 1918'de üniversiteden fizik diplomasıyla mezun oldu.
Kısa bir süre politikayla ilgilendi ve Menşevik Partisi'nden 1. Sovyetler Kurultayı delegesi oldu. Daha sonra akademik kariyeri tercih etti. 1919 - 1922 yılları arasında Simferopol ve Odessa'da üniversitelerde ders verdi.
1922'den itibaren (iki kısa arayla beraber) Moskova'da çalıştı. Moskova Devlet Üniversitesi Fizik Fakültesi'nde doçent ve profesör oldu. Üniversitedeki çalışmalarıyla beraber, 1934'ten itibaren SSCB Bilimler Akademisi Fizik Enstitüsünde de çalışmaya başladı.
1939'da kardeşinin hapsedilmesi ve yakın bir arkadaşının tutuklanarak kurşuna dizilmesi üzerine sıkıntılı bir döneme girdi. Fakat savaş yıllarında tekrar hükûmet nezdinde itibar kazandı, öyle ki savaşın ardından 1946'da Stalin Ödülü'ne layık bulundu. 1953'te SSCB Bilimler Akademisi Gerçek Azalığına seçildi ve ikinci kez Stalin Ödülü'nü bizzat Stalin'in elinden aldı.
Tamm 12 Nisan 1971'de öldü ve Novodeviçye Mezarlığı'a defnedildi.
Bilimsel çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Tamm'ın ilgilendiği konuların başında kuantum mekaniği, katı hal fiziği, nükleer fizik, parçacık fiziği ve ışıma gelir.
1937'de İlya Frank'la beraber parçacıkların hareketinin Frank-Tamm Formülü'nü tanımladı. Çalışmaları daha önceki bazı deneylerin sonuçlarını (Çerenkov ışıması) açıklar mahiyetteydi. Bu yöndeki çalışmalarıysa 1958 yılında Pavel Çerenkov ve İlya Frank'la beraber Nobel Fizik Ödülü'nü aldı.
Kuantum alanına ilişkin çalışmaları 1945'te Tamm-Dankov Yöntemi'nin geliştirilmesiyle sonuçlandı.
Andrey Saharov'la beraber plazmanın tokamakta hapsedilmesi prensiplerini öğrendi.
Tamm SSCB Bilimler Akademisi dışında bazı yabancı akademilerin de onur üyesiydi:
- İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi (1959)
- Polonya Bilimler Akademisi (1959)
- Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi (1961)
- Leopoldina Alman Doğa Bilimleri Akademisi (1964)
Tamm'ın öğrencileri arasında Vitali Ginzburg, Andrey Saharov gibi ünlü isimler bulunuyor.
Toplumsal çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]
1955'te SSCB'de biyoloji biliminin durumunu sert bir şekilde eleştiren Üçyüzler Mektubu'nu imzalayan bilim insanları arasında yerini aldı.[1] Mektup SSCB çapında büyük yankı uyandırmış ve Ziraat Bilimleri Akademisi Başkanı'nın istifasına neden olmuştu.
Tamm 1960'larda Bilim ve Dünya İlişkileri üzerine Pugwash Konferansı'nın aktif katılımcılarındandı.[2]
1966'da Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Brejnev'e gönderilen ve Stalin'in aklanması çabalarını kınayan Yirmibeşler Mektubu'nu imzalayanlar arasında Tamm da vardır.[3]
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Stalin Ödülü (1946)
- Stalin Ödülü (1953)
- Sosyalist Emek Kahramanı Nişanı (1953)
- Nobel Fizik Ödülü (1958)
- Lomonosov Altın Madalyası (1967)
Hatırası
[değiştir | kaynağı değiştir]Tamm'ın Vladivostok ve Kirovograd kentlerinde heykeli dikilmiş, adı Moskova'da bir meydana verilmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Dubinina L., Jimulyov İ., "Üçyüzler Mektubu'nun 50. Yılı Dolayısıyla" (Rusça), Genetikçiler ve Seleksiyonerler Cemiyeti Haberleri, 2005, cilt 9, nu. 1, s. 12-33" (PDF). 11 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.
- ^ "Pugwash Konferansı Tarihi (Rusça), Rusya Bilimler Akademisi Pugwash Komitesi resmi sitesi". 3 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.
- ^ "Yirmibeşler Mektubu (Rusça), Rusya Bilimler Akademisi Tarih Enstitüsü resmi sitesi". 18 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.
- 1895 doğumlular
- Vladivostok doğumlular
- 1971'de ölenler
- Rus fizikçiler
- Rus ateistler
- SSCB Bilimler Akademisi'nin asil üyeleri
- Edinburgh Üniversitesinde öğrenim görenler
- Nobel Fizik Ödülü sahipleri
- Stalin Ödülü sahipleri
- Lomonosov Altın Madalyası Sahipleri
- Menşevikler
- Moskova'da ölenler
- Novodeviçi Mezarlığı'na defnedilenler
- Rus Nobel Ödülü sahipleri
- Ateist fizikçiler
- Moskova Devlet Üniversitesinde öğrenim görenler