Hekzan
| |
| |
| |
| |
| Adlandırmalar | |
|---|---|
Hekzan[1] | |
| Tanımlayıcılar | |
3D model (JSmol)
|
|
| 1730733 | |
| ChEBI | |
| ChemSpider | |
| DrugBank | |
| ECHA InfoCard | 100.003.435 |
| EC Numarası |
|
| 1985 | |
| KEGG | |
| MeSH | n-hekzan |
PubChem CID
|
|
| RTECS numarası |
|
| UN numarası | 1208 |
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
|
|
| |
| Özellikler | |
| Kimyasal formül | C6H14 |
| Molekül kütlesi | 86,18 g mol−1 |
| Görünüm | Renksiz sıvı |
| Koku | Petrolik |
| Yoğunluk | 0.6548 g mL−1 |
| Erime noktası | (−96)-(−94) °C; (−141)-(−137) °F; 177-179 K |
| Kaynama noktası | 68.5-69.1 °C; 155.2-156.3 °F; 341.6-342.2 K |
| Çözünürlük (su içinde) | 9.5 mg L−1 |
| log P | 3.764 |
| Buhar basıncı | 17.60 kPa (at 20.0 °C) |
Henry yasası
sabiti (kH) |
7.6 nmol Pa−1 kg−1 |
| Tehlikeler | |
| NFPA 704 (yangın karosu) |
|
| NIOSH ABD maruz kalma limitleri: | |
| PEL (izin verilen) | TWA 500 ppm (1800 mg/m³) |
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
| |
| Bilgi kutusu kaynakları | |
Hekzan, C6H14, düz zincirli bir alkandır. Laboratuvarlarda yağ çözücü olarak, ayrıca sanayide organik çözücü olarak kullanılmaktadır. Hekzan, saf olduğunda kokusuz ve kaynama noktası yaklaşık 69 °C olan renksiz bir sıvıdır. Ucuz, nispeten güvenli, büyük ölçüde tepkimeye girmeyen ve kolayca buharlaşabilen apolar bir çözücü olarak yaygın şekilde kullanılır ve modern benzin karışımları yaklaşık %3 hekzan içerir.[2]
Hekzanlar terimi, değişen miktarlarda 2-metilpentan ve 3-metilpentan izomerik bileşikleri ve muhtemelen daha küçük miktarlarda izomerik olmayan C5, C6 ve C7 içeren, büyük ölçüde (>%60) n-hekzandan oluşan bir karışımı ifade eder. Bu "hekzan" karışımları saf hekzandan daha ucuzdur ve genellikle tek bir izomer gerektirmeyen büyük ölçekli işlemlerde kullanılır (örneğin temizleme solventi olarak veya kromatografi için).
Hekzanın fazla solunması sonucunda zehirlenmeler olmaktadır.
Kullanım alanları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Heptan veya oktanın yağı daha iyi çözmesine karşın hekzanı temin etmek daha kolaydır. Reaktivitesi düşük olduğundan iyi bir çözücü olarak yapıştırıcıların içinde kullanılır. Kuvvetli oksidanlar ile şiddetli tepkimeye girerek yangına ve patlamaya neden olabilir. Hekzan buharı havadan ağır olduğu için, zeminde yayılarak uzak mesafelerde tutuşmalara neden olabilmektedir.
n-Hekzan bazen alkolde denatüran olarak ve tekstil, mobilya ve deri endüstrilerinde temizlik maddesi olarak kullanılır.
Toksisite
[değiştir | kaynağı değiştir]Yüksek seviyelerde n-hekzana kronik meslekî maruziyetin, ABD'de otomobil tamircilerinde periferik nöropati ve Asya, Avrupa ve Kuzey Amerika'da matbaalarda ve ayakkabı ve mobilya fabrikalarında çalışanlarda nörotoksisite ile ilişkili olduğu gösterilmiştir.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "n-hexane – Compound Summary". PubChem Compound. ABD: Identification and Related Records. 16 Eylül 2004. 17 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2011.
- ^ "n-Hexane - Hazardous Agents". Haz-Map. 6 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2022.
- ^ Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (16 Kasım 2001). "n-Hexane-related peripheral neuropathy among automotive technicians--California, 1999-2000". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 50 (45): 1011-1013. ISSN 0149-2195. PMID 11724159.