I. Seleukos
| I. Seleukos Nikator | |
|---|---|
 Seleucus I Nicator'un portresi, Helenistik bir modelden sonra Suriyeli bir atölyede yapılmış İmparatorluk dönemi Roma sanat eseri. | |
| Seleukos kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 305-MÖ 281 |
| Önce gelen | IV. Aleksandros |
| Sonra gelen | I. Antiohos |
| Doğum | MÖ 358 |
| Ölüm | MÖ 281 Lisimakya (Gelibolu yakınları) |
| Eş(ler)i | Apama Stratoniki |
| Çocuk(lar)ı | I. Antiohos Ahaios |
| Hanedan | Selefkî Hanedanı |
| Babası | Antiohos |
| Annesi | Laodis |
I. Seleukos Nikatōr (Grekçe: Σέλευκος Νικάτωρ [seleu̯kos nikatɔːr] Transliterasyon: Séleukos Nikátōr; OT: Selefkos Nikator; Türkçe Kullanımlar: Selefkos, Selevkos; d. MÖ 358 - ö. MÖ 281) Büyük İskender'in Makedon kumandanı. İskender'in ölümünden sonra başlayan Diadohi Savaşları'nda Seleukos, Seleukos hanedanını ve Seleukos İmparatorluğu'nu kurmuştur. Krallığı İskender'den sonra kurulan devletler arasında Roma yayılmasına karşı en uzun süre direnen ülkelerden biridir. Mısır'daki Ptolemaios Krallığı Seleukosların çöküşünden sonra 34 yıl daha dayanabilmiştir.
Kariyerinin başlangıcı ve güçlenmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]I. Seleukos, Orestisli Antiohos'un oğludur.[1] Makedonyalı III. Filip'in ve Laodis'in generallerinden biridir. MÖ 333 yılında, yirmi üç yaşındayken, Büyük İskender'in Asya seferine giden ordusuna katıldı ve MÖ 326 yılındaki Hint Seferinde ünlendi. MÖ 324 yılında Apama ile evlendi ve ondan iki kız iki erkek olmak üzere dört çocuğu oldu. Bunlardan en önemlisi: I. Antiokhos Soter'dir.
MÖ 323 yılında Makedon İmparatorluğu bölündüğünde (Babil Bölünmesi), Seleukos Perdikkas'ın ordusunda binbaşı ya da chiliarch görevindeydi. Daha sonraları, Seleukos MÖ 321 yılında Mısır'a yapılan başarısız seferin ardından Perdikkas'ın öldürülmesinde rol oynayacaktı.
İkinci bölünmede, Triparadisus'ta (MÖ 321), Seleukos'a Babil satraplığı verildi. MÖ 316'da I. Antigonos Monophtalmos kendisini tüm doğu eyaletlerinin hükümdarı ilan edince, Seleukos kendisini tehdit altında hissetti ve Mısır'a kaçtı. I. Antigonos Monophtalmos'a karşı diğer Makedon komutanların başlattığı savaşta Seleukos aktif olarak I. Ptolemaios Soter ile işbirliğine girişti ve Ege Denizi'ndeki Mısır donanmasını yönetti.
MÖ 312 yılında I. Ptolemaios Soter'in kazandığı Gaza Savaşı sonucunda Seleukos doğuya gitti. Babil'e dönüşü resmi olarak Seleukos İmparatorluğu'nun kuruluşu sayılır. Babil Hükümdarı Seleukos, İran'ı, Elam'ı ve Med Bölgesi'ni Antigonus'un komutanlarından aldı. MÖ 311 yılında Antigonus'un oğlu Demetrius'un Babil'e düzenlediği saldırı ve yağma bile Seleukos'un güçlenmesini engelleyememiştir. Dokuz yıl içinde (MÖ 311-MÖ 302) Antigonus'un batıyı işgal ettiği süre içinde, Seleukos İskender İmparatorluğu'nun Seyhun ve İndus Nehirlerine kadar olan tüm doğu bölgelerini ele geçirdi.
MÖ 305'te, Makedon kraliyet ailesinin çöküşünün ardından, Seleukos, diğer dört Makedon komutan gibi Basileus sıfatını eline geçirdi. Dicle kıyısındaki Selesya şehrini de başkenti ilan etti.
Seleukos Devleti'ni Kurması
[değiştir | kaynağı değiştir]Hindistan
[değiştir | kaynağı değiştir]
MÖ 305 yılında I. Seleukos Nikatōr, Hindistan'a gitti ve İndus Nehri'ne kadar olan bölgeyi işgal etti. Bunun sonucunda Maurya hükümdarı Chandragupta Maurya ile mücadeleye girişti. Yunan tarihçi Appianus'un anlatımıyla:
- "Her zaman komşu ülkeleri bekleyen, ordusu güçlü ve konseylerde ikna edici Seleukos, Mezopotamya, Ermenistan, Kapadokya, İran, Baktiriya, Arabistan, Topurya, Sogd, Anakosya, Hırkanya ve İndus Nehri'ne kadar Büyük İskender'in ele geçirdiği tüm bölgeleri ele geçirdi. İmparatorluğun sınırları İskender'den sonraki en geniş alana yayıldı. Frigya'dan İndus'a kadar olan tüm bölgeler Seleukos'a bağlıydı. İndus'u geçti ve nehrin kıyısında oturan Hintlerin kralı olan Çandragupta ile savaştı. Ardından birbirlerini anlamaya başladılar ve iki millet dost oldu."[2]
Pek çok tarihçi Seleukos'un hedeflerine ulaşamadığını düşünmektedir. İki lider en sonunda bir anlaşmaya vardı ve M.Ö. 305 yılında uygulamaya kondu. Seleukos büyük miktarda bir toprak parçasını 500 fil karşılığında Chandragupta Maurya'ya verdi. Bu filler Hintlerle yaptığı savaşlarda ona büyük zayiat verdirmişti. Strabon'a göre verilen topraklar İndus Nehri'ne komşu topraklardı. Yunan tarihçi Strabon:
- "Hintler İndus'un yakınındaki ülkeleri ele geçirdi. Bu ülkeler eskiden Perslere ait idi: İskender bu bölgeleri onlardan almış ve kendi yerleşimlerini oraya kurmuştu; ancak Seleukos Nikatōr buraları bir evlilik antlaşması sonucu Çandragupta'ya beş yüz fil karşılığında verdi."[3]
Günümüzde Seleukos'un bahsedilenden daha fazla bölge verdiğine inanılmaktadır. Günümüz güney Afganistan'ında ve Pers topraklarının bazı bölgeleriyle İndus'un batısında arkeolojik kazılar sonucu Maurya etkisi görülmektedir. Günümüz güney Afganistan'ındaki Kandehar kentinde bulunan Asoka Fermanları bunu kanıtlayan örneklerden sadece bir tanesidir.
Bazı yazarlar bunun Yaşlı Plinius'nin abartmasından kaynaklandığını öne sürmektedirler. Tarihi yazıtlardaki "Hindistan" tabiri günümüzdeki Hindistan'a nazaran daha geniş bir bölgeyi ifade ediyordu:[4]
- "Coğrafyacıların büyük kısmı, Hindistan'a İndus Nehri'nin oluşturduğu sınırlar içinde bakmamaktadırlar. Genel olarak o bölgeyi dört satraplığa ayırmışlardı. Bunlar; Gedrosya (günümüz Belucistan'ı), Arakosya, Aria ve Paropamisadae bölgeleri idi. Aslında Kâbil Nehri, bu coğrafyacıların tanımladığı Hindistan'ın sınırlarını oluşturuyordu. Bunlara rağmen, bahsedilen bölge diğer yazarlara göre Arii bölgesi olarak tanımlanmıştı."[5]
Ayrıca Arrian'ın metinlerinde Megasthenes'in satrap Sibirtios ile Arakosya'da yaşadıkları belirtilmektedir. Buradan Çandragupta'yı ziyaret amacıyla Hindistan'a gitmiştir. Arakosya'nın Maurya kontrolü altında olduğu fikrini inkâr etmiştir:
- "Megasthenes Arakosya satrabı Sibyrtius ile birlikte yaşamaktadır ve sıklıkla Hintlerin kralı Chandragupta Maurya'ya yaptığı seyahatlerden bahseder."[6]
Bununla beraber, genel kanı Arakosya ile birlikte üç eyaletin de Maurya İmparatorluğu kontrolü altına geçtiğini kabul edilir.
Anlaşmayı güçlendirmek için, ayrıca (Epigamia) Seleukos'un kızının dahil olduğu Hintlerle Yunanlar arasında bir müttefik evliliği yapılmıştır.
Bu evlilikle oluşturulan müttefikliğe ek olarak, Seleukos Megasthenes'i Maurya başkenti Pataliputra'ya (günümüz Bihar eyaleti'ndeki Patna şehri) elçi olarak atamıştır. İki hükümdar iyi anlaşıyorlardı. Antik kaynaklardan alınan bilgilere göre anlaşmayı takiben Çandragupta Seleukos'a afrodizyak da dahil olmak üzere çeşitli hediyeler göndermiştir.[7]
Gaius Plinius Secundus'un açıklandığına göre, Seleukos Maurya İmparatorluğu'ndaki pek çok elçisinden kuzey Hindistan hakkında bilgi toplamıştır:
- "Ülkenin diğer bölgeleri (İskender'in seferi sonunda ulaşılan en uzak bölge olan Hydaspes'in ötesindeki) I. Seleukos Nikatōr tarafından keşfedildi ve araştırıldı.
- oradan (Hydaspes) Hesudrus'a kadar 168 mil
- Hesdrus'tan Iomanes nehrine kadar: bazı belgeler 5 mil daha eklemiştir. Iomanes'den Ganj Nehri'e 112 mil
- Ganj'dan Rhadopha'ya 119 mil, bazıları ikisi arasında en azından 325 mil olduğunu belirtir.
- Rhadopha'dan Calinipaxa'ya (büyük bir şehir) 167 mil ve yarım mil, diğerleri ikisi arasında 265 mil olduğunu savunur.
- Ve Iomanes ile Ganj'ın birbirine karıştığı yere kadar 225 mil, bazıları buna 13 mil daha ekler
- Birleşim noktasından da Palibotta şehrine kadar 425 mil
- Ve Ganj'ın denize döküldüğü yere kadar 638 mil."[8]
Seleukos, Hindistan'da kaldığı süre zarfında para bastırmıştır. Hindistan'da bulunan paralar kayda değer bir kısmı Seleukos adına Hindistan standartlarında basılmıştır. Bu paralar onu "Basileus" ("Kral") olarak gösterir ve MÖ 306 yılında basıldığı düşündürmektedir. Bazıları ayrıca Seleukos ile birlikte oğlu Antiokus'u da kral olarak göstermektedir ki bu da MÖ 293 yılını ima etmektedir. Bu tarihten sonraya rastlayan hiçbir Seleukos parasına Hindistan'da rastlanmamıştır. Bu durum batı Hindistan'ın Antiokus döneminde veya ondan hemen sonra Çandragupta tarafından geri alındığını teyit etmektedir.[9]
Küçük Asya
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 301'de Küçük Asya'da Lisimakus'a katıldı ve İpsos Muharebesi'nde birleşik kuvvetler Antigonus'u yendi. Bunu imparatorluğun yeniden bölünmesi takip etti. Seleukos bu bölünme sonucu imparatorluğuna Suriye'yi ve Küçük Asya'daki birkaç bölgeyi de kattı.
MÖ 300'de -Apama'nın ölümünden sonra- Seleukos I. Demetrios Poliorketes'in kızı olan Stratoniki ile evlendi. Stratoniki'den Fila adlı bir kız sahibi oldu.[11] MÖ 294'te Stratoniki üvey oğlu Antiohos ile evlendi. Bu evliliğe oğlunun aşkından öleceğini sanan Seleukos'un önayak olduğu da bildirilmiştir.[12]
Suriye'nin coğrafi konumu ona Akdeniz'e açılma fırsatı verdi ve o da imparatorluğunun başkenti olacak olan Antakya şehrini kurdu. Dicle nehri üzerindeki Selesya şehir doğu eyaletleri için başkent olmayı sürdürdü. MÖ 293 civarında oğlu Antiohos'u ikinci kral olarak atadı. İmparatorluğun geniş toprakları iki yönetici olmasını zorunlu kılıyordu.
Seleukos hakkında rivayet edilir ki "çok az sayıda prens şehir kurma tutkusuyla yaşar. Bilindiği kadarıyla dokuz Selesya, on altı Antakya ve altı Laodicea kurmuştur.".[13]
Demetrius'un MÖ 285 yılında ele geçirilmesi Seleukos'un prestijini artırdı. Lisimakus'un Agatokles'i öldürmesi ve gözden düşmesi üzerine Seleukos eline son düşmanını da yok etme kozunu verdi. Batıdaki arabuluculuğu Mısır kralı II. Ptolemaios'ye muhalefette bulunan Ptolemaios Keraunos tarafından istendi (MÖ 285). Ptolemaios Keraunos Lisimakus tarafından esir tutulmaktaydı ve Lisimakus ile Seleukos arasında savaş başladı. Lidya'daki Korupedyon Muharebesi'nde Seleukos, Lisimakus'u öldürdü (MÖ 281). Seleukos Mısır haricindeki tüm İskender İmparatorluğu topraklarını elinde bulunduruyordu ve Makedonya ile Trakya'ı da almak istiyordu. Asya'yı Antiokus'a bırakıp Makedonya krallığını eski büyüklüğüne çıkarmayı amaçlıyordu. Bu amaçla sefere çıktı; ancak yeni Gelibolu yarımadasına geçmişken Ptolemaios Keraunos tarafından MÖ 281 yılında Lisimakya şehri yakınlarında suikaste uğradı ve öldü.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Grainger, John D. () Seleucus Nicator: Constructing a Hellenistic Kingdom ISBN 0-415-04701-3 s.2
- ^ Appian, Roma Tarihi, Suriye Savaşları 55 Appian, History of Rome, The Syrian Wars 55 3 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Strabo 15.2.1(9)Strabo 15.2.1(9) 3 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Debated by Tarn, "The Greeks in Bactria and India", p100
- ^ Pliny, Natural History VI, 23 Pliny, Natural History VI, 23 10 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi
- ^ Flavius Arrianus, Anabasis Alexandri, v,6 10 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "And Theophrastus says that some contrivances are of wondrous efficacy in such matters [as to make people more amorous]. And Phylarchus confirms him, by reference to some of the presents which Sandrakottus, the king of the Indians, sent to Seleucus; which were to act like charms in producing a wonderful degree of affection, while some, on the contrary, were to banish love" Athenaeus of Naucratis, "The deipnosophists" Book I, chapter 32 Ath. Deip. I.32 13 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Pliny the Elder, Natural history, Book 6, Chap 21 Pliny, Natural History, Book 6, Chap 17 also Pliny the Elder, Natural history, Book 6, Chap 21 28 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Coinage of Seleucus and Antiochus in India". 20 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2008.
- ^ "Source". 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2008.
- ^ "Johannes Malalas - translation". 4 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2008.
- ^ http://virtualreligion.net/iho/antiochus_1.html 6 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Mahlon H. Smith'in hazırladığı tarihsel kaynaklar kitabındaki I. Antiohos Soter maddesi
- ^ Eastons
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Grainger, John D. (1993) "An Empire Builder — Seleucus Nicator", History Today, Cilt: 43, Sayı: 5., say.: 25–30.
- Grainger, John D. (1990) Seleucus Nicator: Constructing a Hellenistic Kingdom. New York: Routledge, (ISBN 0-415-04701-3).
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Seleukos hanedani soy ağacı 29 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Seleucus I Nicator 10 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Mahlon H. Smith tarafından hazırlanmış tarihsel kaynalar eserinde madde (İngilizce)
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
I. Seleukos Doğumu: MÖ 358 Ölümü: MÖ 281
| ||
| Önce gelen: ' |
Selefkî kralı MÖ 305-MÖ 281 |
Sonra gelen: I. Antiohos Soter |
- MÖ 350'lerde doğanlar
- MÖ 280'lerde ölenler
- MÖ 4. yüzyıl liderleri
- MÖ 4. yüzyılda Yunanlar
- MÖ 3. yüzyıl liderleri
- MÖ 3. yüzyılda Yunanlar
- Antik Yunan generaller
- Hellenistik satraplar
- Diadoki
- İskender
- Antik Makedonlar
- Antik siyasetçiler
- Pakistan tarihi
- Seleukos hükümdarları
- Antik Epir
- İskender İmparatorluğu'nun satrapları