Pala, Posof
Pala (Gürcüce: ფალა veya ფალასი), Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı Türkgözü köyünün bir mahallesidir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu yer adı Gürcüce kaynaklarda Pala (ფალა) ve Palasi (ფალასი) olarak geçer. Türkçeye ise Pala (پالا) şeklinde girmiştir.[1][2]
Pala veya Palasi köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Samtshe'de yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmişitir.
Pala veya Palasi köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Poshov livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Bu defterde, Pala-i Ulya (پالا علیە), Pala-i Süfla (پالا صفلا) ve Şida Pala (شدە پالا) adıyla üç yer kaydedilmiştir. Pala-i Süfla'da (Aşağı Pala) 5 Hristiyan hane yaşıyor ve hane reisleri Gürcü adları taşıyordu. Pala-i Ulya (Yukarı Pala), Aşağı Pala köyünün mezrası idi. Gürcüce adıyla yazılmış olan Şida Pala (İç Pala) ise, aynı livanın Kuzey nahiyesine bağlı Kudra köyünün mahallesi olarak kaydedilmişti.[2][3]
Pala veya Palasi köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus tespitinde Pala (Пала) adıyla kaydedilmiş olan yerleşim, Ardahan sancağının Poshov kazasının Badela nahiyesinin 13 köyünden biriydi. Nüfusu, 29'u erkek ve 30'u kadın olmak üzere, 10 hanede yaşayan 59 kişiden oluşuyordu. Köy halkının tamamı Türk olarak yazılmıştır.[4]
Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezmiş olan Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli, 1917 yılında Palasi (ფალასი) köyünde 10 hanede 129 Müslüman Gürcünün yaşadığını yazmış, buradan yakınındaki Papalo (ფაფალო) köyüne geçtiğini belirtmiştir.[1] Bu savaşın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından köy bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu yerleşim, 16 Mart 1921 tarihli Moskova Antlaşması'yla, Gürcistan'ı işgal etmiş olan Sovyet Rusya tarafından Türkiye'ye bırakıldı.
Pala veya Palasi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Pala (پالا) olarak geçer. Bu sırada köy, Kars vilayetinin Poshof kazasının Cilvana nahiyesine bağlıydı.[5] Bu tarihten bir süre sonra Pala, Badela (Türkgözü) köyüne bir mahalle olarak bağlanmıştır. Bu yerleşim günümüzde de aynı adla Türkgözü köyünün bir mahallesidir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (არტაანის მხარეში), Sakartvelo gazetesi, 7 Ekim 1917, sayı 220". 12 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2024.
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 437". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: თარგმანი: წიგნი II), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 319". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2024.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - 352". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2024.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 761.