Kalkankaya, Posof
| Kalkankaya | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Kalkankaya Kalkankaya'nın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Posof |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1650 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 32 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75800 |
Kalkankaya, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalkankaya köyünün eski adı Petobani'dir. Gürcüce bir yer adı olan Petobani'nin (პეტობანი) Giorgisubani gibi, kişi (Petre) adından türemiş Petresubani'den (Petre köyü) Petobani'ye dönüştüğü tahmin edilmektedir. Bu yer adı Türkçeye Bedoban şeklinde girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Bedoban (بروبان) olarak geçer.[4] Geç dönemde ise Gürcücesine uygun biçimde Petoban (پەتوبان) olarak kaydedilmiştir.[5]
Petobani köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Samtshe'nin Türkiye'de kalan kısmında yer alır. Nitekim bu bölgeyi ve köyü Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Gürcüce yazıta sahip köyün kilisesi de bu dönemden kalmıştır.[6]
Petobani köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Poshov livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Bu defterde Petobani, Bedoban-i Ulya (بدوبان علیا), Bedoban-i Süfla (بدوبان سفلا) ve Bedoban-i Vasat (بدوبان وسطا) olmak üzere üç köy olarak kaydedilmişti. Bu tarihte Bedoban-i Ulya'da (Yukarı Petobani) 19 hane ve Bedoban-i Vasat'ta (Orta Petobani) 8 hane yaşıyordu. Bedoban-i Süfla (Aşağı Petobani) ise, boş olarak kaydedilmiştir. Bu hanelerin reisleri Mamuka, Gogiça, Kapana, Elisa, Davita, Gabriel, İvane, Zakara gibi Gürcü adları taşıyordu. Her hane, Osmanlı Devleti'nin Hristiyan köylülerden aldığı ispenç vergisi ödüyordu. Bu yerleşmelerde buğday, arpa, çavdar, keten tohumu tarımı ve arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu.[7]
Petobani köyü, Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterinde Bedoban (بدوبان) adıyla tek köy olarak kaydedilmiştir. Hicri 1131 (1718/1719) tarihinde aynı idari konuma sahip olan köyün hasılası 15.333 akçe idi.[8]
Petobani, üç yüzyılı aşın bir süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Petoban (Петобан) olarak kaydettiği yerleşim, Ardahan sancağının Poshov kazasına bağlı Badela nahiyesinin 13 köyünden biriydi. Petoban köyünde, 144'ü kadın ve 140'ı erkek olmak üzere 38 hanede yaşayan 284 kişiden oluşuyordu. Köyün nüfusu 1896'da 335 kişiye, 1906'da da 400 kişiye yükselmiştir. Bu üç tespitte de eski bir Gürcü yerleşmesi olan köyün nüfusu "Türk" olarak kaydedilmiştir.[9][10]
Petoban köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum 7 Mayıs 1920 tarihli Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Petoban köyü Türkiye'ye bırakıldı.[11][12]
Petobani, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Poshof kazasının Cilvana nahiyesine bağlıydı.[5] 1935 genel nüfus sayımıdan aynı idari konuma sahipti ve köyde 511 kişi yaşıyordu.[13] Bedoban veya Petoban adı, "yabancı kökten geldiği" için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Kalkankaya olarak değiştirilmiştir.[14] 1965 genel nüfus sayımında Kalkankaya köyünün nüfusu 488 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 239 kişi okuma yazma biliyordu.[15]
Kalkankaya'da günümüze ulaşan tek tarihsel yapı, tek nefli Gürcü kilisesidir. Günümüzde samanlık olarak kullanılan Petobani Kilisesi'nin duvarlarının yüzey taşları tamamen sökülmüştür. Bir taş üzerinde Gürcü Asomtavruli yazısının on dört satırlık bölümü günümüze ulaşmıştır.[16]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalkankaya köyü, Ardahan il merkezine 98 km, Posof ilçe merkezine 17 km uzaklıktadır.[17]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 32[2] |
| 2021 | 37[2] |
| 2020 | 37[2] |
| 2019 | 46[2] |
| 2018 | 43[2] |
| 2017 | 44[2] |
| 2016 | 37[2] |
| 2015 | 42[2] |
| 2014 | 50[2] |
| 2013 | 58[2] |
| 2012 | 58[2] |
| 2011 | 58[2] |
| 2010 | 64[2] |
| 2009 | 79[2] |
| 2008 | 82[2] |
| 2007 | 93[2] |
| 2000 | 130[17] |
| 1990 | 232[18] |
| 1985 | 293[19] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Kalkankaya, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Posof Kalkankaya Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 438". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2024.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 761.
- ^ 2012-2013 Yılları Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2012-2013 წლების საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2019, s. 18. 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9639-0-2.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 305, 318, 319,; II. cilt (1941), s. 299, 311, 312; III. cilt (1958), s. 438". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, sıra no: 453". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2025.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 354". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 114, ISBN 9786052100271.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2023.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 309" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 302". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 361.
- ^ 2012-2013 Yılları Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2019, s. 18 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9639-0-2.
- ^ a b "Kalkankaya Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.