Marsolat, Posof
Marsolat (Gürcüce: მარცვალათი), tarihsel Samtshe bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı Arılı köyünün bir mahallesidir.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Eskiden ayrı bir köy olan Marsolat'ın eski adı Martsvalati (მარცვალათი), bir Gürcü aile adı olan Martsvalaşvili (მარცვალაშვილი) ile ilişkili olup bu aileden kişilerin yaşadığı yeri ifade eder.[2][3]
Martsvalati köyünün bulunduğu Samtshe bölgesi tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köydeki kilise de bu dönemden kalmış olmalıdır.[4]
Martsvalati köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde “Marsalatuban” (مرصلەتوبان) olarak geçer. Bu sırada köy, Gürcistan Vilayeti içinde, Poshov livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Nüfusu, 11 Hristiyan haneden oluşuyordu. Köyde buğday, arpa, çavdar tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu.[3][5]
Martsvalati köyü, Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterinde de “Marsalatuban” (مرصلەتوبان) şeklinde geçer. Hicri 1117 (1705/1706) tarihinde Poshov livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Hasılası 6.000 akçe olarak belirlenmiş olan köy, Ali adında birine tahsis edilmişti.[6]
Martsvalati köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus tespitinde Martsvalat (Марцвалатъ) şeklinde kaydettiği yerleşim, Ardahan sancağının Poshov kazasının Digur nahiyesinin 21 köyünden biri ve bu nahiyenin idari merkeziydi. Nüfusu, 33'ü erkek ve 31'i kadın olmak üzere, 9 hanede yaşayan 64 kişiden oluşuyordu. Köy halkının tamamı Türk olarak yazılmıştır.[7]
Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli ise 1917 yılında köyde 9 hanede 90 Müslüman Gürcünün yaşadığını belirtmiştir.[2]
Martsvalati köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Marsvalat veya Marsolat (مارصولات) olarak geçer. Bu sırada köy, Kars vilayetinin Poshof kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[8] Bu tarihten bir süre sonra Marsolat köyü, Zedatzminda (Arılı) köyüne bir mahalle olarak bağlanmıştır.
Bugünkü Arılı köyünün batı ucunda köyün eski Hristiyan sakinlerinin kilisesi bulunuyordu. Ancak bu yapıdan günümüze bir iz kalmamıştır.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 186. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (არტაანის მხარეში), Sakartvelo gazetesi, 7 Ekim 1917, sayı 220". 12 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2024.
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 447". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2024.
- ^ a b "ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2019 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები" (2019 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2021, s. 55. 8 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9746-3-2
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: თარგმანი: წიგნი II), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 305". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2024.
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 123, 308". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2025.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - 371". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2024.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 761.