Sakala, Posof
Sakala (Gürcüce: საქალა), tarihî Samtshe bölgesinin Türkiye'de kalan kesiminde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesinde ortadan kalkmış bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Sakala (საქალა), Gürcücede kadın demek olan “kali” (ქალი) kelimesinden türemiş olup “kadın yeri” anlamına gelir.[1]
Sakala köyünün bulunduğu tarihî Samtshe bölgesi, bir kısmı hariç bugün de Gürcistan sınırları içindedir. Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 1578 yılında tamamen ele geçirmiştir.
Sakala köyü, 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Sakala veya Sakale (ساكلە) olarak geçer. Defteri yayımlayan Türkolog Sergi Cikia, bu ad üzerinden köyün Gürcüce adını belirlemiştir. Bu deftere göre Sakala veya Sakale köyü, Gürcistan Vilayeti içinde, Poshov livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Defterdeki kayıt, bu yerleşimin Kveli (Kolköy) ve Agara (Kaleönü) köyleri arasında yer aldığını göstermektedir. Sakala'nın nüfusu 10 Hristiyan haneden oluşuyor ve hane reisleri Gürcü adlarını taşıyordu. Köyde buğday, arpa, çavdar ve keten tohumu tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Bir adet de su değirmeni vardı. Sakala köyünün ayrıca Samzuria (სამზურია) adını taşıyan bir mezrası bulunuyordu.[2][3]
Gürcü tarihçi Aleksandre Proneli’nin 1914 yılında yayımlanan kitabında Posof vadisinde “Kalis Tzkali” (ქალის წყალი) adında bir köyden söz etmiştir.[4] Sakala ile Kalis Tzkali köyünün aynı yerleşim olduğu tahmin edilmektedir. “Kız deresi” anlamına gelen Kalis Tzkali köyü Rusça kaynaklarda “Kalis Tskal” (Калис-цкал) olarak geçer.[2] Ancak bu köyün Kolistzkali veya Kvelistzkali (Gürarmut) köyü olması ihtimali de vardır. Sakala köyünden günümüze bir iz kalmamıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "ქალი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 9 Temmuz 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 447". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2025.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი : თარგმანი : წიგნი II), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 307". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2025.
- ^ "Aleksandre Proneli, Görkemli Mesheti (დიდებული მესხეთი), Gori, 1914, s. 181". 29 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2024.