Çeşni

Çeşni (Farsça: çāşnī چاشنى, tadım)^[1] tadımlık, küçük miktarda yemek veya diğer yiyecek.

Tarihçe

Osmanlı döneminde çeşni tatmakla yükümlü saray görevlilerine "çeşnigir",^[2] "çeşnicibaşı",^[3] "çeşnigir usta" veya "çeşniyar usta" denirdi.^[4] Bunların görevi yemekleri lezzet bakımından tatmak olduğu kadar, aynı zamanda, sultanın ve ailesinin güvenliği (zehirlenme olasılığı) ile de ilgiliydi.^[5]

Kullanımları

Etimolog Sevan Nişanyan'a göre çeşni, meze ile benzerlik gösterir.^[6] Rebecca Seal'in "Istanbul:Recipes from the heart of Turkey" başlıklı İngilizce kitabının turşu ve garnitürlere ayrılmış bölümü^[7] Türkçe olarak Çeşni başlığını taşımaktadır.

Günümüzde, gıda sanayiince üretilen besinlere tat (İng. flavour^[8]) veya koku (aroma) eklemek amacıyla kullanılan katkı maddelerine de çeşni denilmektedir.^[9]

Galeri

Dijon hardalı
Turp sosu (Bayır turpu ile)
Mayonez
Ketçap
Pesto
Çatni
Köri
Soya sosu, sirke, çili yağı ve karabiber-beyaz biber
Ördek sosu
Salsa sosu
Worcestershire sosu
Ançüez ezmesi
Tabasco
Vasabi sosu

Kaynakça

^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2016.
^ Hüseyin ÖZDEMİR (29 Ocak 2014). Kılıç Kalem ve İlim. Işık Yayıncılık Ticaret. ss. 39-. ISBN 978-9944-766-71-5.
^ Eren Sarı (29 Temmuz 2016). Osmanlı Mutfağı: OSMANLI MUTFAĞI'NDA EN ÇOK TERCIH EDILEN YEMEKLER... noktaekitap. ss. 65-. GGKEY:HJJC8X4LK6R.
^ Douglas Scott Brookes (1 Kasım 2008). The Concubine, the Princess, and the Teacher: Voices from the Ottoman Harem. University of Texas Press. ss. 246-. ISBN 978-0-292-71842-5.
^ Millî kültür mes'eleleri ve maârif dâvâmız. Kubbealti Publishing. 2006. ss. 216-. ISBN 978-975-7663-91-1.
^ Sevan Nişanyan (24 Eylül 2013). Elifin Öküzü ya da Sürprizler Kitabı. Propaganda Yayınları. ss. 53-. ISBN 978-1-927893-10-4. 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2016.
^ Rebecca Seal (8 Temmuz 2013). Istanbul: Recipes from the heart of Turkey. Hardie Grant Books. ISBN 978-1-74358-151-3.
^ Cambridge University Press (24 Eylül 2009). Cambridge Learner's Dictionary English-Turkish with CD-ROM. Cambridge University Press. ss. 285-. ISBN 978-0-521-73643-5.
^ http://www.ankaratb.org.tr/lib_upload/121_G%C4%B1dalarda%20Lezzet%20Maddeleri%20ve%20Lezzet%20Art%C4%B1r%C4%B1c%C4%B1lar_10_01_2012.pdf 29 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ATB - GIDALARDA LEZZET MADDELERİ VE LEZZET ARTIRICILAR

Ayrıca bakınız

Osmanlı Saray Mutfağı

Vikisözlük'te çeşni ile ilgili tanım bulabilirsiniz.

Dış bağlantılar

Ezme ve Çeşniler31 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Türk gıda mevzuatında çeşni:

Türk Gıda Kodeksi Dondurma Tebliği1 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Türk Gıda Kodeksi Tahin Helvası Tebliği7 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Arşivlenmiş kopya". 31 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2016.

[ÖZDEMİR2014-2] Hüseyin ÖZDEMİR (29 Ocak 2014). Kılıç Kalem ve İlim. Işık Yayıncılık Ticaret. ss. 39-. ISBN 978-9944-766-71-5.

[Sarı2016-3] Eren Sarı (29 Temmuz 2016). Osmanlı Mutfağı: OSMANLI MUTFAĞI'NDA EN ÇOK TERCIH EDILEN YEMEKLER... noktaekitap. ss. 65-. GGKEY:HJJC8X4LK6R.

[Brookes2008-4] Douglas Scott Brookes (1 Kasım 2008). The Concubine, the Princess, and the Teacher: Voices from the Ottoman Harem. University of Texas Press. ss. 246-. ISBN 978-0-292-71842-5.

[5] Millî kültür mes'eleleri ve maârif dâvâmız. Kubbealti Publishing. 2006. ss. 216-. ISBN 978-975-7663-91-1.

[Nişanyan2013-6] Sevan Nişanyan (24 Eylül 2013). Elifin Öküzü ya da Sürprizler Kitabı. Propaganda Yayınları. ss. 53-. ISBN 978-1-927893-10-4. 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2016.

[Seal2013-7] Rebecca Seal (8 Temmuz 2013). Istanbul: Recipes from the heart of Turkey. Hardie Grant Books. ISBN 978-1-74358-151-3.

[Press2009-8] Cambridge University Press (24 Eylül 2009). Cambridge Learner's Dictionary English-Turkish with CD-ROM. Cambridge University Press. ss. 285-. ISBN 978-0-521-73643-5.

[9] ttp://www.ankaratb.org.tr/lib_upload/121_G%C4%B1dalarda%20Lezzet%20Maddeleri%20ve%20Lezzet%20Art%C4%B1r%C4%B1c%C4%B1lar_10_01_2012.pdf 29 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ATB - GIDALARDA LEZZET MADDELERİ VE LEZZET ARTIRICILAR

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

g t d Çeşni
Çeşniler listesi Şuruplar listesi Daldırma sosları listesi
Sos	Sweet and sour Agrodolce Aioli Barbekü sosu Bigarade sosu Kahverengi sos Buffalo sosu Peynir sosu Alfredo Sos Caruso sosu Çeddar sosu Cheez Whiz Fondü Mornay sosu Nacho peyniri Biber sosu Chimichurri Kokteyl sosu Colo-colo Meksika kreması Dabu-dabu Balık sosu Fritessaus Kızartma sosu Garum Gastrique Gravy Acı sos Latik Kaymak Khrenovina Lechon sosu Marie Rose sosu Mayonez Kewpie Miracle Whip Mignonette sosu Maymun bezi sosu Mumbo sos İstiridye sosu Fıstık sosu Pearà Pesto Pistou Remoulade Salsa roja Salsa golf Salsa verde Satsivi Biftek sosu Tartar sos Teriyaki sosu Tiparos Tkemali Domates sosu Vincotto XO sosu Zingara sosu
Daldırma sosu	Acuka Babagannuş Chile con queso Ördek sosu Duqqa Guacamole Hogao Honey dill Hummus Muhammara Nam chim Nam phrik Nước chấm Skyronnes Tatlı biber sosu Toum Zhug
Turşu ve konserveler	Amba Athara Cheong Hint turşusu Yeşil mango turşusu Curtido Encurtido Meyve konservesi Gari Bayır turpu Lütenitsa Biber jölesi Piccalilli Salatalık turşusu Turşu meyve Reliş Şikago tarzı reliş Lâhana turşusu Sumbala Talangka sekmesi Domates reçeli Karpuz kabuğu konserveleri
Spreads ve paste	Ayvar Ançuez Bagoong Biber salçası Beurre Maitre d'Hôtel Biber salçası Chrain Hindistan cevizi reçeli Balık ezmesi Gochujang Karaciğer yayılması Köpoğlu Fıstık yahnisi Malidzano Et özü Bovril Murri Fıstık ezmesi Palapa Pindjur Karaca Havyar Tapai Vasabi Maya özü Marmayt Vegemite Zacuscă
Yağlar ve sıvılar	Biber yağı Halford Leicestershire Sofra Sosu Hardal yağı Zeytinyağı Patis Perilla yağı Ponzu Salmoriglio Susam yağı Soya sosu Çorba soya sosu Tatlı soya sosu Toyomansı Şurup Worcestershire sos Tonkatsu sosu
Baharatlar ve tozlar	Asín tibuok Chipotle Pul biber Gomashio Monosodyum glutamat Beslenme mayası Kırmızı biber Patlamış mısır baharatı Tuz ve biber Tekka Zahter
Salata	Carolina stili Lâhana salatası Kachumbari Kachumber Salsa Pico de gallo Salsa criolla
Salata sosu	Mavi peynir sosu Fransız sosu Zencefil sosu Yeşil tanrıça sosu İtalyan sosu Louis sosu Mayfair salata sosu Ranch sos Rus sosu Salata kreması Sarımsak sosu Soğan sosu Tahin Bin adalar sosu Vinaigrette Wafu sosu
Ketçap	Muzlu ketçap Körili ketçap Meyveli ketçapı Mantarlı ketçap
Hardal	Dijon hardalı Ballı hardal Karaşi Kasundi Mostarda Baharatlı kahverengi hardal Kreole hardalı Tatlı hardal Tecuci hardalı Tewkesbury hardalı Turun sinappi Sarı hardal
Sirke	Balzamik sirke Modena balzamik sirkesi Siyah sirke Kaong hurma sirkesi Malt sirke Nipa hurma sirkesi
Listeler	Patates kızartmasına eşlik edenlerin listesi Marka adı çeşnileri Chutneys Balık ezmesi Balık sosları Hint çeşnilerinin Endonezya çeşnileri Japon çeşnileri Mayonez Hardal markalarının listesi Acı soslar Pakistan çeşnileri Filipin çeşnileri Turşulu yiyecekler
Teçhizat	Cruet-stand Tuzluk Sıkılma şişe