Lütfi Ömer Akad

Lütfi Ömer Akad
Lütfi Ömer Akad
	Lütfi Akad Levent'teki evinde, 7 Temmuz 2010
Doğum	Mehmet Lütfi; 2 Eylül 1916; İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	19 Kasım 2011 (95 yaşında); İstanbul, Türkiye
Defin yeri	Ulus Mezarlığı, İstanbul
Eğitim	Galatasaray Lisesi (1938); İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Okulu Maliye Bölümü (1942)
Meslek	Film yönetmeni, senarist, akademisyen
Etkin yıllar	1945-2011
Evlilik	Şükran Akad
Çocuk(lar)	Ömer Akad

Mehmet Lütfi Akad^[1] (2 Eylül 1916, İstanbul - 19 Kasım 2011, İstanbul), Türk film yönetmeni, senarist, akademisyen ve Onursal Profesör.

Türk sinemasının "Koca Çınar"ı olarak bilinen Akad,^[2] 1950'li yıllara değin tiyatrocuların egemenliğinde kalmış olan Türk sinemasının, tiyatrodan bağımsız hâle gelmesini sağlayan önemli isimlerden biri olmuştur. “Sinemacılar Kuşağı”nın ilk temsilcilerinden olan Akad, kendinden önceki sinemacılardan farklı olarak sinemanın kendine özgü dilini ve olanaklarını araştırıp geliştirmiş, imza attığı yapıtlarla kendinden sonra gelen birçok yönetmeni etkilemiş, onlara örnek olmuştur.^[3]

1948 yılında Vurun Kahpeye ile başladığı yönetmenliğini halk masalları uyarlamalarıyla sürdürmüş, polisiye filmleriyle sinema dilini geliştirmiştir. Ayrıca belgeseller çekip senaryo yazarlığı yapmıştır. Yazdığı Işıkla Karanlık Arasında adlı deneme otobiyografisi Türk sinemasının başlangıç ve gelişim kesitinin görülebildiği ilginç bir yapıttır. Kitabın ilk bölümü şöyle bitiyor: Bellek denen seksen altı yıllık o tıkış tıkış istiften sinema ile ilgili silinmemiş imleri ayıklayıp yazmaya çalışacağım. Bunlardan bir sonuç çıkarmak, bir yoruma varmak işim olmayacak. Söyleyebileceğim tek şey şu: “İşte elli yedi yıllık sinema serüvenimin, yaşamımda ışıkla karanlık arasında bıraktığı izlenimler bunlar.”^[4]

Hayatı

Akad, Halep'ten İstanbul'a göç etmiş bir babayla (Ömer)^[5] İzmitli bir annenin (Selma)^[6] oğludur. Sainte Jeanne d'Arc Fransız Okulu ve Galatasaray Lisesinde öğrenim gördü. Ortaöğrenim yıllarında okul atölyesinde resim, halkevlerinde tiyatro ile yakından ilgilendi ve çalıştı. 1942'de İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Okulunun Maliye Bölümünü bitirdi. Yüksekokuldan sonra tarih özel ilgi alanı oldu. Askerliğini tamamladıktan sonra bir süre bankacılık yaptı. 1946'da çeşitli dergilerde sinema ve tiyatro üzerine yazıları yayımlandı. O yıl yeni kurulan Sema Film'de mali danışmanlığın yanı sıra yapım yönetmenliğine de başladı ve kuruluşun ilk filmi olan Unutulan Sır'da çalıştı. 1947'de Lale Film'e, ertesi yıl da Erman Film'e geçti. Burada çalıştığı sırada, yönetmen Seyfi Havaeri'nin Damga adlı filminin eksik kalan bölümlerini çekti.^[7] Bu işte gösterdiği başarı üzerine Halide Edip Adıvar'dan uyarlanacak olan Vurun Kahpeye'nin senaryo yazarlığı ve yönetmenliği ona verildi.

Romanın sinemaya uygun yapısından da ustaca yararlanarak hareketli bir sinema diliyle gerçekleştirdiği Vurun Kahpeye (1949), Akad'ın ilk yapıtı olmasına karşın övgüyle karşılandı ve dönemin yüksek gişe geliri sağlayan filmlerinden biri oldu. Akad 1950'de Ekrem ve Cemal Reşit Rey kardeşlerin aynı adlı operetinden uyarlanan Lüküs Hayat'ı, ertesi yıl da Tahir ile Zühre ve Arzu ile Kamber filmlerini çekti. Irak'ta, aynı teknik ekip ve aynı oyuncularla gerçekleştirilen bu iki film, Türk sinemasının dış pazara açılma çabasıydı; ancak, bu girişim başarısızlıkla sonuçlandı. Daha sonra Kemal Film'e geçen Akad, 1952'de ilk önemli yapıtı olan Kanun Namına'yı çekti.

Kanun Namına'nın Türk sinemasının gelişimi içinde önemli bir yeri vardır. Gerçek bir polisiye olay üzerine kurulan filmde kamera ilk kez tiyatro dekorundan gerçek dünyaya çıkıyor ve film, tiplemesi, çevre seçimi, kamera hareketleri, dinamik kurgusu ve ulaştığı gerçekçilikle o güne değin yapılmış filmlerden farklı bir sonuca ulaşıyordu. Ayhan Işık'ı üne kavuşturan film, Akad'ın başyapıtlarından biridir.^[7]

Akad'ın aynı yıl çektiği İngiliz Kemal Lawrense Karşı adlı film hareketliliğin ötesinde önemli bir özellik taşımıyordu. yine gerçek bir olaydan yola çıkarak çekilen 1953 yapımı İpsala Cinayeti / Altı Ölü Var ise ustalıklı anlatımına karşın, Kanun Namına ile karşılaştırılıp ağır tempolu bir film olarak eleştirildi. Akad yine 1953 tarihli Katil'in ve Çalsın Sazlar, Oynasın Kızlar'ın ardından 1954'te, Amerikan gangster filmlerinden etkiler taşıyan Öldüren Şehir'i çekti.

Art arda yaptığı birkaç filmden sonra Akad, Yaşar Kemal'in bir öyküsüne dayanan Beyaz Mendil (1955) ile ilk kez köye yöneldi. Konunun ele alınışı ve oyuncu yönetimiyle, gerçekçi bir çalışma olan ve olumlu eleştiriler alan bu yapıtı, Akad'ın çeşitli yapımevleri için çektiği filmleri izledi. Bu dönemin en çok tartışılan filmiyse, Attila İlhan'ın senaryosuyla Akad'ın anlatımının bağdaşamaması yüzünden başarısız olan 1959 yapımı Yalnızlar Rıhtımı'ydı. İstanbul tulumbacıları üzerine ilginç bir film olan Yangın Var'ı (1960) ve yine bir dizi iş filmini Akad'ın en önemli filmlerinden biri sayılan Üç Tekerlekli Bisiklet (1961) izledi. Akad, ilk dönem filmlerindeki gibi bir kent dekoru içinde titiz bir mekân çalışması yaptığı bu filmden sonra bir süre yönetmenlik yapmadı. 1966'ya değin süren bu dönem sırasında çeşitli senaryolar yazdı; aralarında Tanrının Bağışı Orman'ın da (1964) bulunduğu bazı belgesel filmler çekti.

Akad 1966'da, Türk sinemasında yeni bir dönüm noktası oluşturan Hudutların Kanunu'nu çekti. Yılmaz Güney'le birlikte çalıştığı bu filmde Anadolu'nun güneydoğu yöresini ve kaçakçılık konusunu yarı belgesel bir yaklaşımla ele aldı, en küçük ayrıntının bile üzerinde durarak sağlam bir yapı oluşturdu. Ertesi yıl, kan davası temasını işleyen Ana ve düşman iki aşiret içinde gelişen bir aşk öyküsünü anlatan Kızılırmak-Karakoyun'u gerçekleştirdi. Folklorik ögelerin yoğun biçimde yer aldığı bu üç film sonradan Anadolu Üçlemesi olarak adlandırıldı.

yine 1967 yapımı Kurbanlık Katil, Akad'ın yönetimi ve Yılmaz Güney'in güçlü oyunuyla Türk sinemasının güçlü çalışmalarından biri oldu. Sait Faik'in bir öyküsünden uyarlanan Vesikalı Yarim (1968), Akad'ın kent yaşamı üzerine yaptığı önemli filmlerden biriydi. Bu başarı çizgisi Kader Böyle İstedi'de (1968) sürdü. Daha sonra aralarında Orhan Gencebay'lı ve Zeki Müren'li "şarkıcı filmleri"nin de bulunduğu piyasa filmleri yapan Akad 1972'de, yine Sait Faik'ten uyarladığı, sağlam yapısı ve tema çeşitliliğiyle dikkati çeken Irmak ile, bir katilin öyküsünün psikolojik boyutuyla işlendiği Yaralı Kurt'u gerçekleştirdi. Gökçe Çiçek'te (1973) ise göçebelik ile toprağa yerleşme arasında bocalayan iki Türkmen obasındaki yaşamı anlattı.

Gelin (1973), Düğün (1973) ve Diyet (1974), köyden kente göç sorununu ele alan ve daha başından bir üçleme olarak tasarlanmış yapıtlardı. Gelin ve Düğün, göçle başlayan bir değişimin ve bu değişim içindeki var olma savaşının farklı açılardan işlenmiş öyküleriydi. Bu iki filmin devamı sayılabilecek Diyet ise büyük kente göç edenlerin sorunlarını işçi kesimindeki yansımalarıyla veriyordu. Düğün, Akad'a 1974 Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde En İyi Film ve En İyi Yönetmen Ödüllerini kazandırdı.

Akad 1975'te Ömer Seyfettin'in Ferman, Pembe İncili Kaftan, Diyet ve Topuz adlı öykülerini televizyon için filmleştirdi. 1979'da Faruk Erem'in anılarından senaryolaştırılan ve yine televizyon için yönettiği dört bölümlük Bir Ceza Avukatının Anıları, 12 Eylül yönetimi tarafından yasaklanması nedeniyle ancak 1989'da yayımlanabildi.^[8] Akad son olarak televizyon için, İstanbul üzerine dört bölümlük Dört Mevsim İstanbul (1990) adlı diziyi gerçekleştirdi.

Akad, 1974'ten itibaren İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisine bağlı Sinema-TV Enstitüsünde sinema dili, senaryo, oyun, yönetim dersleri verdi ve öğrenci uygulamalarını yönetti. Bir süre aradan sonra 1990 yılında tekrar Mimar Sinan Üniversitesi Sinema-TV Bölümüne döndü. 6 Ekim 1997 tarihli açılış töreninde üniversite senatosu kararı ile verilmiş olan Onursal Profesör ünvanını aldı.

1999 sonunda (83 yaşında) anılarını yazmak için bilgisayar kullanmayı öğrendi. Işıkla Karanlık Arasında^[9] adını verdiği kitabını yazmayı 6 Haziran 2003'te bitirdi. 2004'te İş Bankası Yayınları'ndan ilk baskısı yayımlandı, İletişim Yayınları tarafından 2016 ve 2018'de tekrar yayımlandı.

2003 yılında okuldan ayrıldı. 2007'de roman yazmaya başladı ancak bitirmedi. Yazdığı deneme öykülerden iki tanesi Milliyet Sanat'ta yayımlandı. 19 Kasım 2011 tarihinde, 95 yaşında İstanbul'da öldü.

Etkisi

Kimi zaman ticari kaygıların ağır bastığı filmler yapmış, kimi zaman piyasa koşullarına ayak uyduramadığı için sinemadan uzaklaşmak zorunda kalmış, ama Türk sinemasına kimliğini kazandıran yapıtları ve çığır açan sanatçı kişiliğiyle önemini her zaman korumuştur. Konulara gerçekçi bir yaklaşım, gerçek insan tipleri ve davranışları, sinemaya özgü teknik uygulamalar Türk sinemasına onunla girmiştir. Türk sinemasında "tiyatrocular dönemi"ni izleyen ve o dönemin özelliklerini sürdüren geçiş dönemini sona erdirerek "sinemacılar dönemi"nin başlamasına yol açan da onun ilk yapıtları olmuştur. Akad, 1960'ların ortalarında gerçekleştirdiği yeni bir atılımla, özellikle de Yılmaz Güney'le giriştiği ortak çalışmalarla, onun çizgisini geliştirerek sürdüren Güney'in başlatacağı yeni dönemin de hazırlayıcısı olmuştur.

Ödüller^[10]

1953 1. Türk Film Festivali, En Başarılı Film, Kanun Namına
1953 1. Türk Film Festivali, En Başarılı Yönetmen, Kanun Namına
1954 Türk Film Dostları Derneği, En Başarılı Yönetmen, Öldüren Şehir
1955 3. Türk Film Festivali, En Başarılı Film, Bulgar Sadık
1955 3. Türk Film Festivali, En Başarılı Yönetmen, Bulgar Sadık
1965 İzmir Enternasyonal Fuarı 1. Film Şenliği, En İyi Film, Üç Tekerlekli Bisiklet
1967 4. Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi 2. Dram Filmi Ödülü, Hudutların Kanunu
1968 5. Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi 2. Film Ödülü, Vesikalı Yarim
1972 4. Adana Altın Koza Film Festivali, En İyi 2. Film Ödülü, Yaralı Kurt
1972 4. Adana Altın Koza Film Festivali, En İyi 3. Film Ödülü, Irmak
1973 5. Adana Altın Koza Film Festivali, En İyi Film Ödülü, Gelin
1974 11. Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Film, Düğün
1974 11. Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Yönetmen, Düğün
1983: Altın Portakal Film Festivali – Yaşam Boyu Onur Ödülü
1987 6. Uluslararası İstanbul Sinema Günleri Sinema Onur Ödülü
1988 Kültür Bakanlığı “Kültür ve Sanat Büyük Ödülü”
1994 31. Antalya Altın Portakal Film Festivali, Film Yönetmenleri Derneği Onur Ödülü
1997: Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü
2001 13. Ankara Film Festivali Aziz Nesin Emek Ödülü^[11]
2009: Altın Koza Film Festivali – Yaşam Boyu Onur Ödülü
2010 Dünya Kitap Ödülleri Onur Ödülü: Işıkla Karanlık Arasında (Lütfi Akad'ın yazdığı kitap)

Filmografisi^[4]

Yıl	Yapım	Tür	Görevi
Yıl	Yapım	Tür	Senarist	Yönetmen	Yapımcı	Notlar
1990	1. Bölüm: Doğuş (1990, TV filmi)	TV Filmi	Evet	Evet		Dört Mevsim İstanbul
	2. Bölüm: İstanbul Bir Şarkıdır (1990, TV filmi)	TV Filmi	Evet	Evet		Dört Mevsim İstanbul
	3. Bölüm: İstanbul Bir Özlemdir (1990, TV filmi)	TV Filmi	Evet	Evet		Dört Mevsim İstanbul
	4. Bölüm: İstanbul Bir Kavgadır (1990, TV filmi)	TV Filmi	Evet	Evet		Dört Mevsim İstanbul
1989	Çekiç ve Titreşim (1979, TV filmi)	TV Filmi		Evet		Bir Ceza Avukatının Anıları
	Emekli Başkan	TV Filmi	Evet	Evet		Bir Ceza Avukatının Anıları / Eser: Faruk Erem
	Kuma (1979, TV filmi)	TV Filmi		Evet		Bir Ceza Avukatının Anıları
	Isı (1979, TV filmi)	TV Filmi	Evet	Evet		Bir Ceza Avukatının Anıları / Eser: Faruk Erem
1987	Yalnız Efe	TV Dizisi	Evet			Ömer Seyfettin'in aynı adlı öyküsünden / Yönetmen: Kamil Renklidere
1975	Ağrı Dağı Efsanesi	Sinema	Evet			(Duygu Sağıroğlu, Memduh Ün ile) (Eser: Yaşar Kemal)
	Topuz	TV Filmi	Evet	Evet		Ömer Seyfettin Hikâyeleri
	Ferman	TV Filmi	Evet	Evet		Ömer Seyfettin Hikâyeleri
	Pembe İncili Kaftan	TV Filmi	Evet	Evet		Ömer Seyfettin Hikâyeleri
	Diyet	TV Filmi	Evet	Evet		Ömer Seyfettin Hikâyeleri
1974	Diyet	Sinema	Evet	Evet
1974	Esir Hayat	Sinema	Evet	Evet		(Konu: Erol Keskin)
1973	Düğün	Sinema	Evet	Evet		1974 Antalya Altın Portakal Film Festivali - En İyi Film 1974 Antalya Altın Portakal Film Festivali - En İyi Yönetmen
	Gelin	Sinema	Evet	Evet
	Gökçe Çiçek	Sinema	Evet	Evet		(Erol Keskin ile) (Eser: Erol Keskin)
	Ormancılığımızda Dün ve Bugün	Belgesel		Evet
	Ormanları Koruma	Belgesel		Evet
	Ormanların Ekonomik Değeri	Belgesel		Evet
	Orman Yetiştirme, Ağaçlandırma	Belgesel		Evet
	Orman-Köy İlişkileri	Belgesel		Evet
	Orman Endüstrisi	Belgesel		Evet
	Ormanın Ruhsal Sağlıkla İlgisi	Belgesel		Evet
1972	Yaralı Kurt	Sinema		Evet
1972	Irmak	Sinema	Evet	Evet
1971	Vahşi Çiçek	Sinema		Evet
	Mahşere Kadar	Sinema		Evet
	Bir Teselli Ver	Sinema	Evet	Evet
	Rüya Gibi	Sinema		Evet
	Anneler ve Kızları (film, 1971)	Sinema		Evet		(Konu: Fannie Hurst’ün Imitation of Life adlı romanından)
1970	İnce Memed		Evet			Yaşar Kemal’in İnce Memed 2 adlı romanından uyarlama / Filme çekilmedi
1969	Seninle Ölmek İstiyorum	Sinema		Evet
1968	Kader Böyle İstedi	Sinema	Evet	Evet
1968	Vesikalı Yarim	Sinema		Evet
1967	Kurbanlık Katil	Sinema	Evet	Evet		Senaryo: Orhan Aksoy takma adıyla
	Kızılırmak-Karakoyun	Sinema	Evet	Evet		(Eser: Nâzım Hikmet Ran - Ercüment Er takma adıyla)
	Ana	Sinema		Evet
	Hudutların Kanunu	Sinema	Evet	Evet		Konu: Yılmaz Güney
1966	Adanalı		Evet			Filme çekilmedi
	Hazır Efe	Sinema	Evet			Yönetmen: [[Mehmet Aslan
	Sırat Köprüsü	Sinema	Evet
	Yiğit Yaralı Olur	Sinema	Evet			Yönetmen: Ertem Göreç
	Sırat Köprüsü	Sinema		Evet
1964	Tanrının Bağışı: Orman	Belgesel		Evet
	Bir Gazetenin Hikâyesi	Belgesel	Evet	Evet
	Unilever	Belgesel	Evet	Evet
1962	Avare Mustafa	Sinema	Evet			(Senaryo:Memduh Ün ile) (Orhan Kemal'in Deve Kuşu adlı romanından uyarlama) (Yönetmen: Memduh Ün)
1962	Üç Tekerlekli Bisiklet	Sinema		Evet
1961	Sessiz Harp	Sinema		Evet
1960	Dişi Kurt	Sinema		Evet
	Yangın Var - Eski İstanbul Kabadayıları	Sinema	Evet	Evet		Eser: Necip Fazıl Kısakürek
	Cilalı İbo'nun Çilesi	Sinema	Evet	Evet
1959	Yalnızlar Rıhtımı	Sinema	Evet	Evet		(Eser: Attilâ İlhan - Ali Kaptanoğlu takma adıyla)
	Ana Kucağı	Sinema		Evet
	Zümrüt	Sinema		Evet
1958	Meyhanecinin Kızı	Sinema	Evet	Evet		Atıf Tengiz takma adıyla
1957	Dağları Delen Ferhat	Sinema	Evet			Senaryo: Yaşar Kemal, Haldun Taner, Halit Refiğ ile
	Kara Talih	Sinema	Evet	Evet		(Cevat Akgönül takma adıyla)
	Ak Altın	Sinema		Evet
1955	Kalbimin Şarkısı	Sinema		Evet
	Meçhul Kadın	Sinema		Evet
	Beyaz Mendil	Sinema	Evet	Evet		Eser: Yaşar Kemal
	Görünmeyen Adam İstanbul'da	Sinema	Evet	Evet		Görünmeyen Adam İstanbul'da
	Kardeş Kurşunu	Sinema		Evet
1954	Vahşi Bir Kız Sevdim	Sinema		Evet
	Bulgar Sadık	Sinema		Evet
	Öldüren Şehir	Sinema	Evet	Evet		(Senaryo: Orhan Hançerlioğlu) (Konu: Lütfi Akad)
1953	Çalsın Sazlar Oynasın Kızlar	Sinema		Evet
	Katil	Sinema	Evet	Evet
	İpsala Cinayeti / Altı Ölü Var	Sinema		Evet
1952	İngiliz Kemal Lawrense Karşı	Sinema		Evet
1952	Kanun Namına	Sinema	Evet	Evet		(Senaryo:Osman F. Seden ile)
1951	Arzu ile Kamber	Sinema	Evet	Evet		(Senaryo:Mediha Akad takma adıyla) (Aynı adlı halk hikâyesinden esinlenerek)
1951	Tahir ile Zühre	Sinema	Evet	Evet		(Senaryo:Mediha Akad takma adıyla) (Aynı adlı halk hikâyesinden esinlenerek)
1950	Lüküs Hayat	Sinema	Evet	Evet		(Senaryo:Selahattin Küçük ile) (Cemal Reşit Rey ve Ekrem Reşit Rey kardeşlerin aynı operetinden)
1949	Vurun Kahpeye	Sinema	Evet	Evet		(Senaryo:Selahattin Küçük ile) (Halide Edip Adıvar’ın aynı adlı romanından)

Kitapları

Yazdıkları

"Işıkla Karanlık Arasında" (deneme otobiyografi), Lütfi Ö. Akad, İş Bankası Yayınları, 2004. ISBN 975-458-561-X
"Kızılırmak Karakoyun" (senaryo, film öyküsü), Lütfi Ö. Akad, Güney Vakfı Yayınları, 2004
Tiyatro ve Diğer Sanatlar, Türk Tiyatrosu dergisi, 1 Şubat 1948, Yıl 19, Sayı 21220 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Evin Üstündeki Bulut, Türk Tiyatrosu dergisi, 1 Mart 1948, Yıl 19, Sayı 21321 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sahneye Koyma, Türk Tiyatrosu dergisi, 1 Nisan 1948, Yıl 19, Sayı 21421 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Hakkında yazılanlar

"Lütfi Ö. Akad" (nehir söyleşi), Alim Şerif Onaran, Afa Yayınları, 1990.
"Lütfi Ömer Akad'ın Sineması", Alim Şerif Onaran, Ege Üniversitesi Yayınları, 1977
"Sadeliğin Derinliğinde Bir Usta, Lütfi Akad", Ayla Kanbur, Dost Kitabevi Ankara Sinema Derneği Yayınları, 2005
Doğrusu Lütfi Ömer Akad20 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ömür Gedik, 22 Kasım 2011, Hürriyet

Dış bağlantılar

IMDb'de Lütfi Ömer Akad
Beyazperde'de Lütfi Ömer Akad
SinemaTürk'te Lütfi Ömer Akad
Sinemalar.com'te Lütfi Ömer Akad
Doğrusu Lütfi Ömer Akad30 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Belgesel
Lütfi Akad Olmak En Sıkıldığım Şey, Milliyet Sanat, Ağustos 201010 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Söyleşi
Sinema Yönetmeni Lütfi Akad: Hep çocuk kalmak istedim, kaldım da (2) - Lütfü Dağtaş, Dokuz Eylül, 16 Kasım 2023

Kaynakça

^ Lütfi Dağtaş (2004). "Sinema Yönetmeni Lütfi Akad: Hep çocuk kalmak istedim, kaldım da (1)". Dokuz Eylül. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023.
^ "Sanat dünyası 'koca çınar' için yasta". dunya.com. 20 Kasım 2011. 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2020.
^ Ömer Lütfi Akad sinemamız açısından neden önemliydi? 3 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., soL Portal, 20 Kasım 2011.
^ ^a ^b Lütfi Akad (2004). Işıkla Karanlık Arasında. İş Bankası Yayınları (2004), İletişim Yayınları (2016, 2018).
^ Lütfi Akad. Işıkla Karanlık Arasında. İş Bankası Yayınları / İletişim Yayınları. s. 176.
^ "Aile fotoğrafı". Lütfi Akad. 1928. 3 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ ^a ^b "Ömer Lütfi Akad vefat etti". Hürriyet. hurriyet.com.tr. 19 Kasım 2011. 6 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2020.
^ "Bir Ceza Avukatının Anıları Nihayet Ekranda". milliyet.com.tr. Milliyet. 9 Mayıs 1989. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2020.
^ Lütfi Akad. Işıkla Karanlık Arasında. İletişim Yayınları. ISBN 9789750520341. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Türk film yönetmenleri ve filmleri listesi". Wikipedia. 30 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Ödül Alanlar Arşiv - 2001". Ankara Film Festivali. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1] Lütfi Dağtaş (2004). "Sinema Yönetmeni Lütfi Akad: Hep çocuk kalmak istedim, kaldım da (1)". Dokuz Eylül. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023.

[2] "Sanat dünyası 'koca çınar' için yasta". dunya.com. 20 Kasım 2011. 26 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2020.

[3] Ömer Lütfi Akad sinemamız açısından neden önemliydi? 3 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., soL Portal, 20 Kasım 2011.

[:0-4] Lütfi Akad (2004). Işıkla Karanlık Arasında. İş Bankası Yayınları (2004), İletişim Yayınları (2016, 2018).

[5] Lütfi Akad. Işıkla Karanlık Arasında. İş Bankası Yayınları / İletişim Yayınları. s. 176.

[6] "Aile fotoğrafı". Lütfi Akad. 1928. 3 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[ref772-7] "Ömer Lütfi Akad vefat etti". Hürriyet. hurriyet.com.tr. 19 Kasım 2011. 6 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2020.

[8] "Bir Ceza Avukatının Anıları Nihayet Ekranda". milliyet.com.tr. Milliyet. 9 Mayıs 1989. 7 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2020.

[9] Lütfi Akad. Işıkla Karanlık Arasında. İletişim Yayınları. ISBN 9789750520341. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[10] "Türk film yönetmenleri ve filmleri listesi". Wikipedia. 30 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[11] "Ödül Alanlar Arşiv - 2001". Ankara Film Festivali. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

g t d Altın Portakal En İyi Yönetmen Ödülü
1964-1979	Halit Refiğ (1964) Atıf Yılmaz (1965) Memduh Ün (1966) Yılmaz Duru (1967) Yılmaz Duru (1968) Ertem Eğilmez (1970) Muzaffer Arslan (1971) Atıf Yılmaz (1972) Nejat Saydam (1973) Lütfi Ömer Akad (1974) Şerif Gören (1975) Atıf Yılmaz (1976) Zeki Ökten (1977) Atıf Yılmaz (1978) Yavuz Özkan (1979)
1980–1999	Zeki Ökten (1980) Erden Kıral (1981) Ömer Kavur (1982) Zeki Ökten (1983) Atıf Yılmaz (1984) Sinan Çetin (1985) Atıf Yılmaz (1986) Ömer Kavur (1987) Ömer Kavur (1988) Halit Refiğ (1989) Halit Refiğ, Yusuf Kurçenli (1990) Yavuz Özkan (1991) Tunç Okan (1992) Erden Kıral (1993) Yavuz Özkan (1994) Canan Gerede (1995) Tunç Başaran (1996) Ferzan Özpetek (1997) Serdar Akar (1998) Nuri Bilge Ceylan (1999)
2000-2019	Derviş Zaim (2000) Zeki Demirkubuz (2001) Nuri Bilge Ceylan (2002) Ömer Kavur (2003) Uğur Yücel (2004) Kutluğ Ataman (2005) Nuri Bilge Ceylan (2006) Fatih Akın (2007) Derviş Zaim (2008) Reha Erdem (2009) Seren Yüce (2010) Çiğdem Vitrinel (2011) Erdem Tepegöz (2012) Ramin Matin (2013) Onur Ünlü (2014) Tolga Karaçelik (2015) Ümit Köreken (2016) Ali Özel (2019)
2020-günümüz	Azra Deniz Okyay (2020) Tayfun Pirselimoğlu (2021) Emin Alper (2022) Ödül verilmedi (2023) Necmi Sancak (2024) Seyfettin Tokmak (2025)
Altın Portakal ** En İyi Film • En İyi Erkek • En İyi Kadın • En İyi Yönetmen • En İyi Kurgu • En İyi Müzik • En İyi Sanat Yönetmeni • En İyi Senaryo • En İyi Görüntü Yönetmeni

g t d Türkiye Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü sahipleri
1995-2009	Adalet Ağaoğlu, Burhan Doğançay, Şefika Kutluer (1995) Yekta Kara, Cahit Külebi, Arif Sağ (1996) Lütfi Ömer Akad, Hayrettin Karaca, Turhan Selçuk (1997) İstanbul Kültür Sanat Vakfı, Yıldız Kenter, Fikret Otyam (1998) Nevzat Atlığ, Turgut Özakman, Rengim Gökmen (1999) Halil İnalcık, Oktay Akbal, Ferruh Başağa, Ara Güler, Sevda - Cenap And Müzik Vakfı (2005) Turgut Cansever, Yaşar Kemal, Alâeddin Yavaşca (2008) Uğur Derman, Nuri Bilge Ceylan, Sakıp Sabancı Müzesi (2009)
2010-2014	Cemal Kafadar, Ergin İnan & İstanbul Modern Sanat Müzesi (2010) Semavi Eyice, Sezai Karakoç, Doğan Hızlan, Hasan Çelebi (2011) Zeugma Antik Kenti ve Zeugma Mozaik Müzesi, Selim İleri, Şükrü Hanioğlu, Ahmet Hatipoğlu (2012) Fuat Sezgin, Daron Acemoğlu, İskender Pala, Bekir Karlığa, Tarihi Kentler Birliği, Ahmet Kaya (2013) Hülya Koçyiğit, Niyazi Sayın, Alev Alatlı, Engin Akarlı, TDV İslâm Ansiklopedisi (2014)
2015-2020	Münir Özkul, Rasim Özdenören, Orhan Gencebay, Mehmet Genç, Hüseyin Kutlu, Cemil Meriç (2015) Mustafa Kutlu, Kemal Karpat, Erol Parlak, Şener Şen, Feridun Özgören, Süheyl Ünver (2016) İlber Ortaylı, Göksel Baktagir, Yavuz Turgul, Ali Toy, Selahattin Kara, Nurettin Topçu (2017) Mehmet İpşirli, Türker İnanoğlu, Erol Sayan, İzzet Keribar, Mehmet Âkif Ersoy (2018) Nuri Pakdil, MFÖ, Mesut Uçakan, Devrim Erbil, Fuat Başar, Doğan Kuban, Ahmet Yaşar Ocak, Ahmet Halûk Dursun (2019) Mehmet Çebi, Necmeddin Okyay, Sadettin Ökten, İsmail Kara, İbrahim Tenekeci, Derviş Zaim, Özdemir Erdoğan (2020)
2021-günümüz	Teoman Duralı, İdil Biret, Alev Ebüzziya, Cüneyt Arkın, Gürbüz Azak, Etem Çalışkan, İbrahim Manav, Kemal Tahir (2021) Âşık Veysel, Ajda Pekkan, Süleyman Saim Tekcan, Yılmaz Erdoğan, Ayla Algan, Hayrettin Karaman, Yavuz Bülent Bâkiler, Varol Yaşaroğlu, Ömür Akkor, Yunus Emre Akkor, Tan Sağtürk, Hilmi Şenalp, Sevan Bıçakçı, Gülbün Mesara (2022) Süleyman Uludağ, Ali Birinci, Emel Sayın, İlhami Atalay, Hasan Aycın, Sami Şekeroğlu, Refik Anadol, Sinan Genim, Nazan Bekiroğlu, Attilâ İlhan, Sâmiha Ayverdi, Barış Manço, İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Muhsin Ertuğrul (2023) Günay Kut, Gönül Tekin, Fatma Barbarosoğlu, Ramazan Minder, Ahmet Özhan, Göksel Arsoy, Turan Oflazoğlu, Salih Balakbabalar, Halit Refiğ (2024) Süleyman Seyfi Öğün, Yalçın Gökçebağ, Yalçın Tura, Fahri Işık, Ali Jadallah, António Guterres (2025)

g t d T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Özel Ödülü sahipleri
1979-1989	Yaşar Nabi Nayır (1979) Necip Fazıl Kısakürek (1980) Ekrem Akurgal (1981) verilmedi (1982) Sedad Hakkı Eldem (1983) Ahmet Adnan Saygun (1984) Süheyl Ünver (1985) Şefik Bursalı (1986) Esin Atıl (1987) Lütfi Ömer Akad (1988) Sami Güner (1989)
1990-1999	Zühtü Müridoğlu (1990) Karikatürcüler Derneği (1991) Yaşar Kemal (1992) Pertev Naili Boratav (1993) Fazıl Hüsnü Dağlarca (1994) Memet Fuat (1995) Mustafa Asım Köksal (1996) Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü (1997) Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (1998) Sakıp Sabancı (1999)
2000-2009	Çelik Gülersoy (2000) Rahmi M. Koç Müzesi (2001) Halil İnalcık (2002) Metin Erksan (2003) Nevzat Atlığ (2004) Turgut Cansever (2005) Sezai Karakoç (2006) Metin Sözen (2007) Çetin Altan(2008) Niyazi Sayın, Necdet Yaşar (2009)
2010-2019	Halet Çambel, Nimet Özgüç (2010) Ara Güler, Sıtkı Fırat, Sabit Kalfagil, İzzet Keribar (2011) Alparslan Babaoğlu, Salih Balakbabalar, Fatma Çiçek Derman, Cahide Keskiner, Hüseyin Öksüz, İslam Seçen (2012) Cüneyt Arkın, Nuri Pakdil, Müzeyyen Senar, Ahmet Yakupoğlu (2013) Gönül Ülkü Özcan, Celal Yılmaz, Beşir Ayvazoğlu, Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı (2014) Mehmet Özbek, Serdar Gökhan, Hakkı Acun, Ötüken Neşriyat (2015) Nesrin Sipahi, İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi, Kenan Işık, D. Mehmet Doğan, Cahit Koytak (2016) Safa Önal, Cüneyd Kosal, Nurhan Atasoy, Süleyman Uludağ, Baksı Müzesi (2017) Emin Ongan Üsküdar Mûsikî Cemiyeti, Ara Güler Müzesi (2018) Antakya Medeniyetler Korosu, Odunpazarı Modern Müze (2019)
2020-2029	Hisart Canlı Tarih ve Diorama Müzesi, İstanbul Grafik Sanatlar Müzesi, Mim Sanat Akademisi (2020) Afyonkarahisar Klasik Müzik ve Caz Derneği, Türk Edebiyatı Vakfı, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı (2021) Ahi Kültürünü Araştırma ve Eğitim Vakfı, Kenan Yavuz Etnografya Müzesi, Gökyay Vakfı Satranç Müzesi (2022) Sadberk Hanım Müzesi, Anadolu El Sanatlarını Geliştirme ve Yaşatma Derneği, İbrahim Alimoğlu Müzik Müzesi (2023)