İsmail Araç
İsmail Araç | |
|---|---|
| Doğum | 1933 Bergama, İzmir, Türkiye |
| Meslek | Derici |
| Ödüller | 2021 Yaşayan İnsan Hazinesi |
İsmail Araç (1933, Bergama), Türk debbağ.
Karatabaklık yöntemi ile (hayvan postunu kol gücü ile işleyerek) parşömen üreten bir kültürel miras taşıyıcısıdır. Anadolu'nun yaşayan tek ve son karatabak ustası olan Araç, 2021'de karatabak dericilik ustalığı alanında Türkiye Yaşayan İnsan Hazinesi Ulusal Envanteri'ne girmiştir.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1933'te İzmir'in Bergama ilçesinde doğdu.[1] Bergama'da büyüdü, maddi imkansızlıklar nedeniyle okula gidemedi.[2] Debbağlığa 1953'te Bergama Tabakçılar Köprüsü'nün altındaki tabakçıların yanında çıraklık yaparak başladı.[2] Askerlik için mesleğine ara verdikten sonra 1955'te yeniden dericilik yapmaya başladı.
"Hayvan postlarını kol gücüyle işleyip kullanılacak malzeme haline getirme" anlamına gelen karatabaklık geleneği ile deri üretmeye 1955 yılında başladı. 1960 yılında kendi tabakhanesini açtı ve hayatının geri kalanında karatabaklığı sürdürdü.[3] Hayvan postunu deri tüylerinden ve yağlarından arındırılırken "kavaleta bıçağı" ve "flota bıçağı" gibi özel aletler kulanan Araç, parşömen üretimi sırasında sadece kireç, zırnık ve palamut gibi maddelerden kimyasal çözücü madde olarak yararlanmıştır.[4]
İsmail Araç, mesleğini gelecek nesillere aktarmak için çabaladı. Parşömen yapımı alanında iki çırak yetiştirdi. İkisi de kadın olan çıraklarından Demet Sağlam Tokbay'ı 2017'de, Nesrin Ermiş Pavlis'i 2020'de usta ilan etti.[3] Çırakları için 2017'de peştemal kuşatma töreni yapıldı.[5]
Araç, 2015 yılında İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenen 13. Tarihe Saygı ve Yerel Koruma Yarışması'nda Jüri Özel Ödülü aldı, 2017 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından deri tabaklama icra dalında Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı ilan edildi, 2021 yılında UNESCO Bilim Kurulu tarafından verilen Yaşayan İnsan Hazinesi unvanına layık görüldü. 11 Ocak 2022'de Ankara'da Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde gerçekleşen törenle ödülünü aldı.[6]
Ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]- 2021 - Yaşayan İnsan Hazinesi Ödülü
- 2017 - Kültür ve Turizm Bakanlığı Somut Olmayan Kültüre Miras Taşıyıcısı ünvanı (Deri tabaklama icra dalı)
- 2015 - İzmir Büyükşehir Belediyesi 13. Tarihe Saygı ve Yerel Koruma Yarışması Jüri Özel Ödülü
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "İsmail Araç". Yaşayan Kültürel Miras ve Etkinlikler Genel Müdürlüğü. 9 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2025.
- ^ a b Halil Fidan, Metin Aydemir. "'Yaşayan İnsan Hazinesi' İsmail usta mirasını aktaracak çırak arıyor". Anadolu Ajansı. 29 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2025.
- ^ a b Uzun, Aslı Zeynep (30 Haziran 2022). "Yaşayan İnsan Hazinesi İsmail Araç ve Bergama'da Karatabaklık Parşömen Yapımı Geleneği". İzmir Araştırmaları Dergisi. 8 (16): 141-150. ISSN 2149-1097.
- ^ "Karatabakçılık ve Parşömen". Bergama Alan Başkanlığı. 19 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2025.
- ^ Ulu, Oben (8 Temmuz 2017). "Parşömen için 107 yıl sonra peştamal kuşatma töreni yapıldı". Hürriyet. 24 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2025.
- ^ "Bergama Belediyesi | Son Karatabak Bergamalı İsmail Araç'a Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan Ödül". 6 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- İBB Tarihe Saygı Yerel Koruma Ödülü Sahibi Bergama Parşömen Ustası İsmail Araç, İzmir Büyükşehir Belediyesi, 26 Ocak 2022.
- Parşömen: Bir Kültürel Miras, DW Türkçe, 2 Temmuz 2022.
