Hayri Dev
| Hayri Dev | |
|---|---|
| Doğum | 1933 Gökçeyaka, Çameli, Denizli |
| Ölüm | 18 Temmuz 2018 (84-85 yaşlarında) Denizli |
| Meslekler | Çam Düdüğü Yapımı ve İcracılığı |
| Etkin yıllar | 1948-2018 |
Hayri Dev (1933 - 18 Temmuz 2018), Türk müzik sanatçısı ve çam düdüğü ustasıdır.
Denizli halk müziğini ulusal ve uluslararası alanda temsil etmiş bir müzisyendir. Yörede "masıt kırığı" denilen dokuz sekizlik mahalli ezgileri çalıp söylemiştir. Türkiye'nin Yaşayan İnsan Hazineleri Ulusal Envanteri'nde yer alan bir kültürel miras taşıyıcısıdır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]1933 yılında Denizli'nin Çameli ilçesine bağlı Gökçeyaka köyünde doğdu.[1] Küçük bir çocuk iken ailesinin hayvanlarına çobanlık yaparak yaşamını sürdürdü. Köyünde okul olmadığından ilkokula gidemedi.[2] Okuma yazmayı askerlik hizmeti sırasında öğrendi.[3]
Köyü Gökçekaya, her evde 3 telli bağlama, saz, çam düdüğü gibi enstrümanların çalındığı ve müzik aletleri yapımının da evlerde gerçekleştiği bir köy idi.[4] 15 yaşındayken dedesinin tavsiyesiyle üç telli saz (cura) çalmayı öğrendi.[3] Yöredeki aşıkların atışmalarını dinleyerek söyledikleri türküleri ezberledi. Müzik bilgisini yörede keman çalan Hasan Yıldırım sayesinde geliştirdi.[4].
Cura ile, Masıt Kırığı denilen dokuz sekizlik mahalli ezgileri çalıp söylemeye başladı.[5][6] Daha sonra çam düdüğü yapımında ustalaştı.[7] Cura ve çam düdüğü ile oluşturduğu ezgilerden ortaya çıkan Karaman Kırığı adlı müziği ile düğünlerde ve diğer eğlencelerde sahne almaya başladı ve yaşadığı bölgede müziği ile tanındı.[7]
Teke bölgesinin ezgileri ve gelenekleri hakkında etimolojik araştırmalara yapmak için 1992'de Türkiye'ye gelen Fransız Jérôme Cler ile tanıştı. Araştırmacı, daha sonra 15 kişilik bir ekip ile tekrar Türkiye'ye geldi; Dev'in hayatı Fransız belgeselci Gulya Mirzoeva'nın çektiği Ormanların Arkasında adlı bir belgesel ile sinemaya aktarıldı.[1] Hayri Dev böylece Avrupa'da akademik çevrelerde tanındı. Aldığı davet üzerinde Fransa'da da konserler verdi.[1] Fransa'nın ardından Hollanda, Belçika, Almanya ve İtalya'da da konserler verdi.[8]
İkisi erkek, üçü kız beş çocuk babası olan Dev[1], çocukları ile birlikte Kismet adlı bir orkestra kurdu ve grubu ile sahne almaya devam etti. Hayri Dev'e, elinden pek çok iş geldiği için Koca Usta lakabı verildi.[1] Kendisi, bu konuda şöyle demiştir: "Elin yapacağı her şeyi yaparım. Ama hiçbirini yapmak istemedim. Çünkü ben çobanım ve müzisyenim. Çalgıcılıktan çok aç kaldığım oldu ama hiçbir zaman ondan ayrılmadım."[1]
Çameli Halk Eğitim Merkezi'nin oluşturduğu 10 kişilik bir grup ile 2004'te Ankara'da, 2005'te İstanbul'da, 2007'de İzmir'de gösteriler sergilediler.[1] Dev, Denizli Belediyesi Konservatuvarı’nda verdiği derslerle sanatını öğrencilere aktardı.[8]
2008 yılında UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Korunması Sözleşmesi kapsamında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Yaşayan İnsan Hazinesi ilan edildi.[1][7]
2010 yılında İstanbul'da düzenlenen bir ödül töreninde, diğer yedi kişi ile birlikte birlikte Yaşayan İnsan Hazinesi Kültürel Miras Taşıyıcıları olarak ilan edildi.[1] Çam düdüğü alanındaki katkılarından dolayı dönemin kültür bakanı Ertuğrul Günay tarafından kendisine Teşekkür Belgesi verildi.[1][9]
Bel kemiğindeki çatlak nedeniyle ameliyata alınan Hayri Dev Pamukkale Üniversitesi Hastanesinde beyin cerrahisi servisinde 18 Temmuz 2018'de 85 yaşında iken öldü.[10]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g h i j "Hayri DEV". www.cameli.gov.tr. 8 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Bilge EGEMEN (9 Ağustos 2018). "Gökçeyaka Köyü'nden Paris'lere, elveda yaşayan efsane". Hürriyet. 13 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2025.
- ^ a b "Yaşayan İnsan Hazinesi Hayri Dev'in Vefatının Üzerinden 5 Yıl Geçti". Anadolu Ajansı. 18 Temmuz 2023. Erişim tarihi: 13 Şubat 2025.
- ^ a b ""Yaşayan İnsan Hazinesi" Hayri dev ve müziğin susmadığı köyü:Gökçeyaka". Musiki Dergisi. 4 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Tutu, Sıtkı Bahadır (31 Aralık 2016). "YEREL, ULUSAL ve ULUSLARARASI BOYUTLAR ÇERÇEVESİNDE ÜÇ SANATÇI: Hayri DEV, Özay GÖNLÜM ve Talip ÖZKAN". Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi (9): 41-49. ISSN 2146-7765.
- ^ "Ünlü türkü, bu köyden çıktı". NTV Haber. 7 Nisan 2010. 9 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2025.
- ^ a b c "Hayri DEV". aregem.ktb.gov.tr. 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Hayri Dev, Denizli Belediyesi Konservatuvarı`nda". www.denizli.bel.tr. Erişim tarihi: 13 Şubat 2025.
- ^ "Hayri Dev". www.denizli.gov.tr. 3 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Hayri Dev kimdir?". www.haberturk.com. 18 Temmuz 2018. 4 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2023.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hayri Dev'in arşiv görüntüleri, Gazete Duvar, 18 Temmuz 2023.
- Hayri Dev belgeseli, Çağdaş Yenidede, 18 Temmuz 2018.
- Hayri Dev- Durmuş Yıldırım Denizli Çameli Masıt Kırıkları icra videosu, Emre Dayıoğlu Arşivi, 28 Haziran 2017.
- Hayri Dev Pamukkale Üniversitesi Ulusal Müzik Eğitimi Sempozyumu'nda, 28 Nisan 2006.
- Ormanların Arkasında, Hayri Dev Belgeseli, 1999.
