Cumali Birol
Cumali Birol | |
|---|---|
| Doğum | 1969 Adilcevaz, Bitlis |
| Meslek | Bastoncu |
| Ödüller | 2024 Yaşayan İnsan Hazinesi Ödülü |
Cumali Birol (d. 1969, Adilcevaz, Bitlis), bastoncu.
Adilcevaz ilçesinde yetişen ceviz ağaçlarından el emeği ile baston yapıp zümrüt, yakut, sedefle süslemektedir. 2007'de ebru sanatını bastonculukla birleştirmiştir. Bastonculuk geleneği alanında 2024'te Türkiye'nin Yaşayan İnsan Hazinesi ünvanına layık görülmüştür.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1969'de Bitlis'in Adilcevaz ilçesinde doğdu.[1] 120 yıldır bastonculuk yapan bir aileye mensuptur.[2] Bastonculuk mesleğini babasından öğrendi. Ailesinde bu mesleği sürdüren üçüncü kuşak bastoncu olarak yetişti.[1]
Yörenin 600-700 yıllık ceviz ağaçları ile manda ve koç boynuzu kullanarak bastonlar üretti. Adilcevaz'da yapılmakta olan klasik baston modellerinin dışında modeller üretmek için çalıştı. Gövde işlemesi çok az olan geleneksel bastonlara Türk süsleme sanatı motiflerini zümrüt, yakut gibi taşlarla ve sedefle işleyerek 80 kadar yeni baston çeşidi üretti.[3]
Bastonlarını Avrupa ve Ortadoğu ülkeleri ile Kanada'ya ihraç etti.[1] Üretttiği bastonlar sinema filmleri ve dizi filmlerde kullanıldı. Payitaht Abdülhamid dizisinde Abülhamid Han karakterinin, kendisinin ürettiği zümrüt ve yakut taşları ile süslü bastonu kullanması ile ürünleri yurtdışında daha çok talep gördü[4]
Altı ayda bir adet üretebildiği, taşlarla süslü, özel tasarımlı el yapımı bastonların yanı sıra seri üretimle hediyelik bastonlar yaptı.[5][6] Üzerlerine ay yıldız ve Atatürk, Van kedisi, Sultan Alparslan gibi figürler işledi.[7][8][9] Baston yapımından artan ceviz kütüklerini farklı tasarımlarla birleştirerek sehpa, süs ve farklı eşyalara dönüştürdü.[10]
Birol, iki yıllık çalışma sonunda 2007'de ebru sanatını bastona işleyerek bu iki sanatın uygulandığı hediyelik ve turistik eşyalar üretti; ilçedeki okullarda binlerce öğrenciye ebru kursu verdi.[10] Yurt içi ve yurt dışında çeşitli etkinliklere katılarak sanatını ve kentini tanıttı.[11]
2024 yılında UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi kapsamında UNESCO Bilim Kurulu tarafından verilen Yaşayan İnsan Hazinesi unvanına layık görüldü.[12] Ankara'da Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde gerçekleşen törenle ödülünü aldı.[13]
Ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "Cumali Birol". Yaşayan Kültürel Miras ve Etkinlikler Genel Müdürlüğü. 7 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Bitlisli "Yaşayan İnsan Hazinesi", üçüncü kuşak olarak baston sanatını yaşatıyor". Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2025.
- ^ Şener Toktaş. "Bitlisli baston ustası Birol "Yaşayan İnsan Hazinesi Ödülü"nü almanın gururunu yaşıyor". Anadolu Ajansı. 21 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2025.
- ^ "Payitaht Abdülhamid'de kullanılan bastonun ünü dünyaya yayıldı". TRT Türk. 16 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2025.
- ^ "Dünyanın en pahalı bastonu". Hürriyet. 28 Mart 2016. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2025.
- ^ "700 yıllık bastonlara Ortadoğu'dan rağbet". Yeni Şafak. 24 Haziran 2019. 24 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2025.
- ^ Haber3 (17 Mart 2011). "Ay Yıldız ve Atatürk Resimli Bastonlar İlgi Görüyor". Haber 3. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2025.
- ^ "Cumali usta, "Sultan Alparslan" resmiyle süslü bastonlar üretti". Haberler. 22 Ağustos 2021. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2025.
- ^ "Van kedisini bastona işledi". Anadolu Ajansı. 3 Ocak 2019. 3 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2025.
- ^ a b "Baston ustası atık kütükleri ev dekorasyonuna kazandırıyor". Van Postası. 17 Şubat 2019. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2025.
- ^ "'Gücün ve asaletin sembolü' bastonları taş işçiliğiyle süslüyorlar". Adalet Biz. 16 Ağustos 2018. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2025.
- ^ "Yaşayan İnsan Hazineleri Ödülleri sahiplerini buldu". TRT Haber. 27 Kasım 2024. 26 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2025.
- ^ "Bitlis'in 'Yaşayan İnsan Hazinesi': Baston ustası Cumali Birol". Hürriyet. 3 Aralık 2024. 17 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bitlis'in bastonları, Almanya ve Hollanda'daki fuarda tanıtılacak, Demirören Haber Ajansı, 10 Aralık 2019
