Alpay Ekler
Alpay Ekler | |
|---|---|
| Doğum | 3 Ocak 1964 Üsküdar, İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 25 Ağustos 2022 (58 yaşında) Pendik, İstanbul, Türkiye |
| Meslek | Karagöz ustası, kuklacı, tiyatrocu |
| Ödüller | Yaşayan İnsan Hazinesi |
Alpay Ekler (3 Ocak 1964, Üsküdar - 25 Ağustos 2022, Pendik), Türk Karagöz ve kukla sanatçısı, tiyatro dekor, kostüm, mask tasarımcısı, müzisyen, yazar ve yönetmen.
2021'de Karagöz sanatı alanında Türkiye'nin Yaşayan İnsan Hazineleri Ulusal Envanteri'ne girmiş bir kültürel miras taşıyıcısıdır. Karagöz için yeni oyunlar yazılması ve eski oyunların gençlerin seveceği şekilde güncellenmesi için çalıştı.Tasvir yapımında kullanılan doğal boyalar konusunda araştırmalar yaptı; yeni Karagöz ve geleneksel kukla sanatçıları yetiştirdi.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]1964 yılında İstanbul'un Üsküdar ilçesinde doğdu. Dedesi Münir Efendi, Karagöz oynatıcısı idi. Dedesinden gördüğü bu sanata küçük yaştan itibaren ilgi duydu.[1] İlkokul ve ortaokulu Üsküdar'da okuduktan sonra Askerî Deniz Lisesi'ni bitirdi. Yükseköğrenimini 1988'de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yabancı Diller Bölümü'nde tamamladı.
Lise ve üniversite yıllarında tiyatro ve müzikle uğraştı.[1] 1989'da Ümraniye'de Tiyatro Merdiven adlı amatör tiyatro topluluğunu kurdu. Bu topluluka 2000 yılına kadar oyunlar yönetti ve müziklerini yaptı. Işığın Ağıtı ve Savaş Oyunu adlı oyunları yazdı.
1994 yılından itibaren geleneksel Türk tiyatrosu ile ilgilendi. Okul öncesi eğitim dönemindeki çocuklara yönelik kukla gösterileri düzenledi. Sahnelediği kukla oyunlarını kendisi yazdı, kuklalarının tasarımlarını yaptı, müziklerini besteledi.
Geleneksel Türk tiyatrosu alanında çalışmalarını dedesinin çırağı olan tanınmış orta oyuncu ve Karagöz ustası Hayali İhsan Dizdar ile birlikte sürdürdü. Dizdar'ın çırağı olan Alpay Ekler, Hayalî Metin Özlen ile tasvir yapımı konusunda çalıştı. 1996 yılında profesyonel olarak Karagöz oynatmaya başladı. Çocukların ve gençlerin Karagöz sanatını sevmesi için yeni oyunlar yazılması ve eski oyunların güncellenmesi gerektiğini savundu. Güncellediği ilk Karagöz oyunu, Aşıklar idi. 1998'de Çocuk Vakfı'nın düzenlediği Karagöz Okulu'ndan birincilikle mezun oldu.[2] Bu başarının ardından birçok festivale katılarak gölge oyunu ve kukla temsilleri verdi. 2000 Belgrad Uluslararası Tiyatro Festivali (BITEF)'te Türkiye'yi temsil etti.
Yazdığı yeni Karagöz oyunlarının tasvirlerini kendisi tasarlayan sanatçı, ürettiği gölge oyunu tasvirlerinde kök boya kullandı. Bu konuda araştırmalar yaparak bilgilerini paylaşmak üzere makaleler yayımladı; atölyeler düzenledi. Ahşap Türk kuklası üreten yeni sanatçıların yetişmesi için olanak yaratmak üzere 2000'li yılların başında bir atölye kurdu.
2002 yılından itibaren yeniden Tiyatro Merdiven'de oyunlar sahneledi. Sahnelediği oyunlardan Soyunun Savaşa, Hıyarapol, Ne Oldu Bize, Mada adlı oyunları kendisi yazdı.[3] Büchner'in Woyzeck adlı bitmemiş oyununun tüm müsveddelerini çevirerek yeni bir metin oluşturdu sahneledi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Gösteri Sanatları Merkezi'nde ise Aşkın Gözü Kördür, Bizim Aklımız Ermez, Bu da Bizim Hamlet, İletişim Parodileri, Sürgün, Bir Gül Koşusu ve İbrahim Müteferrika oyunlarını yönetti.
İBB Gösteri Sanatları Merkezinde 2000-2006 yılları arasında "Kukla, Karagöz Yapım ve Oynatım" dersleri verdi. Yeni ve güncel olaylara dayalı Karagöz oyunları yazıp müziklerini yaptı.2005 yılında Uluslararası Kukla Birliği (UNIMA) Millî Merkezi tarafından En Başarılı Kukla ve Karagöz Sanatçısı seçildi.
2007'den itibaren Kocaeli Üniversitesi Sahne Sanatları Fakültesi'nde geleneksel Türk tiyatrosu dersleri verdi. Daha sonra başka üniversitelerde ve kurumlarda devam ettiği eğitimler ile yeni Karagöz ve geleneksel kukla sanatçıları yeiştirdi. Bülent Aksu, Ruşen Gülen ve İbiş Kukla Sanatçıları Enis Ergün ile Deniz Karalar onun yetiştirdiği sanatçılardandır.
2008'de UNIMA Milli Merkeziİstanbul şubesinin oluşumuna katkı verdi; 2010 yılında şubenin başkanlığını üstlendi
Ekler, 25 Ağustos 2022'de emboli tedavisi gördüğü, İstanbul'daki Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde 58 yaşında öldü.[4] Ekler'in cenazesi Şakirin Camii'nde kılınan cenaze namazının ardından Karacaahmet Mezarlığı'na defnedildi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Tan, Nail (Ekim 2022). "Unesco Soküm Yaşayan İnsan Hazinesi Hayalî Alpay Ekler" (PDF). Türk Dili.
- ^ "Kutlama ve teşekkür". Çocuk Vakfı. 24 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2025.
- ^ "Soyunun savaşa gidiyoruz". İnternet Haber. 31 Ocak 2007. 24 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2025.
- ^ "Karagöz sanatçısı Alpay Ekler vefat etti". 26 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022.
