Mehmet Acet
Mehmet Acet (Âşık Sefai) | |
|---|---|
| Doğum | Mehmet Acet 1954 |
| Meslek | Âşık, zakir |
| Ödüller | Yaşayan İnsan Hazinesi |
Mehmet Acet (Aşık Sefai olarak bilinir.) (1954, Haliliye, Şanlıurfa), Türk âşık.
Türkmen Alevi-Bektaşi tasavvuf geleneği kapsamında cem törenlerinde zakir sıfatıyla semah, nefes ve deyişler okur. Derlediği 30 civarında semah, deyiş ve nefes ezgisi halk müziği repertuarına aktarılmıştır. 2015'te zakirlik alanında Türkiye'nin Yaşayan İnsan Hazineleri Ulusal Envanteri'ne girmiştir. Köşe-i Bend" ve "Tarz-ı Sefaî" denilen kendine özgü bir tarzda şiirler yazar.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]1954 yılında Şanlıurfa'nın Haliliye ilçesine bağlı Kısas köyünde doğdu. Alevi Bektaşi inancına mensup bir Türkmen köyü olan Kısas'ta büyüdü. "Selbi Ahmetler" olarak bilinen bir ailenin mensududur. 1967 senesinde Kısas köyünde ilkokulu bitirdi.[1] Gençlik yıllarında kaval çaldı ve çobanlık yaptı.[2] Köyünde hemen her evde bağlama çalınmaktaydı.[3] Kendisinin annde tarafından dedesi de müzikle ilgili idi; bunun etkisi ile küçük yaşlardan itibaren saza ve söze ilgi duydu. İlk bağlamasını 1970’lerde aldı.[4] Bağlama çalmayı ve âşıklık geleneğini kendi köyünden olan ustası Halit Aşan’dan öğrendi.[5]
Almanya ve İstanbul’da çeşitli işlerde çalıştıktan sonra köyüne döndü.[4] Türkiye’nin birçok bölgesini gezip çeşitli âşık toplantılarına ve kültürel etkinliklere katıldı. İlk şiirlerinde İlk şiirlerinde Kul Mehmet mahlasını kullandı. 1973 yılında Hacı Bektaş Veli soyundan gelme Feyzullah Ulusoy kendisine Farsça’da temiz, berrak, gönlü şen anlamına gelen "Sefai "mahlasını verdi.[3] Bu tarihten sonra Sefai mahlası ile deyişler nefesler yazmaya, türkü denemeleri yapmaya başladı. Şiirlerinin tamamında hece veznini kullandı. [4] Cemevlerinde yetiştiği için zakirlik geleneğini de öğrendi. Kısas’taki cem ayinlerinin zakirbaşısı durumuna geldi.
1987’de Arif Sağ köyüne gelerek kendisinin deyişlerinden derleme yaptı.[6] Ertesi yıl TRT'de görev yapan Mehmet Özbek’e, deyişler, semahlar okudu. Derlediği 30 civarında semah, deyiş ve nefes ezgisi halk müziği repertuarına aktarıldı. Böylece, temsilcisi olduğu kültürel mirasın gelecek kuşaklara aktarılmasında önemli bir rol oynadı. Türküleri, deyişleri, Sabahat Akkiraz, Mustafa Özarslan, Cem Çelebi gibi sanatçılar tarafından seslendirildi.[3]
UNESCO tarafından "Hoşgörü" yılı ilan edilen 1995'teki Hacı Bektaş Veli Anma Törenleri sırasında "hoşgörü, sevgi Hacı Bektaş" şeklinde ayak verilen (âşık atışmasında belirlenen uyak) yarışmada yazdığı şiir ile Türkiye birincisi oldu.[7] 1998'de Irak'taki Babil Festivali'ne Türkiye'yi temsilen katıldı. TRT tarafından 1999 yılında çekilen belgeselde Esemoğlu adlı hikayeyi, sazıyla seslendirerek anlattı. "Anadolu’nun SıcakYüzleri” adlı TRT belgeselinde hayatı ve müzik icrası konu edildi.
Acet, 2000 yılından itibaren Şanlıurfa Devlet Türk Halk Müziği Korosu’nda ses sanatçısı olarak görev yaptı; 2019'da emekli oldu.[6] Sanatçı, ozanlık dalında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından sertifika ve kimlik kartı alan çıraklar yetiştirdi.[6] Dört albüm, üç kitap yayımladı.[3] Âşık edebiyatı ve halk müziği üzerine birçok ödüle değer görüldü. Çeşitli araştırmacı ve derleyiciler, onun hayatı ve âşıklık-zakirlik alanındaki çalışmalarını kitap ve makalelere konu eti; radyo ve televizyon programlarında işledi.
2015'te UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi kapsamında verilen Yaşayan İnsan Hazinesi unvanına layık görüldü.[5] Yaşaya İnsan Hazinesi Ödülü, 3 Kasım 2016'da Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'ndeki Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi`nde düzenlenen Yaşayan İnsan Hazineleri Ödül Töreni'nde kendisine takdim edildi.[8]
Mehmet Acet, kıtanın ilk mısrasındaki kelimelerin her birinin sonraki üç mısranın başında geçtiği şiirler kaleme aldı.[9] Kendine has bu şirileri ile yeni bir akımın temsilcisi oldu. Bu tarz, "Köşe-i Bend" ve "Tarz-ı Sefaî" olarak adlandırıldı. 2021'de bu tarzda 70 şiirini "Köşe-i Bend" (Tarzı Sefaî) Şiirler adıyla yayımladı.[9]
Hacı Bektaş Veli Kültür Derneği’nin 11. Uluslararası Hacıbektaş Âşıklar (Ozanlar) Buluşması etkinliği çerçevesinde açtığı "Hekimhanlı Âşık Esirî Baba Şiir Yarışması"'nda "Yüz Yetmiş Yaş Ulu Bir Çınar" adlı şiir birinciliğe değer görüldü.[10]
Ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]- 2015 Yaşayan İnsan Hazinesi Ödülü
- 2021 Hekimhanlı Âşık Esirî Baba Şiir Yarışması Birincilik Ödülü, Yüz Yetmiş Yaş Ulu Bir Çınar şiiri ile
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Cihangir, Mehmet (30 Haziran 2024). "Şanlıurfa Kısaslı Ozan Mehmet Acet'in (Âşık Sefâî) Şiirlerinde Halk Bilim Unsurları". Cihanşümul Akademi Sosyal Bilimler Dergisi. 5 (8): 50-67. doi:10.62356/cihansumul.1475806. ISSN 2791-6146.
- ^ "Acet: Âşıklar; halkın tellalı, gözü, kulağı ve sesidir". Şanlıurfa Haber - Son Dakika Anlık Urfa Haberleri. Erişim tarihi: 14 Şubat 2025.
- ^ a b c d Ulukaya, Ceyda (2 Kasım 2020). "Urfa'nın yaşayan hazinesi". Milliyet. Erişim tarihi: 14 Şubat 2025.
- ^ a b c Ata, Emine Nur (12 Ocak 2019). "KUL MEHMET/SEFAÎ, Mehmet Acet". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. 26 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2025.
- ^ a b "Mehmet Acet". Yaşayan Miras ve Kültürel Etkinlikler Genel Müdürlüğü. 9 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c Rauf Maltaş (21 Ocak 2020). "Aşık Sefai yeni aşıklar yetiştiriyor". Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 14 Şubat 2025.
- ^ "Urfa Türk Halk Müziğinin Türkiye'de baş şehridir". Yeni Urfa. 25 Şubat 2017. Erişim tarihi: 14 Şubat 2025.
- ^ "Yaşayan İnsan Hazinelerimiz Ödüllerine Kavuştu". basin.ktb.gov.tr. 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2025.
- ^ a b Sarmış, Mehmet. "Kısas ve "Yaşayan İnsan Hazinemiz": Âşık Sefai -14". Şanlıurfa Haber. Erişim tarihi: 14 Şubat 2025.
- ^ "Halk Ozanları Hacıbektaş Buluşması Şiir Yarışması Sonuçları". Hacı Bektaş Derneği. 31 Ağustos 2021. 6 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2025.
Ek okuma
- Şanlıurfalı Saz ve Söz Ustası Kısaslı Âşık Sefaî (Mehmet Acet), Sabri Kürkçüoğlu, Şanlıurfa İli Kültür Eğitim Sanat ve Araştırma Vakfı (ŞURKAV), 2011
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kısasllı Âşık Sefai (Mehmet Acet)- Deyişler, Ahmet Koçak Arşivi, Mayıs 2006
- Aşık Sefai ve Kısaslı ev hanımı Hatice Boy'un atışması, 22 Ocak 2016
- Anadolu'nun Kayıp Şarkıları Konseri'ndeki performansı, Zorlu Performans Merkezi Caz Festivali, 2017.
- Köşe-i Bend Şiirler, Ankara 2021
