Charlie Chaplin
Sir Charles Chaplin | |
|---|---|
 Chaplin 1920'lerde | |
| Doğum | Charles Spencer Chaplin, Jr. 16 Nisan 1889 Walworth Londra, İngiltere[1] |
| Ölüm | 25 Aralık 1977 (88 yaşında) Manoir de Ban, Riviera-Pays-d'Enhaut District, Vaud, İsviçre |
| Milliyet | İngiliz |
| Vatandaşlık | Büyük Britanya |
| Meslek | Yapımcı · Yönetmen · Oyuncu · Senarist · Besteci · Kurgucu |
| Etkin yıllar | 1899–1976 |
| Önemli eser(ler) | |
| Boy | 1,63 m (5 ft 4 in) |
| Evlilik |
|
| Çocuk(lar) | Geraldine Chaplin de dahil 11 |
| Ebeveyn(ler) | Charles Chaplin, Sr. Hannah Chaplin |
| Ödüller | Akademi Onur Ödülü 1928 Sirk Akademi Onur Ödülü 1972 Sinemaya etkileri için En İyi Özgün Müzik Oscarı 1973 Sahne Işıkları |
| Resmî site | charliechaplin.com |
| İmza | |
 | |
Sir Charles Spencer Chaplin (16 Nisan 1889; Londra, Birleşik Krallık - 25 Aralık 1977; Vaud, İsviçre); İngiliz sinema yönetmeni, oyuncu, yazar, film müziği bestecisi, kurgucu ve komedyen. Yarattığı "Şarlo" (İngilizce: Charlot, Tramp) karakteri ile dünya çapında özdeşleşmiştir.
Londra'nın fakir bölgelerinden birinde doğup büyüyen Chaplin, 1913'te gittiği ABD'de sinemaya başlamıştı. 1914'teki ilk filmi Making A Living'in ardından çekilen Kid Auto Races in Venice filminde bol pantolonlu, melon şapkalı, büyük ayakkabılı, sürekli bastonunu çeviren ve sakar hareketleri ile gülünç mizansenler oluşturan "Şarlo" tiplemesini yarattı. Takip eden yıllar içinde aralarında 1917 yapımlı The Immigrant ve The Adventurer gibi filmlerinin de bulunduğu altmıştan fazla kısa filmde oynayarak yeni gelişmekte olan sinemanın da etkisiyle dünya çapında görülmemiş bir üne kavuştu. 1918 yılında çektiği A Dog's Life filmi ile uzun metrajlı filmlere de başlayan Chaplin; Mary Pickford, Douglas Fairbanks ve D. W. Griffith ile birlikte kurdukları United Artists film şirketinin ortağı olduktan sonra The Kid, Altına Hücum, Sirk, Şehir Işıkları, Büyük Diktatör, Modern Zamanlar ve Sahne Işıkları gibi başyapıtlara imza attı.
Filmlerinde dönem koşulları için imkânsız görülebilen mizansenlere, koreografilere ve akrobatik hareketlere yer veren Chaplin; komedi sinemasının bütün örneklerini sonuna kadar korumakla birlikte, heyecanın ve hareketin asgari düzeye çekildiği sahnelerinde ise dramatik yapısını sergileyebilmiştir. Popülist yaklaşımlara, hiçbir zaman benimsemediği bazı yönetim biçimlerine ve teknolojiye yönelik ağır eleştirilerini ise yine bu komedi tarzının içinde eritmiş ve sessizce seyirciye ulaştırmayı bilmiştir.
Yarattığı "modern palyaço" Şarlo ile dünya üzerinde filmlerinin gösterildiği her ülkede insanların hayranlığını toplamasına rağmen, Amerika Birleşik Devletleri vatandaşlığını reddetmesi sebebiyle bu ülkede kendisine yönelik olarak başlatılan karalama kampanyası; kendisinden bir hayli genç olan kadınlarla yaptığı dört ayrı evlilik, bir dönem kendisine açılan babalık davası, The Immigrant filminde bir ABD memurunu tekmelediği sahne ve son olarak Altına Hücum filmindeki bazı sahnelerin komünizm propagandası olarak yorumlanması gibi olayların etkisiyle Chaplin'in ABD'ye girmesi yasaklandı. Bunun üzerine karısı ve çocuklarıyla birlikte hayatının sonuna kadar yaşayacağı İsviçre'ye yerleşen Chaplin ancak 1972 yılında Oscar Özel Ödülü'nü almak için yıllar sonra ABD'ye geri döndü. Takip eden yılda Sahne Işıkları adlı filmle bir kez daha Oscar ödülünü kazanmıştır. 1975 yılında 86 yaşında iken İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth tarafından şövalye unvanına layık görülmüştür.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Charlie Chaplin (Şarlo), 16 Nisan 1889'da Londra'nın fakir semtlerinden biri olan East Lane, Walworth'ta doğdu.[2] Charlie'nin henüz on üç yaşına bile gelmeden ayrılan annesi ve babası müzikhollerde ve çeşitli tiyatrolarda çalışan profesyonel sanatçılardı.[3] Sahne adı Lily Harley olan annesi Hannah Chaplin (1865-1928) profesyonel olarak sahneye ilk kez 19 yaşında çıkmıştı. Annesi ve -başka babadan olma- kardeşi Sydney Chaplin ile birlikte Londra'nın fakir semtlerinde çeşitli evlerde büyüyen Chaplin'in yaşamı ruhsal dengesizlikler yaşayan annesinin durumunun kötüye gitmesi ile zorlaştı. Anne Hannah, 1894'teki bir sahne performansı sırasında sesini kaybetmiş ve hemen ardından yaşadığı ekonomik zorlukların da etkisiyle psikolojik sorunları artmıştı. Onun bir rehabilitasyon merkezine yatırılmasının ardından çocukları Charlie ve Sydney, metresiyle birlikte yaşayan babaları Charles Chaplin Sr.'nin yanına yollandı. Charlie ve Sydney bu dönemde Kennington Road School'a gönderildiler. Charles Chaplin Sr, henüz 37 yaşındayken üstesinden gelemediği alkolizm nedeniyle, oğlu Charlie henüz on iki yaşındayken, hayatını kaybedecekti.[3]
Rehabilitasyon merkezinden çıktıktan kısa bir süre sonra Hannah'nın hastalığı yeniden nüksedince çocuklar bu sefer genel olarak workhouse olarak adlandırılan ve oldukça kötü koşulları ile bilinen bakımevlerinden birine yollandılar. Londra'nın doğusundaki Lambert adlı bölgede bulunan bu bakımevindeki günler annesi ve kardeşinden ayrı kalan ve yaşı bir hayli küçük olan Charlie için hayli güç geçmişti. Chaplin'in Walworth ve Lambert'te geçirdiği bu yoksulluk günleri onda derin izler bırakacak ve ileriki yıllarda filmlerinde seçtiği mekân ve konularda sık sık kendini gösterecekti.
Sydney ve Charlie daha sonra aileden gelme yetenek ve alışkanlığın da etkisiyle tiyatrolarda ve müzikhollerde çalışmaya başladılar. Chaplin ciddi anlamdaki ilk sahne tecrübesini "The Eight Lancashire Lads" adlı grupta çalışırken[4] yaşadı.
Hannah çocukları tarafından ABD'ye getirildikten yedi yıl sonra 1928'de Hollywood'da öldü. Babaları farklı olan Charlie ve Sydney'in, anneleri Hannah üzerinden 1901 doğumlu Wheeler Dryden adlı bir kardeşleri daha vardı. Dryden, annesinin ruhsal rahatsızlıkları nedeniyle babası tarafından Hannah'dan uzak tutulmuş ve Kanada'da yetiştirilmişti.[5] 1920 ortalarında annesini görmek için ABD'ye giden Dryden, daha sonraları kardeşleri ile film projelerinde çalışmış ve Chaplin'in asistanlığını yapmıştır.[3]
Amerika
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sydney Chaplin'in 1906'da dönemin ünlü Fred Karno kumpanyasına katılmasının ardından Chaplin de, 1908'de onu izleyerek bu topluluğa katılmayı başardı.[6] Chaplin gezici Karno kumpanyası ile 1910 - 1912 arasında ABD'ye turneye çıktı. İngiltere'ye dönüşünden sadece beş ay sonra yine Karno ile birlikte 2 Ekim 1912'de yeniden ABD'ye gitti. Bu seferki turda, daha sonra Laurel ve Hardy ikilisinden Stan Laurel'i canlandıracak olan Arthur Stanley Jefferson ile birlikte çalıştı ve aynı odayı paylaştı. Bir süre sonra Stan Laurel İngiltere'ye dönerken, Chaplin ABD'de kaldı ve Karno ile turneye devam etti. 1913'teki bir gösteri sırasında Mack Sennett'ın dikkatini çekince onun sahibi olduğu Keystone Stüdyoları ile bir anlaşma yaparak onun ekibine katıldı. Böylece 2 Şubat 1914'te Henry Lehrman yönetmenliğinde sessiz bir film olan Making a Living adlı tek makaralık filmde rol alarak yeteneğini tam anlamıyla gösterebileceği sinemaya adım atmış oluyordu. Chaplin; iddialı tavırları ve bir İngiliz olmasından kaynaklanan "yabancılığı" ve bağımsız karakteri nedeniyle başta Mack Sennett tarafından şüpheyle karşılansa da[7] kısa süre içinde yeteneğini kanıtlayıp yerini sağlamlaştırdı. Keystone ile birlikte çalıştığı bir yıl boyunca 35 filmde rol alan Chaplin hızla ünlü oldu.[8]
Öncülüğü
[değiştir | kaynağı değiştir]Chaplin 1916'da Mutual Film Corporation film şirketiyle bir seri komedi yapımı için anlaştı. On sekiz aylık süreçte on iki film ürettiği bu dönemde yaptığı filmler, sinemanın en etkili komedi filmleri arasında yerini almıştır. Chaplin daha sonra Mutual ile geçirdiği dönemin kariyerindeki en mutlu dönem olduğunu söylemiştir.
1918'de Mutual ile anlaşmalarının sona ermesi üzerine Chaplin kendi film şirketini kurdu. Sesli film döneminden sonra kendisinin en büyük filmi kabul edilen 1931 yapımı City Lights (Türkçe: Şehir Işıkları) filmini yaptı.
Politik düşüncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Chaplin, filmlerinde her zaman sol görüşe sempati duyduğunu hissettirmiştir. Sessiz filmlerinde "Büyük Depresyon"'a yer vererek The Tramp (serseri) karakteri aracılığıyla, yoksullukla mücadeledeki kötü yönetim politikalarına göndermeler yapmıştır. Modern Times (Türkçe: Asri Zamanlar) filminde işçilerin ve fakir halkın kötü durumlarına dikkat çekmiştir. Büyük Diktatör filmiyle Nazi Almanyasını çok sert biçimde eleştirmiştir ve o dönem ABD resmi olarak Almanya ile hâlâ barış içinde olması filmin ABD'de Chaplin'e karşı karalama kampanyası başlatılmasına neden olmuştur.
Filmlerinde kullandığı teknikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Chaplin, hayallerinin ve yaratıcılığının sezgisel boyutta düşünüp de oluşturduğu tüm filmlerin sinema dünyasına yeni heyecanlar katmıştır. Hiçbir zaman ekranın tamamen kapanmasına bir anda izin vermemeyi geliştirdi. Filmlerinde diyalogları yazılı olarak farklı bir ekrana geçiş yaparak gösteriyordu ancak teknolojik gelişmelerden yararlanıp bu işin de üstesinden gelmeyi başardı.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Chaplin'in sağlam duruşu 1960'lardan sonra yavaş yavaş bozulmaya başlamıştı. İletişim kurulması zor bir insana dönüşmüştü. Ekim 1977'de Chaplin'in sağlığı sürekli bakıma ihtiyaç duyacak kadar kötüleşmişti[9] ve artık tekerlekli sandalye ile hayatını devam ettirebiliyordu. Chaplin 1977'nin Noel'inde İsviçre'de uykusunda geçirdiği felç sonucu öldü. 88 yaşındaydı. 27 Aralık'ta, vasiyeti doğrultusunda küçük ve özel bir Anglikan cenaze töreni yapıldı.[10] Chaplin, dul eşine 100 milyon dolardan fazla para bıraktı.[11]
1 Mart 1978'de naaşı, Polonya göçmeni Roman Wardas ve Bulgar göçmeni Gantscho Ganev adlı iki otomobil tamircisi tarafından fidye istenmek üzere mezarından çıkarılıp kaçırıldı. İsviçre polisi 11 hafta süren yoğun bir çalışma sonucunda ikiliyi yakaladı ve Chaplin'in tabutu yakındaki Noville köyündeki bir tarlada gömülü olarak bulundu. Naaş, tekrar aynı mezara defnedildi ve benzer bir olayın yaşanmaması için üzerine kalın bir beton katman döküldü.[12][13][14]
Charlie Chaplin Filmleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kitapları
[değiştir | kaynağı değiştir]- My Life in Pictures (1974)
- My Autobiography (1964)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Genel
- McCabe, John (1992). Charlie Chaplin (İngilizce). Robson Books. ISBN 9780860517917.
- Özel
- ^ "Charlie Chaplin's birthplace". The Shady Old Lady. 10 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2021.
- ^ McCabe 1992, s. 1.
- ^ a b c "Down but not out in Victorian London: childhood". BFI (İngilizce). 20 Eylül 2006. 17 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2014.
- ^ McCabe 1992, s. 4.
- ^ McCabe 1992, s. 30.
- ^ "Charlie and Mabel". Angelfire.com (İngilizce). 18 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2014.
- ^ People & Events+ People & Events, Charlie Chaplin (1889-1977) 4 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., PHS, (23 Temmuz 2004)
- ^ Robinson, s. 629.
- ^ Vance 2003, s. 359.
- ^ Hattenstone, Simon (21 Haziran 2021). "'I am very shy. It's amazing I became a movie star': Leslie Caron at 90 on love, art and addiction". The Guardian. 21 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2023.
- ^ "Yasser Arafat: 10 Other People Who Have Been Exhumed". BBC. 27 Kasım 2012. 27 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2012.
- ^ Robinson, ss. 629–631.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Commons'ta dosyalar |
|
Vikisöz'de alıntılar |
- IMDb'de Charlie Chaplin
- Resmi sitesi
- SinemaTürk sayfası 13 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 1889 doğumlular
- 1977'de ölenler
- Charlie Chaplin
- 20. yüzyılda erkek oyuncular
- İngiliz yazarlar
- İngiliz sinema oyuncuları
- İngiliz film yönetmenleri
- İngiliz senaristler
- İngiliz komedyenler
- İngiliz sessiz film oyuncuları
- İngiliz agnostikler
- Amerikalı komedyenler
- Amerikalı sessiz film oyuncuları
- Erasmus Ödülü sahipleri
- Sinemanın öncüleri
- Slapstick komedyenleri
- Sessiz film yönetmenleri
- Londra doğumlu erkek oyuncular
- Erkek sessiz film oyuncuları
- En İyi Özgün Müzik Akademi Ödülü sahipleri
- İngiliz erkek çocuk oyuncular
- Akademi Onur Ödülü sahipleri
- New York Film Eleştirmenleri Birliği En İyi Erkek Oyuncu Ödülü sahipleri
- İsviçre'deki İngiliz gurbetçiler
- En İyi Özgün Müzik Akademi Ödülü sahibi şarkı yazarları
- BAFTA Akademi Bağlılık Ödülü sahipleri
- Yaşam Boyu Başarı Altın Aslan Ödülü sahipleri
- Çocuk evliliği
- Vaud (Kanton)'da ölenler