Aleksandros

Aleksandros
Αλέξανδρος
Aleksandros ; Αλέξανδρος
	Aya Soyfa'daki Aleksndros mozaiği
Bizans imparatoru
Hüküm süresi	Ortak imparator (yak. 879–912) ; Tüm yetkili imparator (912–913)
Önce gelen	VI. Leon
Sonra gelen	VII. Konstantinos
Doğum	19 Eylül 866; Konstantinopolis
Ölüm	6 Haziran 913 (46 yaşında); Konstantinopolis
Hanedan	Makedon Hanedanı
Babası	I. Basileios
Annesi	Eudokia İngerina

Aleksandros (Yunanca: Αλέξανδρος, Alexandros), (d. 19 Eylül 866 - 6 Haziran 913) 912-913 yıllarındaki Bizans imparatoruydu. İmparator I. Basileios ile Eudokia İngerina'nın oğludur. Ağabeyi VI. Leon'nun babasının I. Basileios mu yoksa III. Mihail mi olduğu şüpheli olmasına karşılık; Aleksandros, III. Mihail öldükten sonra doğduğu için I. Basileios'un babası olduğuna şüphe yoktur.

Yaşamı

Saltanatı

Aleksandros 879'da babası tarafından ortak imparator olarak taç giydirilmişti. 903'te ağabeyi Leon imparatorken onu St. Mocius kilisesinde öldürme suikastına ismi karıştığı için geçici olarak ortak imparatorluktan atılmasına rağmen, ağabeyinin saltanatı sırasında (886-912 döneminde) hep ortak imparator olarak kalmıştır. Ağabeyi VI. Leon, 11 Mayıs 912'de öldükten sonra tüm yetkiler ile imparator oldu ama Leon'un daha küçük yaşta olan oğlu Konstantinos ortak imparator olarak tac giydirildi. Tahta geçer geçmez 33 yıllık ortak imparatorluğunu kutlamak için bastırdığı yeni sikkelerde "otokrator (αὑτοκράτωρ πιστὸς εὑσεβὴς βασιλεὺς)" unvanını kullanan ilk Bizans imparatoru oldu.

Aleksandros, ağabeyi ölüp kendisi imparator olduğunda 41 yaşında idi ve o zamana kadar rezilce sefih bir hayat yaşamakla ün yapmıştı. Diğer taraftan ağabeyi Akıllı lakabı verilen Leon'a karşı büyük bir antipati ve hatta garez besleme içine girmişti. Aleksandros tüm yetkili imparator olarak Bizans tahtında 13 ay gibi kısa bir zaman kaldı; ama bir tarihçinin deyişiyle ülkesine bu kadar kısa bir zamanda çok dikkati çeken miktarda zararı dokundu.^[1]

Bu kısa saltanat döneminde Aleksandros umuma açık yerlerde sarhoş gezintileri, kutsal yerlerde akla sığmaz acayip saygısızlık hatta küfürlü hareketleri ve acımasız gaddar ve zalim kararları ve yargıları ile başşehir halkının ondan tiksinmesine ama zulmünden korkup sinmelerine neden oldu. Örneğin Hipodromda bulunan antik pagan çağlardan kalma bronz yaban domuzu heykelini kendinin bir diğer görünümü oluğunu kabul ederek bu heykele yeni cinsel organ ve sivri dişler eklenmesini emretmiştir.^[1]

Diğer taraftan ağabeyine olan antipatisi ve garazı yüzünden onun almış olduğu önemli kararları değiştirmeye ve onun göreve atadığı kişileri görevden atmayı hiç sonuçlarının ne olabileceğine aldırmadan siyasetine prensip edindi. Ağabeyinin dul karısı İmparatoriçe Zoe'yi saraydan attırdı. İmparatoriçenin bütün arkadaşları ve danışmanları da devlet görevlerinden ve işlerinden atıldılar. Örneğin, Bizans'a donanma komutanı olarak çok büyük hizmetlerde bulunmuş olan amcası Amiral Himerios'un iş ve unvanlarını geri alıp onu hapse attırdı ve yaşlı amiral altı ay sonra tutuklu olarak öldü.^[1]

Tahta çıkışını kutlamak, Bizans'ın Bulgarlara yeni bir imparator tahta çıktığında ödediği ikramiyeyi almak ve iki devlet arasında 901'de yapılan barış antlaşmasını uzatmak hedefiyle İstanbul'a gönderilen Bulgar kralı I. Simeon'un elçi heyeti önce kendisini göremediler. Çünkü Aleksandros, epey uzun süren bir sefahat aleminde bulunmaktaydı ve bu alemden ayrılmak istemiyordu. Sonunda danışmanlarının zoru ile çok sarhoş bir halde elçileri kabul etti. Fakat barış antlaşması ağabeyinin önemli bir politikası sonucu olduğu için onu kabul etmemeye kararlıydı. Sarhoş bir tavırla bağırarak elçilere Bizans'ın bu antlaşmayı kabul etmediğini; antlaşmaya göre gereken tazminat ve diğer ikramiyeleri de Bizans'ın bundan sonra ödemeyeceğini açıkça bildirdi ve onları huzurundan kovdu. Bu elçiler geri dönüp durumu I. Simeon'a bildirince bu Bulgar-Bizans savaşının başlamasına bir neden oldu, ama Alekandros bunu görmeden öldü.

Aleksandaros'un diğer bir felaket çıkaran politikası da ağabeyinin göreve getirdiği Konstantinopolis Patriği I. Efthimios'u görevinden alıp Patrikken Leon'un dördüncü evliliğini kabul etmeyip itiraz ettiği için yerinden atılan Nikolaos Mistikos'u yeniden Patrik olarak göreve getirmesi oldu. Bu yeni patrik, görevinden alınmasına neden olanın Efthimios olduğunu kabul ederek ondan intikam almak peşinde girişti. Onu önce bir kilise mahkemesi önüne getirtti; kontrolü altında bulunan bu mahkeme önce bu kişinin ve o zamanki Roma papasının isimlerinin tarihî "Diptik" listelerden silinmesine karar verip Ortodoks kilisesinin Roma'daki Papa ve Katolik Kilisesinden kesin olarak ayrılmasına neden oldu. Sonunda Efthimios keşiş olarak Agathon manastırına kapatıldı. Bundan sonra Efthimios'u tutan veya sadece onun fikirlerine sempati gösteren tüm piskopos ve kilise papazlarını görevden atma karar alıp Ortodoks kilisesinin gayet zayıf düşmesine yol açtı. Taşrada ve kırsal alanlarda bulunan birçok papaz kendi yerli cemaatlerinin isteklerine de uyarak yerlerinden ayrılmadılar ve bu ise merkezî Patriğin ülke içindeki dinsel otoritesine büyük şüphe düşürdü.

Diğer taraftan Aleksandros'un saltanatının sonlarında Anadolu'nun doğu sınırlarında Abbasi halifesi Muktedir'in orduları sınırları ihlal eden akınlara başladılar.

Ölümü

Aleksandros sadece 13 aylık hükümdarlığı, aksi politikalarının sonuçlarını görmeden, 6 Haziran 813'te ölmesi ile sona erdi. Böylece ağabeyinin ölüm döşeğinde iken onun saltanatının sadece 13 ay olacağına ait kehaneti gerçekleşti. Bazı tarihçiler bu ölümünün çok büyük bir öğle yemeğinden sonra güneşin altında polo oynamasından dolayı bir kriz geçirmesi nedeniyle olduğunu bildirirler. Diğerleri ise Hipodrom'da bulunan pagan heykellerine cinsel etkinsizliğinin önünü almak için yaptığı kurbanlar ve ayinler dolayısıyla olduğunu yazarlar.^[1]

Ölmeden ağabeyinin dul karısı Zoe saraya gelip küçük yaşta oğlu olan VII. Konstantinos'un imparator olmasını sağladı. Ama Aleksandros ölüm yatağında iken bile aksi karar vererek dul imparatoriçe Zoe'nin naipler heyeti konseyine alınmamasını vasiyet etti ve bu konseyin başkanlığına Patrik Nikolaos Mistikos getirildi.

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d Norwich, John Julius, (1991) Byzantium: The Apogee, Londra:Penguin say.122

Dış kaynaklar

Gregory, Timothy E. (çev. Esra Ermert), (2008), Bizans Tarihi, İstanbul:Yapı Kredi Yayınları ISBN 978-975-08-1507-2
Gibbon, Edward (çev. Baltacıgil, Asım) (1994), II. Roma İmparatorluğu'nun Gerileyiş ve Çöküş Tarihi, 6 cilt, İstanbul:Arkeoloji ve Sanat Yayınları
Norwich, John Julius (1991). Byzantium: The Apogee (İngilizce). Londra: Penguin. s. 122-125. ISBN 0-19-504652-8.
Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.

Resmî unvanlar
Önce gelen: VI. Leon	Bizans imparatoru 912–913	Sonra gelen: VII. Konstantinos

[norwich-1] Norwich, John Julius, (1991) Byzantium: The Apogee, Londra:Penguin say.122

[1]

g t d Roma ve Bizans imparatorları
Principatus MÖ 27-MS 235	Augustus Tiberius Caligula Claudius Neron Galba Otho Vitellius Vespasianus Titus Domitianus Nerva Trajan Hadrianus Antoninus Pius Marcus Aurelius ile Lucius Verus Commodus Pertinax Didius Julianus (Pescennius Niger) (Clodius Albinus) Septimius Severus Caracalla Geta Macrinus ile Diadumenianus Elagabalus Alexander Severus
Kriz 235-284	I. Maximinus I. Gordianus ile II. Gordianus Pupienus ile Balbinus III. Gordianus Philippus Decius ile Herennius Etruscus Hostilianus Trebonianus Gallus ile Volusianus Aemilianus Valerianus Gallienus ile Saloninus ve II. Valerianus II. Claudius Quintillus Aurelianus Tacitus Florianus Probus Carus Carinus ile Numerianus Galyalı imparatorlar: Postumus (Laelianus) Marius Victorinus (II. Domitianus) I. Tetricus ile II. Tetricus
Dominatus 284-395	Diocletianus Diocletianus (Doğu) ile Maximianus (Batı) Diocletianus (Doğu) ile Maximianus (Batı) ile Galerius (Doğu) ve I. Constantius (Batı) Galerius (Doğu) ile I. Constantius (Batı) ve II. Severus (Batı) ile II. Maximinus (Doğu) Galerius (Doğu) ile II. Severus (Batı) ve I. Konstantin (Batı) ile II. Maximinus (Doğu) Galerius (Doğu) ile Maxentius (Batı) ve I. Konstantin (Batı) ile II. Maximinus (Doğu) Galerius (Doğu) ile Licinius (Batı) ve I. Konstantin (Batı) ile II. Maximinus (Doğu) Maxentius Licinius (Batı) ile II. Maximinus (Doğu) ve I. Konstantin (augustus) ile Valerius Valens Licinius (Doğu) ile I. Konstantin (Batı) ve Licinius, II. Constantinus ile Crispus (Martinianus) I. Konstantin ile Crispus II. Constantinus I. Konstans Magnentius ile Decentius II. Constantius ile Vetranio Julianus Jovianus I. Valentinianus Valens Gratianus II. Valentinianus Magnus Maximus ile Flavius Victor I. Theodosius (Eugenius)
Batı Roma 395-476	Honorius III. Constantius ile II. Constans III. Constantius Ravenna'daki gaspçı olarak Joannes III. Valentinianus Petronius Maximus ile Palladius Avitus Majorianus sonrası Libius Severus sonrası Anthemius sonrası Olybrius Glycerius Julius Nepos (de jure) Romulus Augustus (gaspçı)
Bizans 395-1204	Arcadius II. Theodosius Pulcheria Marcianus I. Leo II. Leo Zeno Basiliscus ile Marcus Zeno I. Anastasius I. Justinus I. Justinianus II. Justinus II. Tiberius Mauricius ile Theodosius Phocas Herakleios* III. Konstantinos Heraklonas II. Konstans IV. Konstantinos ile Herakleios ile Tiberios ile II. Justinianos II. Justinianos Leontios III. Tiberios II. Justinianos ile Tiberios Filippikos II. Anastasios III. Theodosios III. Leon V. Konstantinos Artabasdos IV. Leon VI. Konstantinos İrini I. Nikiforos Stavrakios I. Mihail ile Theofilaktos V. Leon ile Konstantinos II. Mihail Theofilos III. Mihail I. Basileios VI. Leon Aleksandros VII. Konstantinos I. Romanos ile Hristoforos ile Stefanos ile Konstantinos II. Romanos II. Nikiforos I. İoannis II. Basileios VIII. Konstantinos Zoi ile III. Romanos Zoi ile IV. Mihail V. Mihail IX. Konstantinos Theodora VI. Mihail I. İsaakios X. Konstantinos Romen Diyojen VII. Mihail ile Andronikos ile Konstantios ile Konstantinos III. Nikiforos I. Aleksios II. İoannis ile Aleksios I. Manuil II. Aleksios I. Andronikos II. İsaakios III. Aleksios IV. Aleksios Senato tarafından seçilen gaspçı Nikolaos V. Aleksios
İznik 1204-1261	Konstantinos I. Theodoros III. İoannis II. Theodoros IV. İoannis
Bizans 1261-1453	VIII. Mihail II. Andronikos ile IX. Mihail III. Andronikos V. İoannis VI. İoannis ile V. İoannis ile Matheos V. İoannis IV. Andronikos VII. İoannis V. Andronikos II. Manuil VIII. İoannis XI. Konstantinos
Eğik yazılanlar gaspçı ya da ortak imparatordur. *Herakleios döneminden itibaren Grekçe resmî dil olmuş, bu tarihten itibaren imparatorların Latince yerine Grekçe adları yazılmıştır.