I. Konstantin

Konstantin
Konstantin
	Büyük Konstantin'in Ayasofya'da bulunan elinde Konstantiniyye şehrini tuttuğu bir mozaik ikona.
Kutsal İmparator - Muadil er-Rusül
Kutsayanlar	Doğu Ortodoks Kilisesi
Yortu	21 Mayıs ve 3 Haziran

Tam adı
	Gaius Flavius Valerius Aurelius Constantinus

I. Konstantin
Büyük Konstantin
Flavius Valerius Aurelius Constantinus
I. Konstantin; Büyük Konstantin; Flavius Valerius Aurelius Constantinus
	Capitol Müzesi'ndeki I. Konstantin heykeli
57. Roma imparatoru
Hüküm süresi	306 - 312 (Batı Augustus'u, Galerius tarafından Maximian'la anlaşmalı olarak resmen Sezar ve Severus'la birlikte Augustus yapıldı), 309 (Sezarlığa düşürülmeyi reddetti); ; 312 - 324 (Batıda tartışmasız Augustus); ; 324 - 22 Mayıs 337 (Tüm imparatorluğun imparatoru)
Önce gelen	I. Konstantin
Sonra gelen	II. Konstantin, II. Konstantius ve Konstans
Doğum	22 Şubat 272; Naissus (Niş)
Ölüm	22 Mayıs 337
Defin	Havariyyun Kilisesi, İstanbul
Eş(ler)i	Minervina ; Fausta
Çocuk(lar)ı	Constantina, Helena, Crispus, II. Konstantin, II. Konstantius ve Konstans
Tam adı
Tam adı
	Gaius Flavius Valerius Aurelius Constantinus
Hanedan	Konstantin Hanedanı
Babası	Konstantius Chlorus
Annesi	Helena
Kutsayanlar
Konstantin
	Büyük Konstantin'in Ayasofya'da bulunan elinde Konstantiniyye şehrini tuttuğu bir mozaik ikona.
Kutsal İmparator - Muadil er-Rusül
Kutsayanlar	Doğu Ortodoks Kilisesi
Yortu	21 Mayıs ve 3 Haziran

I. Konstantin (Latince: Flavius Valerius Constantinus; 22 Şubat 272 - 22 Mayıs 337) veya Büyük Konstantin, MS 306 - 337 yılları arasında hüküm süren ve Hristiyanlığı kabul eden ilk Roma imparatorudur. Roma'da Hristiyanlığın statüsünün yükseltilmesinde, Hristiyan ibadetlerinin suç olmaktan çıkarılmasında ve onlara yönelik zulmün durdurulmasında önemli bir rol oynadı. Böylelikle Roma İmparatorluğu'nun Hristiyanlaşmasında bir dönüm noktası oldu. Konstantinopolis şehrini kurdu ve bin yıldan fazla bir süre boyunca imparatorluğun başkenti olarak kalmasını sağladı.

Mezya'daki Dardania'da (günümüzde Niş, Sırbistan) doğan Konstantin, İlirya kökenli bir Roma ordusu subayı olan ve Tetrarşi'nin dört imparatorundan biri olacak Flavius Constantius'un oğluydu. Annesi Helena ise düşük sınıftan bir kadındı ve muhtemelen Anadolu'dan geliyordu. Daha sonra azize ilan edilen Helena, bazı geleneklere göre oğlunun Hristiyanlığa geçmesini sağlayan kişi olarak kabul edilirken, bazıları ise Konstantin'in onu dönüştürdüğüne inanır. Konstantin, Roma imparatorları Diocletianus ve Galerius'un yönetimi altında üstün başarılar sergiledi. Kariyerine doğu eyaletlerinde Perslere karşı savaşarak başladı, ancak MS 305'te batıya çağrılarak Britanya eyaletinde babasının yanında savaştı. Babasının 306'da ölmesinin ardından Konstantin, ordusu tarafından Eboracum'da augustus (imparator) ilan edildi. Sonunda imparatorlar Maxentius ve Licinius'a karşı iç savaşlardan galip çıkarak, 324 yılında Roma İmparatorluğu'nun tek hükümdarı oldu.

Konstantin tahta çıktıktan sonra imparatorluğu güçlendirmek için çok sayıda reform gerçekleştirdi. Sivil ve askeri otoriteleri birbirinden ayırarak devleti yeniden yapılandırdı. Enflasyonla mücadele etmek için, bin yıldan fazla bir süre Bizans ve Avrupa para birimleri için standart haline gelen yeni bir altın sikke olan solidus'u tanıttı.

Hayatı

Doğumu ve "Tetrarşi" sisteminin öncesi ve kuruluşuna kadar yaşamı

I. Konstantin, (günümüzde Sırbistan Cumhuriyeti içinde yer alan) tarihte ise İlirya toprakları içerisinde yer alan Naissus'da (Niş)'da 22 Şubat 272'de doğdu. Babası o zaman bir Romalı general olan Konstantius Chlorus idi. Annesi Helena idi ve VI. yüzyıl tarihçisi Prokopius'a göre, Küçük Asya'da (modern Anadolu) bulunan Bitinya eyaletinin "Drepana" adındaki kentinde doğmuştu.^[2] Bazı kaynaklar annesi Helena'nın General Konstantinius Cholorus ile evli olmayıp onun cariyesi olduğunu bildirirler. Konstantin'in babası yüksek rütbeli bir subaydı ve Konstantin gençlik yıllarını, İmparator Diocletianus'un sarayının bulunduğu, günümüzde Türkiye'nin İzmit ilçesinde bulunan Nicomedia'da geçirdi.

286'da Nicomedia'da yaşayıp o kenti Roma İmparatorluğu'nun idare merkezi olan kullanan imparator Dioclietianus, kendine yakın olan general Maximinus'u imparatorluğunun Batı kısmını yönetmek üzere Roma'da Augustus rütbesi ile ortak imparatorluğa yükseltmişti. Konstatinus Cholorus bu sırada Roma'da Praetorian Prefect (Roma'da imparatorluk muhafızlarının lideri) idi. 291'de 19 yaşında iken Konstantin o zaman imparator Diocletianus'un yaşadığı Roma İmparatorluğu'nun idari merkezi olan Nikomedia'da imparatorun hizmetine girdi. 293'te babası Kontantinus Cholorus, Batı'yı yöneten Augustus Maximinus'a daha yakın olmak için (daha önce evli ise Helena'yı boşayarak, evli değilse onu evinden uzaklaştırarak) Maximinus'un kızı Flavia Maximiana Theodora ile evlilik yaptı.

293 yılında İmparator Diocletianus imparatorluğun idaresinde gayet büyük bir reform yaparak Roma İmparatorluğu'nu Batı ve Doğu parçaları olarak ikiye bölerek Tetrarşi sistemini oluşturdu. Her parça bir "Augustus" tarafından yönetilecekti ve onun tayin edeceği bir "Sezar" tarafından desteklenecekti. Konstantin'in babası Konstantius Chlorus bu sistem içinde hemen en yüksek mevkilere erişmeye başladı. (293-305 döneminden Batı'da Maximianus ile Sezar olarak; 305 - 306'da Batı'da Augustus olarak ve Doğu'da Augustus olarak Galerius imparatorluk yaptı.

Bu arada I. Konstantin de tetrarşi sisteminde yüksek mevkilere geçmeye başladı. I. Konstantin'in tüm Roma İmparatorluğu'nun tek hâkimi olması için tam 18 yıl geçmesi gerekecekti.

Konstantin'in iç savaşları

Maxtentius ile muharebeler ve onun elimine edilmesi

Önce Batı'da Augustus olan Maxentius ile çatışmalara girişti.

28 Ekim 312 tarihinde Roma kentinin hemen dışındaki Milvian Köprüsü'nde yapılan savaşta Maxentius'un ordusunu bozguna uğrattı. Maxentius kaçmaya çalışırken Tiber Nehri'nde öldürüldü.

Licinius ile iç savaş ve mutlak hakimiyet

İmparatorluğun doğu kısmında yönetimini sürdüren Licinius, artık Batı Roma'nın imparatoru olan I. Konstantin'in baba-bir (ama annesi "Flavia Maximiana Theodora" olan) kız kardeşi Flavia Julia Constantia ile evlenerek I. Konstantin ile kardeşlik bağı kurdu. Bu kayınbiraderlik ilişkisi bir yandan kendisine bir koruma sağlarken, öte yandan her iki imparatora diğerinin bölgesi üzerinde hak iddia etme şansını tanıyordu.

İlk hamleyi yapan Licinius oldu. Licinius'un I. Konstantin'e yönelik bir komploya karıştığının anlaşılmasıyla (314), iç savaş çıktı. Konstantin'in orduları karşısında Licinius önce İtalya'da ve sonra çekildiği doğuda peş peşe yapılan kara ve deniz muharebelerinde yenilgiler aldı. Licinius son ve en ağır darbeyi Adrianopolis Muharebesi'nde aldı.

Hellespont Deniz Muharebesi ile donanmasıyla kuşatmayı yarmaya çalıştı. Temmuz 324'te Amiral Abantus (veya Amantus) komutası altındaki Licinius'un donanması ile Konstantin'in oğlu Caesar Crispus komutasındaki Konstantin'in daha küçük donanması Çanakkale Boğazı'nda iki ayrı çarpışmaya girdiler. Birinci çarpışmada 80 gemiden oluşan Crispus'un filosu boğazın en dar kısmında manevra kabiliyeti daha büyük olduğu için Licinius'un 200 gemilik filosunu yenilgiye uğrattı. Ertesi gün Crispus Ege Denizi'nden aldığı takviyelerle 200 gemilik bir filoya komuta etmekte; Amiral Abantus da aldığı büyük takviyelerle 350 gemilik bir filoya komuta etmekteydi. Çanakkale Boğazı'nın Marmara Denizi ağzındaki Gelibolu açıklarında gemiler arasında yapılan karşılıklı çarpışmalar sonunda Amiral Abantus'un filosundan ancak 4 gemi kurtulabildi ve büyük filonun diğer gemileri ya batırıldı ya karaya vurup parçalandı ya da Crispus'un filosunun eline geçti. Kendi gemisi batırılan Amiral Abantus ancak Asya kıyısına yüzerek çıkarak hayatını kurtarabildi.

Hellespont Muharebesi'ndeki yenilgiden sonra Licinius Byzantium'daki garnizon ve ordusunu İstanbul Boğazı'nın Asya yakasında Kalkedon'a taşıdı. Konstantin de İstanbul Boğazı kıyılarında yaptırdığı hafif nakliye gemileri ile ordusunu Asya yakasına geçirdi. İki ordu arasında 18 Eylül 324'te Hrysopolis (modern Üsküdar) civarında yapılan Hrisopolis Muharebesi'ni de I. Konstantin kazandı. Bu muharebeden yenik düşen Licinius kayınbiraderi olan I. Konstantin'den aman diledi.

I. Konstantin, acımasızlığıyla da ünlüydü. Licinius'un canını bağışlayacağı yemini vermiş olmasına rağmen altı ay sonra en büyük rakibini boğdurarak ortadan kaldırdı. Bir yıl sonra da Konstantin'in yeğeni olan Licinius'un oğlu da idam edildi. 324 yılında Licinius'un yenilgiye uğramasıyla birlikte, I. Konstantin için Roma İmparatorluğu'nun mutlak hâkimi olma yolu da açılmıştı.

Konstantinopolis'in kuruluşu (330)

Licinius'un yenilmesiyle birlikte, I. Konstantin İskoçya'dan Kızıldeniz'e, Fas'tan Dicle Irmağı'na kadar uzanan büyük bir imparatorluğun tek hâkimi olmuştu. M.S. 4. yüzyıla gelindiğinde zenginliğin kaynağı Doğu'dan, Mısır ve Küçük Asya üzerinden yapılan ticaretten geliyordu. Efsanelere göre Megaralı Byzas tarafından MÖ 667 yılında kurulan Byzantium'un eşsiz konumu, I. Konstantin'in dikkatinden kaçmamıştı. Burası, Pontus Euxinus (Karadeniz) ve Asya'dan geçen ticaret yollarının büyük kısmını kontrol edebilecek bir noktaydı.

İmparatorluğun köhneleşmiş kurumları ve alışkanlıklarıyla Roma'dan yönetilmeye devam edemeyeceğini gören I. Konstantin, Byzantion'u imparatorluğun yeni başkenti olarak ilan etti (13 Mayıs 330). Kente "Yeni Roma" anlamına gelen Nova Roma adını veren I. Konstantin, Senato ve diğer tüm kurumları buraya taşıttı.

I. Konstantin'in ölümünden sonra (337) "ikinci kurucusunun" adıyla anılmaya başlanan ve Konstantinopolis adını alan kent; Roma, Bizans ve Osmanlı imparatorluklarının yaklaşık 16 asır boyunca başkenti olma işlevini aralıksız sürdürdü.

İmar Çalışmaları

Roma İmparatorluğu'nun başkentini Byzantium kentine taşıtan I. Konstantin, tarihin en büyük kentsel gelişim planlarından birini hazırladı. MS 330 yılından 337'ye kadar olan yedi yıllık süreç içinde tam bir şantiye alanına dönen kentte; çok sayıda dini bina, yeni yol ve su kemeri inşa edildi. Sultanahmet'te bugün "At Meydanı" olarak yerde bulunan Hippodromos, I. Konstantin döneminde genişletilerek bugünkü boyutlarına ulaştı. 100.000 kişinin oturabileceği boyutlarda inşa edilen Hippodromos'un tribünlerine ait parçalar İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde korunuyor olup, Spina'sında yer alan sütunlardan üçü (Tutmosis Sütunu, Yılanlı Sütun ve Örme Dikilitaş) hâlâ ayaktadır.

Kenti çevreleyen Septimius Severus surlarını yıktırarak kendi adıyla anılacak yeni bir sur ve kuleler sistemini inşa ettiren I. Konstantin, yeni başkentin planını bizzat çizdi. Bugün bile İstanbul kentinin Suriçi'nde kalan kısmı, büyük ölçüde bu plana sadık bir şekilde şekillenmiş durumdadır.

Reformları

İmparatorluğun Hristiyanlığa geçişi

Doğu Roma İmparatorluğu'nun kurucusu olarak bilinen I. Konstantin, imparatorluk sınırları içinde yaşayan Hristiyanlara din özgürlüğü tanıması ve tüm imparatorluğun pagan inanç sistemini bu tek tanrılı yeni dine geçirmeye başlamasıyla tanınır. Bu tavrı nedeniyle Ortodoks kiliseleri tarafından "azizlik" mertebesine yükseltilerek kutsanan I. Konstantin'in aslında, imparatorluğun dört bir yanında yayılan bu dine karşı durmanın yaratacağı gerginlikleri engellemek için bu yolu izlediği düşünülmektedir. Dönemi boyunca hem Roma'nın çok tanrılı inanç sistemine hem de yeni Hristiyan dinine saygı gösteren I. Konstantin, sikkelerinde Apollon gibi Roma tanrılarına yer vermekten hatta kimi zaman kendisini "Güneş Tanrısı" Sol Invictus şeklinde resmetmekten de kaçınmamıştır^[3]. Aynı dönemde paraların üzerinde Grek alfabesindeki Hi (X) ve Ro (P) harfleri ile erken dönem Hristiyanlığın sembollerinden biri olan Labarum'a da yer vermiştir. Roma kaynaklarında, I. Konstantin'in hayatı boyunca Hristiyan olmadığı, ölüm döşeğindeyken vaftiz edildiği söylenmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Onun tarafından yaptırılan Aziz Petrus ve Aziz Pavlus bazilikaları geleneğe göre elçilerin iman uğruna öldüğü veya gömüldüğü yerlere inşa edilmiştir^[3].

İmparator I. Konstantin, ayrıca 325'te Kilisenin bölünmesini önlemek umuduyla tüm Hristiyan din adamlarının katıldığı bir konseyi İznik'te toplamış fakat amacına ulaşamamıştır.^[3]

Popüler kültürdeki yeri

2014 yılında, Mine Gökçe Kırıkkanat tarafından, Bir Hristiyan Masalı adında bir kitap yazılmıştır. Kitap, Vatikan Gizli Arşivleri'nde Donatio Constantini olarak da geçen ve kamuoyunda Büyük Konstantin'in vasiyeti olarak tanınan belgenin, aslında sahte bir belge olduğuna dair çalışmasını konu almaktadır.^[4]

Kaynakça

^ Gregoryen Takvimi kullanan Patrikhaneler 21 Mayıs'ta kutlar iken Jülyen Takvimi'ni kullanan Patrikhaneler, Jülyen Takvimi'nde 21 Mayıs'ın Gregoryen Takvimi'nde 3 Haziran'a denk gelmesinden ötürü 3 Haziran'da kutlarlar.
^ Annesi Helena'nın bu doğduğu kentin ismi, oğlu olan I. Konstantin tarafından 330 yılında annesinin ölümünden sonra "Helenopolis" olarak değiştirmiştir.
^ ^a ^b ^c Hıristiyanlık Tarihi. Henry R. Sefton. Yeni Yaşam Yayınları. 2004. s. 163; 168; 200. ISBN 975 8318 86 1.
^ "Mine G. Kırıkkanat'tan yeni kitap: "Bir Hristiyan Masalı"". CNN Türk. 26 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2014.

Dış kaynaklar

Demircioǧlu, Halil (1953), Roma Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayinlari. No. 10
Bahar, Hasan (2011), Roma ve Bizans Tarihi, Istanbul:Komen Yayinlari ISBN 978-9756527634
Bowman, Alan; Cameron, Averil ve Garnsey, Peter (eds) (2005)The Cambridge Ancient History, Volume XII: The Crisis of Empire Rev.ed., Cambridge:Cambridge University Press ISBN 9780521301992 (İngilizce)

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta I. Konstantin ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Edward Gibbon, (1776), The History of the Decline and Fall of the Roman Empire Cilt: Project Guttenberg e-kitap (İngilizce)
Catholic Encyclopedia websitesinde "Constantine the Great" maddesi. Online: [1] 27 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Resmî unvanlar
I. Konstantin 'Konstantin Hanedanı Doğumu: yak. 27 Subat 272 -* Ölümü*:27 Mayıs 332
Önce gelen: I. Konstantin	Roma imparatoru (Galerius, Licinius ve Maximinus Daia ile) 306–337	Sonra gelen: II. Konstantius, II. Konstantin ve Konstans

[Not-1] Gregoryen Takvimi kullanan Patrikhaneler 21 Mayıs'ta kutlar iken Jülyen Takvimi'ni kullanan Patrikhaneler, Jülyen Takvimi'nde 21 Mayıs'ın Gregoryen Takvimi'nde 3 Haziran'a denk gelmesinden ötürü 3 Haziran'da kutlarlar.

[2] Annesi Helena'nın bu doğduğu kentin ismi, oğlu olan I. Konstantin tarafından 330 yılında annesinin ölümünden sonra "Helenopolis" olarak değiştirmiştir.

[:0-3] Hıristiyanlık Tarihi. Henry R. Sefton. Yeni Yaşam Yayınları. 2004. s. 163; 168; 200. ISBN 975 8318 86 1.

[4] "Mine G. Kırıkkanat'tan yeni kitap: "Bir Hristiyan Masalı"". CNN Türk. 26 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d Roma ve Bizans imparatorları
Principatus MÖ 27-MS 235	Augustus Tiberius Caligula Claudius Neron Galba Otho Vitellius Vespasianus Titus Domitianus Nerva Trajan Hadrianus Antoninus Pius Marcus Aurelius ile Lucius Verus Commodus Pertinax Didius Julianus (Pescennius Niger) (Clodius Albinus) Septimius Severus Caracalla Geta Macrinus ile Diadumenianus Elagabalus Alexander Severus
Kriz 235-284	I. Maximinus I. Gordianus ile II. Gordianus Pupienus ile Balbinus III. Gordianus Philippus Decius ile Herennius Etruscus Hostilianus Trebonianus Gallus ile Volusianus Aemilianus Valerianus Gallienus ile Saloninus ve II. Valerianus II. Claudius Quintillus Aurelianus Tacitus Florianus Probus Carus Carinus ile Numerianus Galyalı imparatorlar: Postumus (Laelianus) Marius Victorinus (II. Domitianus) I. Tetricus ile II. Tetricus
Dominatus 284-395	Diocletianus Diocletianus (Doğu) ile Maximianus (Batı) Diocletianus (Doğu) ile Maximianus (Batı) ile Galerius (Doğu) ve I. Constantius (Batı) Galerius (Doğu) ile I. Constantius (Batı) ve II. Severus (Batı) ile II. Maximinus (Doğu) Galerius (Doğu) ile II. Severus (Batı) ve I. Konstantin (Batı) ile II. Maximinus (Doğu) Galerius (Doğu) ile Maxentius (Batı) ve I. Konstantin (Batı) ile II. Maximinus (Doğu) Galerius (Doğu) ile Licinius (Batı) ve I. Konstantin (Batı) ile II. Maximinus (Doğu) Maxentius Licinius (Batı) ile II. Maximinus (Doğu) ve I. Konstantin (augustus) ile Valerius Valens Licinius (Doğu) ile I. Konstantin (Batı) ve Licinius, II. Constantinus ile Crispus (Martinianus) I. Konstantin ile Crispus II. Constantinus I. Konstans Magnentius ile Decentius II. Constantius ile Vetranio Julianus Jovianus I. Valentinianus Valens Gratianus II. Valentinianus Magnus Maximus ile Flavius Victor I. Theodosius (Eugenius)
Batı Roma 395-476	Honorius III. Constantius ile II. Constans III. Constantius Ravenna'daki gaspçı olarak Joannes III. Valentinianus Petronius Maximus ile Palladius Avitus Majorianus sonrası Libius Severus sonrası Anthemius sonrası Olybrius Glycerius Julius Nepos (de jure) Romulus Augustus (gaspçı)
Bizans 395-1204	Arcadius II. Theodosius Pulcheria Marcianus I. Leo II. Leo Zeno Basiliscus ile Marcus Zeno I. Anastasius I. Justinus I. Justinianus II. Justinus II. Tiberius Mauricius ile Theodosius Phocas Herakleios* III. Konstantinos Heraklonas II. Konstans IV. Konstantinos ile Herakleios ile Tiberios ile II. Justinianos II. Justinianos Leontios III. Tiberios II. Justinianos ile Tiberios Filippikos II. Anastasios III. Theodosios III. Leon V. Konstantinos Artabasdos IV. Leon VI. Konstantinos İrini I. Nikiforos Stavrakios I. Mihail ile Theofilaktos V. Leon ile Konstantinos II. Mihail Theofilos III. Mihail I. Basileios VI. Leon Aleksandros VII. Konstantinos I. Romanos ile Hristoforos ile Stefanos ile Konstantinos II. Romanos II. Nikiforos I. İoannis II. Basileios VIII. Konstantinos Zoi ile III. Romanos Zoi ile IV. Mihail V. Mihail IX. Konstantinos Theodora VI. Mihail I. İsaakios X. Konstantinos Romen Diyojen VII. Mihail ile Andronikos ile Konstantios ile Konstantinos III. Nikiforos I. Aleksios II. İoannis ile Aleksios I. Manuil II. Aleksios I. Andronikos II. İsaakios III. Aleksios IV. Aleksios Senato tarafından seçilen gaspçı Nikolaos V. Aleksios
İznik 1204-1261	Konstantinos I. Theodoros III. İoannis II. Theodoros IV. İoannis
Bizans 1261-1453	VIII. Mihail II. Andronikos ile IX. Mihail III. Andronikos V. İoannis VI. İoannis ile V. İoannis ile Matheos V. İoannis IV. Andronikos VII. İoannis V. Andronikos II. Manuil VIII. İoannis XI. Konstantinos
Eğik yazılanlar gaspçı ya da ortak imparatordur. *Herakleios döneminden itibaren Grekçe resmî dil olmuş, bu tarihten itibaren imparatorların Latince yerine Grekçe adları yazılmıştır.