I. Valentinianus

Tam adı
	Flavius Valentinianus

Valentinianus
Valentinianus
65. Roma imparatoru
Hüküm süresi	26 Şubat - 28 Mart 364 (tek başına); 26 Mart 364 - 17 Kasım 375 (doğunun imparatoru kardeşi Valens ile birlikte batının imparatoru olarak)
Önce gelen	Jovian
Sonra gelen	Valens, Gratianus ve II. Valentinianus
Doğum	321; Cibalae, Pannonia
Ölüm	17 Kasım 375; Brigetio, Pannonia (Szőny, günümüz Macaristan)
Defin	Havariyyun Kilisesi
Eş(ler)i	Marina Severa ; Justina
Çocuk(lar)ı	Gratianus; II. Valentinianus; Galla; Grata; Justa;
Tam adı
Tam adı
	Flavius Valentinianus
Hanedan	Valentinianus Hanedanı
Babası	Yaşlı Gratianus

Flavius Valentinianus (321 - 17 Kasım 375), 364 yılından ölümüne kadar Roma imparatoruydu. Kendisinden genellikle son büyük Batı imparatoru olarak bahsedilir. Başarılı bir general olan Yaşlı Gratianus'un oğlu olarak dünyaya gelmiştir.

Kişiliği

Ammianus Marcellinus’a göre Valentinianus, “kuvvetli bedeni, parlak teni, geniş göğsü ve gri gözleriyle dikkat çeken, askerî disiplinin vücut bulmuş hâliydi.” Ancak Marcellinus aynı zamanda onun öfkesinin dizginsizliğini ve sert mizacını da eleştirir: “Hiddete kapıldığında aklın sınırlarını aşar, adaleti öfkeye karıştırırdı.” ^[1]

Yönetim anlayışı sert ama etkiliydi; yozlaşmaya karşı katı davranmış, yetkililer arasında sık sık görevden almalar ve cezalandırmalar uygulamıştır. Bununla birlikte Ammianus, halkın güvenliği ve sınırların korunması konusunda gösterdiği dikkatin Roma'nın istikrarına katkı sağladığını da belirtir. Doğu ile ilişkilerinde kardeşi Valens’e geniş yetkiler vermiş ve imparatorluğu ikiye bölerek Batı’nın savunmasını bizzat üstlenmiştir.^[1]

A.H.M. Jones'un yazdığına göre "Valentinianus sert ve gaddar olmasının yanında kendi görgüsüz olduğu gibi görgülü kişilere de düşman olduğunu anlatır. İyi giyimlilerden, eğitimlilerden, zenginlerden ve iyi şartlarda doğmuş olanlardan nefret ederdi. Ancak yetenekli bir asker ve vicdan sahibi bir yöneticiydi. Kendi babasının da geldiği alt sınıflarının refahına ilgi gösterirdi. Ne yazık ki, iyi niyetli girişimleri seçtiği yanlış bakanlar ve tüm kanıtlara rağmen onların erdemine olan inatçı inancı yüzünden çoğu zaman boşa giderdi."^[2]

Yaşamı

Valentinianus, Julianus ve Jovian dönemlerinde subaydı ve imparatorluk kademelerinde yukarılara yükselmişti. Sağlam yapısı ve dikkat çeken görünümüyle büyük cesaret ve askerî yeteneğe sahipti. Jovian'ın ölümünden sonra 26 Şubat 364'te Bitinya'da Nicaea'da (bugünkü İznik) kırk dört yaşında ordudaki subaylar tarafından imparator seçildi. Valentinianus kısa bir süre sonra kardeşi Valens'i de imparator yaptı.

İki kardeş yukarı Moesia'da Niş şehrinde imparatorluğu paylaştılar. Batı Roma imparatoru olarak Valentinius İtalya, İllirya, Hispania, Galya, Büyük Britanya ve Afrika'yı aldı. Valens ise Balkan yarımadasının doğusunu, Yunanistan, Mısır, Suriye ve Anadolu'yu aldı. Çok geçmeden Julianus'un soyundan Procopius'un ayaklanmasıyla karşı karşıya kaldılar. Valens 366'da Procopius'un ordusunu Lidya'da yenilgiye uğrattı ve Procopius hemen idam edildi.

Valentinianus'un kısa süreli hükümdarlığı sırasında Afrika, Almanya ve Britanya'da savaşlar vardı. Roma barbarlarla, özellikle de Burgundiler ve Saksonlar ile çatışma içindeydi.

Valentinianus'un başlıca çalışması sınırların korunmasıydı. Başlangıçta Milano kuzey İtalya'nın meselelerini çözmek için seçtiği karargâhtı. Ertesi yıl (365) Valentinianus Alamanlara karşı generallerinin seferlerini idare etmek için önce Paris sonra da Reims'teydi. Jovian'ın yenilgiye uğrattığı Alamanlar Ren'in öteki yakasına çekilmişlerdi. Ancak 367'nin sonlarından aniden Ren'i geçip Moguntiacum (Mainz)'a saldırdılar ve şehri yağmaladılar. Valentinianus, Solicinum'da büyük bir orduyla Alamanlara saldırdı ve büyük bir katliam yaparak yendi. Ancak kendi de büyük kayıplar verdiği için başarısının arkasını getirmedi.

Daha sonra 374'te Valentinianus, Alamanlar'ın kralı Macrianus ile barış yaptı ve o noktadan sonra Macrianus gerçek anlamda Romalıların dostu oldu. Sonraki üç yılı Valentinianus Ren sınırının savunmasını düzenlemek için karargâh olarak seçtiği Trier'de geçirdi ve sayısız miktarda kalenin inşasını bizzat idare etti.

Döneminde Galya kıyıları Sakson korsanların saldırılarına uğruyordu. Piktler ve İskoçlarla iş birliği yapan korsanlar Antoninus Duvarından Kent kıyılarına kadar Britanya'yı yakıp yıkmışlardı. 368 yılında istilacıları püskürtmek için Kont Theodosius gönderildi ve başarı sağlandı. Ardından adada imparatorun onuruna Valentia adında yeni bir eyalet kuruldu.

Afrika'da Firmus askerî vali Comes Romanus'un zalimliği ve zorbalığından çaresiz düşmüş köylülerin desteğiyle isyan çıkardı. Yine Theodosius ufak çaplı bir gazi ordusuyla Afrika'ya gönderildi. Firmus esir düşmemek için intihar etti.

374'te bugünkü Moravya ve Slovakya'nın olduğu bölgedeki bir Germen kabilesi Quadi kendi toprakları kabul ettikleri Tuna'nın kuzeyindeki Roma kalelerinden rahatsız oldular ve kralları Gabinius'un haince öldürülmesiyle iyice çileden çıktılar ve nehrini öteki yakasına geçerek Panonya eyaletini yakıp yıktılar. İmparator 375'in Nisan ayında güçlü bir ordu ile İlliryum'a girdi.

Ölümü

Valentinianus, 375 yılında Tuna boylarında Quadi elçileriyle görüşürken öfke nöbeti geçirdi. Ammianus'un anlatımına göre, elçilerin kibrine sinirlenerek bağırmaya başlamış, sinir krizi sırasında beyni kanla dolmuş ve birkaç dakika içinde hayatını kaybetmiştir.^[1]

Ölümünden sonra Batı Roma tahtı küçük yaştaki oğlu Gratianus’a geçti.

Dini politikaları

Valentinianus, Hristiyan olmasına rağmen dini hoşgörüsüyle dikkat çeker. Pagan tapınaklarına doğrudan müdahalede bulunmamış, dinî özgürlük ilkesini korumuştur. Ammianus, onun bu tavrını “ne aşırı inançlı ne de imansız; her inanca mesafeli bir yöneticiydi” sözleriyle özetler. Bununla birlikte büyü, kehanet ve astrolojiye karşı yasaklar getirmiştir; bu yasalar özellikle 370'lerde imparatorluk genelinde uygulamaya konmuştur.^[1]

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d Marcellinus, Ammianus. Roma Tarihi – Res Gestae. Çev. Samet Özgüler. İstanbul: Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık A.Ş., 2024. ISBN 978-625-6548-13-8.
^ A.H.M. Jones, The Later Roman Empire, 284-602: A Social, Economic and Administrative Survey (Baltimore: Johns Hopkins University, 1986), p. 139.

Wikimedia Commons'ta I. Valentinianus ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

Resmî unvanlar
Önce gelen: Jovian	Roma imparatoru 364–375	Sonra gelen: Valens, II. Valentinianus ve Gratianus

[:0-1] Marcellinus, Ammianus. Roma Tarihi – Res Gestae. Çev. Samet Özgüler. İstanbul: Turkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık A.Ş., 2024. ISBN 978-625-6548-13-8.

[2] A.H.M. Jones, The Later Roman Empire, 284-602: A Social, Economic and Administrative Survey (Baltimore: Johns Hopkins University, 1986), p. 139.

[1]

[2]

g t d Roma ve Bizans imparatorları
Principatus MÖ 27-MS 235	Augustus Tiberius Caligula Claudius Neron Galba Otho Vitellius Vespasianus Titus Domitianus Nerva Trajan Hadrianus Antoninus Pius Marcus Aurelius ile Lucius Verus Commodus Pertinax Didius Julianus (Pescennius Niger) (Clodius Albinus) Septimius Severus Caracalla Geta Macrinus ile Diadumenianus Elagabalus Alexander Severus
Kriz 235-284	I. Maximinus I. Gordianus ile II. Gordianus Pupienus ile Balbinus III. Gordianus Philippus Decius ile Herennius Etruscus Hostilianus Trebonianus Gallus ile Volusianus Aemilianus Valerianus Gallienus ile Saloninus ve II. Valerianus II. Claudius Quintillus Aurelianus Tacitus Florianus Probus Carus Carinus ile Numerianus Galyalı imparatorlar: Postumus (Laelianus) Marius Victorinus (II. Domitianus) I. Tetricus ile II. Tetricus
Dominatus 284-395	Diocletianus Diocletianus (Doğu) ile Maximianus (Batı) Diocletianus (Doğu) ile Maximianus (Batı) ile Galerius (Doğu) ve I. Constantius (Batı) Galerius (Doğu) ile I. Constantius (Batı) ve II. Severus (Batı) ile II. Maximinus (Doğu) Galerius (Doğu) ile II. Severus (Batı) ve I. Konstantin (Batı) ile II. Maximinus (Doğu) Galerius (Doğu) ile Maxentius (Batı) ve I. Konstantin (Batı) ile II. Maximinus (Doğu) Galerius (Doğu) ile Licinius (Batı) ve I. Konstantin (Batı) ile II. Maximinus (Doğu) Maxentius Licinius (Batı) ile II. Maximinus (Doğu) ve I. Konstantin (augustus) ile Valerius Valens Licinius (Doğu) ile I. Konstantin (Batı) ve Licinius, II. Constantinus ile Crispus (Martinianus) I. Konstantin ile Crispus II. Constantinus I. Konstans Magnentius ile Decentius II. Constantius ile Vetranio Julianus Jovianus I. Valentinianus Valens Gratianus II. Valentinianus Magnus Maximus ile Flavius Victor I. Theodosius (Eugenius)
Batı Roma 395-476	Honorius III. Constantius ile II. Constans III. Constantius Ravenna'daki gaspçı olarak Joannes III. Valentinianus Petronius Maximus ile Palladius Avitus Majorianus sonrası Libius Severus sonrası Anthemius sonrası Olybrius Glycerius Julius Nepos (de jure) Romulus Augustus (gaspçı)
Bizans 395-1204	Arcadius II. Theodosius Pulcheria Marcianus I. Leo II. Leo Zeno Basiliscus ile Marcus Zeno I. Anastasius I. Justinus I. Justinianus II. Justinus II. Tiberius Mauricius ile Theodosius Phocas Herakleios* III. Konstantinos Heraklonas II. Konstans IV. Konstantinos ile Herakleios ile Tiberios ile II. Justinianos II. Justinianos Leontios III. Tiberios II. Justinianos ile Tiberios Filippikos II. Anastasios III. Theodosios III. Leon V. Konstantinos Artabasdos IV. Leon VI. Konstantinos İrini I. Nikiforos Stavrakios I. Mihail ile Theofilaktos V. Leon ile Konstantinos II. Mihail Theofilos III. Mihail I. Basileios VI. Leon Aleksandros VII. Konstantinos I. Romanos ile Hristoforos ile Stefanos ile Konstantinos II. Romanos II. Nikiforos I. İoannis II. Basileios VIII. Konstantinos Zoi ile III. Romanos Zoi ile IV. Mihail V. Mihail IX. Konstantinos Theodora VI. Mihail I. İsaakios X. Konstantinos Romen Diyojen VII. Mihail ile Andronikos ile Konstantios ile Konstantinos III. Nikiforos I. Aleksios II. İoannis ile Aleksios I. Manuil II. Aleksios I. Andronikos II. İsaakios III. Aleksios IV. Aleksios Senato tarafından seçilen gaspçı Nikolaos V. Aleksios
İznik 1204-1261	Konstantinos I. Theodoros III. İoannis II. Theodoros IV. İoannis
Bizans 1261-1453	VIII. Mihail II. Andronikos ile IX. Mihail III. Andronikos V. İoannis VI. İoannis ile V. İoannis ile Matheos V. İoannis IV. Andronikos VII. İoannis V. Andronikos II. Manuil VIII. İoannis XI. Konstantinos
Eğik yazılanlar gaspçı ya da ortak imparatordur. *Herakleios döneminden itibaren Grekçe resmî dil olmuş, bu tarihten itibaren imparatorların Latince yerine Grekçe adları yazılmıştır.