Türkgözü, Posof
| Türkgözü | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Türkgözü Türkgözü'nün Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Posof |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1276 m |
| Nüfus (2024) | |
| • Toplam | 173 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75800 |
Türkgözü, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür. Gürcistan sınırında yer alan köyde Türkgözü Sınır Kapısı bulunmaktadır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkgözü köyünün eski adı Badela'dır. Gürcüce bir yer adı olan Badela (ბადელა), balık ağı anlamına gelen "bade" (ბადე) kelimesinden türemiştir.[4] Köyün adı, 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde de Badela (بادلە) olarak geçer.[5]
Bedela köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan Samtshe bölgesinin bugün Türkiye'de kalan kesiminde yer alır.[6] Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılda, 1549 tarihli Gürcistan seferini izleyen dönemde Gürcülerden ele geçirmiştir. Varlığı bilinen eski köy kilisesi de bu dönemde inşa edilmiş olmalıdır.[7]
Badela köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Poshov livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Bu tarihte köyde 12 hane yaşıyordu. Her hane, Osmanlı Devleti'nin Hristiyan köylülerden aldığı ispenç vergisi vermekle yükümlü kılınmıştı. Hane reislerinin çoğu Elia, Manvel, Giorgi, İvane, Gabriel, Grigola gibi Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday, arpa, çavdar, darı, yonca tarımı ve arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Badela'da aznaurlara ait bağlar ve bahçeler Mustafa ve yeni Müslüman olmuş Mehmed adındaki kişilere tahsis edilmişti.[5][8]
Badela köyü, Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterinde de Badela (بادلە) olarak geçer. Bu defterde Poshov livasının Güney nahiyesine bağlı olan köyün hasılası Hicri 1124 (1712/1713) tarihinde 3.233 akçe, Hicri 1126 (1714/1715) tarihinde 3.234 akçe, Hicri 1129 (1716/1717) tarihinde 3.232 akçe ve Hicri 1132 (1719/1720) tarihinde 10.300 akçe idi.[9]
Badela köyünde 1834 yılında 16 hane, 1878'de 39 hane tespit edilmiştir. Bu defterde Ahalsihe livasına bağlı Azğuri nahiyesinde Badela adını taşıyan bir köy daha kaydedilmiştir.[5]
Badela, uzun süre Osmanlı yönetimi altında kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından Rusya İmparatorluğu’nun eline geçti. Rus idaresinde Ardahan sancağının (okrug) Poshov kazasına (uçastok) bağlıydı. 1886 yılında köyün nüfusu 377 kişiden oluşuyordu. Nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmiştir. Badela aynı zamanda Poshov kazasının bir nahiyesiydi. Badela nahiyesi (маркяз: merkez), Badela köyü dışında 12 köyü daha kapsıyordu. Nahiyenin nüfusu, tamamı "Türk" olarak kaydedilmiş olan 2.410 kişiden oluşuyordu.[10] Rus idaresi sırasında Badela köyünün nüfusu, 1896'da 402 kişiye, 1906'da da 501 kişiye yükselmişti.[11]
Badela, Rus hakimiyetinin sona ermesinden sonra, bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 1921 yılında, Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali sırasında, Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcüler Ardahan ve Artvin bölgelerinden çekildi. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Badela köyü Türkiye'ye bırakıldı.[12]
Badela, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, Osmanlıca biraz farklı yazılmış olmakla birlikte "Badela" (بادەلا) adıyla, Kars vilayetinin Poshof kazasının Cilvana nahiyesine bağlıydı.[13] 1935 genel nüfus sayımıda da aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 750 kişiden oluşuyordu.[14] Badela adı, "yabancı kökten geldiği" için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Türkgözü olarak değiştirilmiştir.[15] 1965 genel nüfus sayımında Türkgözü köyünün nüfusu 1.136 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 599 kişi okuma yazma biliyordu.[16] Türkiye ile Gürcistan arasında, 1995 yılında açılan Türkgözü Sınır Kapısı bu köyde bulunmaktadır.
Köydeki kilisenin varlığı köylüler tarafından da bilinmektedir. Ne var ki tamamen yıkıldığı için günümüzde yeri tam olarak tespit edilememiştir. Köyde “Kara Kilise” olarak adlandırılan yerde bulunduğu ve yapının koyu renk taştan inşa edilmiş olduğu söylenebilir.[7]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy, Ardahan il merkezine 97 km, Posof ilçe merkezine 16 km uzaklıktadır.[17] Köyün güneydoğusunda akan Posof Çayı, Gürcistan ile olan sınırın bir kısmını belirler. Köyün komşuları: Armutveren ve Sarıdarı köyleridir.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2024 | 173[2] |
| 2023 | 181[2] |
| 2022 | 185[2] |
| 2021 | 175[2] |
| 2020 | 188[2] |
| 2019 | 204[2] |
| 2018 | 218[2] |
| 2017 | 225[2] |
| 2016 | 220[2] |
| 2015 | 218[2] |
| 2014 | 238[2] |
| 2013 | 222[2] |
| 2012 | 226[2] |
| 2011 | 229[2] |
| 2010 | 237[2] |
| 2009 | 264[2] |
| 2008 | 265[2] |
| 2007 | 272[2] |
| 2000 | 500[17] |
| 1990 | 685[18] |
| 1985 | 820[19] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Turkgozu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s "Ardahan Posof Türkgözü Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "ბადე" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 20 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b c "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 450". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 183. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b "ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2019 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები" (2019 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2021, s. 21. 8 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9746-3-2
- ^ "başlık=Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: თარგმანი : წიგნი II), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 310". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ "başlık=Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, Sıra no: 331, 372, 410, 500". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - 348-360". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2024.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 114, ISBN 9786052100271.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt; 2. cilt, s. 41.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 761.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 37" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 521". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 362.
- ^ a b "Türkgözü Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.