Valide Sultan (I. Mustafa'nın annesi)
| Valide Sultan | |
|---|---|
| Valide Sultan | |
| Hüküm süresi | 22 Kasım 1617 – 26 Şubat 1618 (İlk dönem) |
| Önce gelen | Handan Sultan |
| Sonra gelen | Mahfiruz Hatice Sultan |
| Hüküm süresi | 10 Mayıs 1622 – 10 Eylül 1623 (İkinci dönem) |
| Önce gelen | Mahfiruz Hatice Sultan |
| Sonra gelen | Kösem Sultan |
| Ölüm | 1623'ten sonra Edirne, Osmanlı İmparatorluğu |
| Eş(ler)i | III. Mehmed |
| Çocuk(lar)ı | Şehzade Mahmud I. Mustafa Gevher Sultan |
| Hanedan | Osmanlı Hanedanı |
| Dini | İslam |
Valide Sultan (ö. 1623'ten sonra), I. Mustafa'ın validesi ve III. Mehmed'in hasekisidir. Gerçek adı bilinmemektedir.[1]
Kimliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Kökeni[2] ve gerçek adı[2][3] hiçbir Osmanlı kaynağında geçmediğinden dolayı bilinmemektedir.[1] İsminin Halime Sultan olduğu 1878 tarihli el yazması bir silsile mecmuasında geçmektedir ancak başka bir kaynakla teyit edilememektedir.[4] Bazı yazarlar Abaza asıllı olduğunu belirtmiştir.[3] Nedeni bilinmemekle birlikte bazı kaynaklarda adı geçmediğinden dolayı kendisinden Fuldâne Sultan diye bahsedilmiştir.[kaynak belirtilmeli]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]III. Mehmed'in Haseki Sultan'larından biridir. Hareme girişinin ardından ilk olarak Şehzade Mahmud'u doğurdu. Daha sonra da I. Mustafa'yı 1590-1591'de dünyaya getirdi.[5]
Haseki sultanlık dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Oğlunun tahta çıkabilmesi için çalışan Valide Sultan'ın çabaları öğrenilip bir de üstüne Şehzade Mahmud'un III. Mehmed'in iktidarını tehdit edebilecek sözleri bardağı taşıran son damla oldu.[6] Safiye Sultan'ın da etkisiyle şehzade bir gece dairesinde gizlice boğduruldu.[7] Valide Sultan da bu olaydan sonra Eski Saray'a gönderildi. Haremde Safiye Sultan'dan sonra gelen Haseki Handan Sultan Şehzade Mustafa ile ilgilendi. I. Ahmed tahta çıktıktan sonra da Handan Valide Sultan, Valide Sultan'ın tek oğlunun öldürülmesine engel oldu.[8] Valide Sultan'ın ölümünden sonra da uzun bir süre bu konu kapalı kaldı. Ancak 1612 yılında Şehzade Mustafa'nın öldürülmesi fikri canlandıysa da Kösem Sultan'ın etkisiyle bu fikirden padişah vazgeçirildi.[9]
Valide sultanlık dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]I. Mustafa tahta geçtiğinde Valide Sultan da Eski Saray'dan gelerek yıllardır boş kalan Valide Sultan dairesine yerleşti. Ancak bir sorun vardı, kayınvalidesi Safiye Sultan hala hayattaydı. Safiye Sultan hem eşi III. Murad hem de oğlu III. Mehmed zamanında saray politikasında çok etkili olmuş bir Valide Sultan'dı. İki torununun da padişahlığını gördü. Fakat Osmanlı geleneğine göre padişahın babaannesi değil, annesi Valide Sultan olarak devletin en güçlü kadını oluyordu. Her ne kadar Valide Sultan etkili olmak istese de oğlunun akli dengesinde oluşan problem onun da yaşamını etkiledi. Güçlü olabilecekken tıpkı Handan Sultan gibi kısa süren bir dönem Valide Sultan olduğundan yeterince parlayamadı.
Oğlu I. Mustafa'nın ilk saltanatında iktidar Valide Sultan ve kızı Gevher Sultan'la evli olan damadı Kara Davut Paşa elindeydi. 1618 senesinde oğlu tahttan indirildi ve yerine II. Osman çıktı, fakat 1622'de yeniden tahta çıktı ve ertesi yıl tekrar indirildi. Valide Sultanlık makamını kaybetti.
Sonraki yaşamı ve ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Leslie Peirce'ye göre I. Mustafa'nın annesinin maaşı oğlu tahttan indirilir indirilmez 3.000 akçeden 2.000 akçeye indirildi. Oysa Safiye Sultan oğlunun ölümünden sonra kendi ölümüne kadar düzenli olarak 3.000 akçe maaş almaya devam etmişti. Oğlu tahttan indirildikten sonra sakin bir yaşam sürdü.[10][daha iyi kaynak gerekli]
Çocukları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Şehzade Mahmud - (1587-1603)
- Gevher Sultan - (Kara Davud Paşa'nın eşi)
- I. Mustafa - (1591-1639)
Popüler kültürdeki yeri
[değiştir | kaynağı değiştir]12 Kasım 2015'te Star TV'de yayınlanmaya başlayan Muhteşem Yüzyıl: Kösem dizisinde Aslıhan Gürbüz canlandırılmıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, Sayfa: 237
- ^ a b Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Sultanları, 12. baskı, s. 232
- ^ a b TDV, İslam Ansiklopedisi, cilt: 31, sayfa: 272
- ^ Günhan Börekçi, İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan: III. Mehmed, I. Ahmed, I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasi Krizi, s. 58, dipnot: 28
- ^ "MUSTAFA I - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2022.
- ^ Bakınız Şehzade Mahmud (III. Mehmet'in oğlu)
- ^ Bakınız Safiye Sultan, Başlık: Valide Sultanlık dönemi, Alt Başlık: Şehzade Mahmud'un boğdurulması
- ^ Enver Behnan Şapolyo, Osmanlı Sultanları Tarihi, Rafet Zaimler Yayınevi, Basım Tarihi: 1961, Sayfa: 226
- ^ Günhan Börekçi, İnkırâzın Eşiğinde Bir Hanedan III. Mehmed I. Ahmed I. Mustafa ve 17. Yüzyıl Osmanlı Siyasî Krizi, Sayfa: 94 ve 95
- ^ Haber, Internet (2 Haziran 2016). "Halime Sultan kimdir hayatı bakın nasıl öldü!". www.internethaber.com/halime-sultan-kimdir-hayati-bakin-nasil-oldu-1598646h.htm. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2021.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Imperial Harem : Women and Sovereignty in the Ottoman Empire 1993 6 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Oxford University Press, ISBN 0-19-508677-5.
- [1]
| Önce gelen: Handan Sultan |
Valide Sultan 1617–1618 |
Sonra gelen: Mahfiruz Hadice Sultan |
| Önce gelen: Mahfiruz Hadice Sultan |
Valide Sultan 1622–1623 |
Sonra gelen: Kösem Sultan |