Söğütlükaya, Posof
| Söğütlükaya | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Söğütlükaya Söğütlükaya'nın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Posof |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 119 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75800 |
Söğütlükaya, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Söğütlükaya'nın eski adı Hunamisi'dir. Gürcü tarihçi Aleksandre Proneli, 1914 yılında Hunamisi (ხუნამისი) adını Honamisi (ხონამისი) biçiminde yazmış ve bu yer adının Gürcüce olduğunu belirtmiştir.[4] Hunamisi Türkçeye Hunamis (خونامیس) şeklinde girmiş, sonra Hunemis'e (خونەمیس) dönüşmüştür.[5][6] Ortadan kalkmış bir köy olan Sacike, Hunamisi köyünün yakınında bulunuyordu.[7]
Hunamisi köyü, tarihsel Gürcistan'ın bölgelerinden biri olan Samtshe'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köydeki Hunamisi Kalesi ve Hunamisi Kilisesi bu dönemden kalmıştır. Kiliseye ait ve 10. yüzyıla tarihlenen Gürcüce bir yazıt da buranın eski Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[8][9]
Hunamisi köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre Gürcistan Vilayeti içinde Poshov livasının Kuzay nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu 11 haneden oluşuyordu. Osmanlı Devleti'ne vergi vermekle yükümlü erkekler Gabriel, Papuna, Maharebel, Grigol, Gogina, Saba gibi Gürcü adları taşıyordu. Hunamisi'de buğday, arpa, çavdar, darı tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Köyde iki adet değirmen bulunuyordu.[10][11]
Hunamisi köyü, Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterinde de Hunamis (خونامیس) olarak geçer. Hicri 1117 (1705/1706) tarihinde Poshov livasının Kuzey nahiyesine bağlı olan köyün hasılası 14.000 akçe olarak belirlenmiş ve bu yerleşim Murtaza adında birine tahsis edilmişti. Hunamisi Hicri 1128 (1715/1716) tarihinde ise Ardanuç livasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı ve hasılası 12.500 akçe idi.[12]
Hunamisi köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus tespitinde Hunamis (Хунамыс) olarak kaydettiği yerleşim Ardahan sancağı'nın Poshov kazasına bağlı Tzurtzkabi nahiyesinin dokuz köyünden biriydi. Hunamisi'nin nüfusu, 79'u erkek ve 71'i kadın olmak üzere, 26 hanede yaşayan 150 kişi oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir.[13] Rus idaresi sırasında köyün nüfusu artmış, 1896'da 203 kişiye, 1906'da da 252 kişiye ulaşmıştır.[14]
Hunamisi köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Hunamisi köyünü de kapsayan Ardahan bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.[15][16]
Hunamisi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Hunemis (خونەمیس) adıyla Kars vilayetinin Poshof kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[6] 1935 nüfus sayımında aynı idari konuma sahip olan köyün nüfusu 308 kişiye yükselmişti.[17] Hunamisi veya Hımenis "yabancı kökten geldiği" için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla köyün adı Söğütlükaya olarak değiştirilmiştir.[18] 1965 genel nüfus sayımında Söğütlükaya'nın nüfusu 477 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 186 kişi okuma yazma biliyordu.[19]
Söğütlükaya köyündeki en önemli tarihsel yapılar Hunamisi Kalesi ve Hunamisi Kilisesidir.[20]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy, Ardahan il merkezine 92 km, Posof ilçe merkezine 11 km uzaklıktadır.[21] Köy, ilçe merkezinin güneybatısında Ilgar Dağı'nın Kuzey eteklerinin Kol Çayı ile birleştiği yamaçta kurulmuştur. Köyün kuzey ve güney yamaçları fundalıklarla kaplıdır. Yaylası Ilgar Dağı'nın kuzey yamacındadır. Köy, Kırköy, Arılı ve Aşıküzeyir köyleri ile sınırdır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 119[2] |
| 2021 | 124[2] |
| 2020 | 124[2] |
| 2019 | 120[2] |
| 2018 | 130[2] |
| 2017 | 135[2] |
| 2016 | 144[2] |
| 2015 | 148[2] |
| 2014 | 158[2] |
| 2013 | 192[2] |
| 2012 | 170[2] |
| 2011 | 178[2] |
| 2010 | 183[2] |
| 2009 | 184[2] |
| 2008 | 183[2] |
| 2007 | 176[2] |
| 2000 | 210[21] |
| 1990 | 304[22] |
| 1985 | 369[23] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Sogutlukaya, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Posof Söğütlükaya Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "Aleksandre Proneli, Görkemli Mesheti (Gürcüce), Gori, 1914, s. 48" (PDF). 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958) s. 459". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2023.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 761.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 464". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2025.
- ^ ""Gürcü Soyadlarının Tarihi" (ქართული გვარების ისტორია)- Ambioni". 27 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2023.
- ^ ""Hunemis Kalesi" - Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü" (PDF). 22 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Haziran 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 317". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 459". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2023.
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, Sıra no: 161, 390". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2025.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 401". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 114, ISBN 9786052100271.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 179" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 680". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2022.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 361.
- ^ 2012-2013 Yılları Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2019, s. 33. 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9639-0-2.
- ^ a b "Söğütlükaya Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.