Luis Buñuel

Luis Buñuel
Luis Buñuel (1929)
Doğum	Luis Buñuel Portolés 22 Şubat 1900 Calanda, İspanya
Ölüm	29 Haziran 1983 (83 yaşında) Meksiko, Meksika
Evlilik	Jeanne Buñuel (1934-1983)

Luis Buñuel Portolés (22 Şubat 1900, Calanda - 29 Haziran 1983), sürrealist İspanyol yönetmen ve senaristtir. Otoriteler tarafından sinema tarihinin en etkili yönetmenlerinden biri olarak kabul edilmektedir.

Hayatı

1900'de İspanya'nın Aragón eyaletine bağlı Calanda'da doğdu. Madrid Üniversitesi'ne girmeden önce Zaragoza'da bulunan Colegio del Salvador'da oldukça ağır bir cizvit eğitimi aldı. Madrid Üniversitesi'nde doğal bilimler ve ziraat okurken daha sonra mühendislik, en sonunda da psikoloji bölümüne geçti. Burada Salvador Dali ve Federico Garcia Lorca ile tanıştı. Sinema eğitimi almak için avangard deneyimlerin boy gösterdiği 1920'lerin Paris'ine gitti. "Mauprat" filminde Jean Epstein'ın, "La Sirène des Tropiques" filminde ise Mario Nalpas'ın asistanlığını yaptı. 1929'da Salvador Dali ile birlikte içinde bir kadının gözbebeklerinin bir ustura ile kesildiği ünlü sahneyi barındıran gerçeküstücü bir klasik olan Bir Endülüs Köpeği adlı filmi gerçekleştirdi.

1930'da Marquis de Sade'ın Sodom'un 120 Günü adlı eserinden izler taşıyan Altın Çağ'ı çekti. Filme Salvador Dali ile birlikte başlamayı planlamıştı ancak yaşanan anlaşmazlık nedeniyle yalnız çekmek durumunda kaldı. Katolizmi hedef aldığı söylenen film, büyük skandala yol açtı ve gösterimi yasaklandı. Film üzerindeki yasak ancak 1980 yılında ortadan kalktı.

Bu filmi, çekmesinden iki yıl sonra Las Hurdes bölgesindeki yoksulluğu gözler önüne seren bir belgesel olan Ekmeksiz Toprak filmini çekti. 1936'da iç savaşın başlamasına yakın, değişen politik iklimi anlatan bir belgesel olan España 1936 (İspanya 1936) filminin senaryosuna katkıda bulundu ve yapımcılığını üstlendi.

1939'da iç savaş sırasında ABD'ye gitti ve çeşitli belgeseller çekti. 1947'de Meksika'ya geçti ve burada Meksikalı kenar mahalle çocuklarının yaşamını anlattığı filmi olan Los Olvidados'u çekti. Bu film ona Cannes Film Şenliği'nde en iyi yönetmen ödülünü kazandırdı. 1955'e kadar uluslararası düzeyde ön plana çıkacağı 14 film çekti. 1955'te Fransa'ya döndü ve onu sinema sanatının merkezine yerleştirecek olan üç ortak yapıma imza attı. 1961'de İspanyol hükûmeti tarafından Viridiana'yı çekmesi için İspanya'ya davet edildi. Film, içinde barındırdığı kilise karşıtı öğeler nedeniyle İspanya'da büyük tepkilere yol açtı ve ülkede gösterimi yasaklandı. Geri kalan hayatını İspanya dışında geçirdi. 1954 senesinde kendine has Robinson Crouse'u çekti. 1951 yılında Susanna adlı filmi çekti ve bu film çok tutulmadı. 1953'te "El" adlı tanınmış filmi çekmiştir. 1956 yılında Simone Signoret'in başrolü oynadığı La mort en ce jardin'i çekti. 1959 senesinde Francisco Rabal'ın başrolü oynadığı dram filmi Nazarín'i çekti. 1962 senesinde gizemli ve dram filmi olan esrarengiz El Angel Exterminador'u çekti ve bu filmi de ses getirdi. 1964 senesinde Le Journal D' Une Femme De Chambre'yi çekti. 1967'de ise birçok ödül kazandığı ve tüm dünyada ses getiren güzel oyuncu Catherine Denevue ile Bella De Jour'u çekmiştir. 1970 senesinde ise Tristana adlı filmi çekti ve bu film de çok ses getirdi. İspanya iç savaş dönemi kölelik üzerine yapılmış bir filmdir. Başrolleri Fernando Rey ve Catherine Denevue paylaşmıştır. Bu filmden sonra 1972 senesinde "Burjuvazinin Çekiciliği" adlı filmde, burjuva kesimin bir türlü yemek yiyemediklerini anlatmıştır. Bu filmde de yine vazgeçmediği oyuncu Fernando Rey oynamaktadır. 1977 yılında "Arzunun O Belirsiz Nesnesi" adlı filmi çekerek sinemayı bıraktı. Fernando Rey yine başrolü oynamıştır. 1983'te Meksiko'da öldü.

Hayatını anlatan otobiyografik kitabı "Mon Dernier Soupir", Son Nefesim (ISBN 978-975-53345-7-8) ismiyle Türkiye'de de yayımlandı.

Gerçeküstücülük

Buñuel'in filmleri gerçeküstücülük açısından en önemli ve ünlü filmlerdir. İlk filmi olan ve senaryosunu Salvador Dali ile birlikte yazdığı Un Chien Andalou'da; ve ikinci filmi olan L'Age d'Ôr'da katışıksız bir gerçeküstücü biçimde dinî ve resmî otoritelere göndermelerde bulundu ve büyük eleştirilere maruz kaldı.

Filmleri

Yönetmen

Orijinal Adı	Diğer Adları	Yıl	Ülke	Dil	Süre	Notlar
Un Chien Andalou	Bir Endülüs Köpeği	1929	Fransa	Fransızca	16 dak.	Buñuel ve Salvador Dali yazdı.
L'Âge d'or	Altın Çağ	1930	Fransa	Fransızca	60 dak.	Buñuel and Salvador Dali yazdı.
Las Hurdes, tierra sin pan	Ekmeksiz Toprak - Land Without Bread	1933	İspanya	Fransızca	30 dak.	Belgesel /mockumentary
Gran Casino	Magnificent Casino	1947	Meksika	İspanyolca	92 dak.
Centinela, alerta!	Guard! Alert	1937	İspanya	İspanyolca	80 dak.
El Gran Calavera	The Great Madcap	1949	Meksika	İspanyolca	92 dak.
Los Olvidados	Unutulmuşlar	1950	Meksika	İspanyolca	85 dak.	Cannes Film Festivali - En İyi Yönetmen Mexico Akademi Ödülleri - Golden Ariel + Silver Ariel
Susana	The Devil and the Flesh	1951	Meksika	İspanyolca	86 dak.	Cannes Film Festivali - En İyi Öncü Film
La hija del engaño	The Daughter of Deceit	1951	Meksika	İspanyolca	78 dak.
Subida al cielo	Ascent to Heaven (Mexican Bus Ride)	1952	Meksika	İspanyolca	85 dak.
Una mujer sin amor	A Woman Without Love	1952	Meksika	İspanyolca	85 dak.
El Bruto	The Brute	1953	Meksika	İspanyolca	81 dak.
Él	This Strange Passion / Torments	1953	Meksika	İspanyolca	92 dak.
La ilusión viaja en tranvía	Illusion Travels by Streetcar	1954	Meksika	İspanyolca	82 dak.
Abismos de pasión / Cumbres Borrascosas	Wuthering Heights	1954	Meksika	İspanyolca	91 dak.
Robinson Crusoe		1954	Meksika	İngilizce	90 dak.	Academy Awards, Mexico - Golden Ariel ve Silver Ariel
Ensayo de un crimen	Archibaldo de la Cruz'un Suçlu Yaşamı	1955	Meksika	İspanyolca	89 dak.
El río y la muerte	The River and the Death	1955	Meksika	İspanyolca	91 dak.
Cela s'appelle l'aurore	That is the Dawn	1956	İtalya - Fransa	Fransızca	102 dak.
La mort en ce jardin	Death in the Garden	1956	Fransa - Meksika	Fransızca	104 dak.
Nazarín		1959	Meksika	İspanyolca	94 dak.	Cannes Film Festivali - Jüri Özel Ödülü Bodil, Avrupa Dışı En İyi Film
La fièvre monte à El Pao	Fever Rises in El Pao / Republic of Sin	1959	Fransa - Meksika	Fransızca	109 dak.
The Young One	La Joven	1960	Meksika, ABD	İngilizce	96 dak.	Cannes Film Festivali - Özel Mansiyon
Viridiana		1961	Meksika - İspanya	İspanyolca	90 dak.	Cannes Film Festivali - Altın Palmiye
El Ángel Exterminador	Yokedici Melek	1962	Meksika	İspanyolca	95 dak.	Bodil - En İyi Avrupa Dışı Film
Le journal d'une femme de chambre	Oda Hizmetçisinin Günlüğü	1964	Fransa - İtalya	Fransızca	98 dak.
Simón del desierto	Çöllerin Simon'u	1965	Meksiko	İspanyolca	45 dak.	Venedik Film Festivali - FIPRESCI Ödülü + Özel Jüri Ödülü
Belle de jour	Gündüz Güzeli	1967	Fransa - İtalya	Fransızca	101 dak.	Venedik Film Festivali - Altın Aslan + Pasinetti Ödülü Bodil - En İyi Amerika Dışı Film
La Voie Lactée	Samanyolu	1969	Fransa - İtalya	Fransızca	105 dak.	Berlin Uluslararası Film Festivali - FIPRESCI Ödülü + Onur Mansiyonu + Interfilm Ödülü
Tristana		1970	Fransa - İtalya - İspanya	İspanyolca	105 dak.
Le charme discret de la bourgeoisie	Burjuvazinin Gizli Çekiciliği	1972	Fransa - İtalya - İspanya	Fransızca	102 dak.	Oscar - En İyi Yabancı Film BAFTA - En İyi Senaryo Fransa Sinema Eleştirmenleri Sendikası - En İyi Film NSFC Ödülü - En İyi Yönetmen
Le fantôme de la liberté	Özgürlük Hayaleti	1974	Fransa - İtalya	Fransızca	104 dak.	Gümüş Kurdele - En İyi Yönetmen
Cet obscur objet du désir	Arzunun O Belirsiz Nesnesi	1977	Fransa - İspanya	Fransızca	105 dak.	NSFC - En İyi Yönetmen NBR - En İyi Yönetmen

Senarist

1936 España 1936 / Madrid 1936 1936 ¡Centinela, alerta! 1936 ¿Quién me quiere a mí? / Who Loves Me? 1950 Susana / The Devil and the Flesh 1950 Los Olvidados / Unutulmuşlar 1950 Si usted no puede, yo sí 1951 Una Mujer sin amor / A Woman Without Love 1952 El Bruto / The Brute 1952 Él /This Strange Passion 1952 Subida al cielo / Mexican Bus Ride 1953 La Ilusión viaja en tranvía / Illusion Travels by Streetcar 1954 Abismos de pasión / Wuthering Heights 1954 El Río y la muerte / Nehir ve Ölüm 1954 Las Aventuras de Robinson Crusoe / Robinson Cruseo 1955 Cela s'appelle l'aurore 1955 Ensayo de un crimen / The Criminal Life of Archibaldo de la Cruz 1956 La Mort en ce jardin / Death in the Garden

1958 Nazarín 1959 La Fièvre monte à El Pao / Günah Cumhuriyeti 1960 La Joven / White Trash-The Young One 1961 Viridiana 1962 El Ángel exterminador / Mahvedici Melek 1964 Le Journal d'une femme de chambre / Bir Hizmetçinin Günlüğü 1965 Simón del desierto / Çöllerin Simon'u 1967 Belle de jour / Gündüz Güzeli 1969 La Voie lactée / Samanyolu 1970 Tristana 1972 Le Charme discret de la bourgeoisie/ Burjuvazinin Gizli Çekiciliği 1972 Le Moine / The Monk 1972 Una Historia decente 1974 Le Fantôme de la liberté / Özgürlük Hayaleti 1977 Cet obscur objet du désir / Arzunun O Belirsiz Nesnesi

Yapımcı

• 1929 Un chien andalou / Bir Endülüs Köpeği
• 1932 Las Hurdes / Ekmeksiz Toprak
• 1935 La Hija de Juan Simón, La / Juan Simon's Daughter
• 1936 ¿Quién me quiere a mí? / Who Loves Me?
• 1936 ¡Centinela, alerta!
• 1936 España 1936 / Madrid 1936
• 1970 Tristana

Ödüller

• 1950 Susana Cannes Film Festivali - En İyi Öncü Film
• 1951 Los Olvidados / Unutulmuşlar Mexico Akademi Ödülleri - Golden Ariel + Silver Ariel (En İyi Yönetmen + En İyi Orijinal Hikâye + En İyi Senaryo)
• 1951 Los Olvidados / Unutulmuşlar Cannes Film Festivali - En İyi Yönetmen
• 1956 Las Aventuras de Robinson Crusoe / Robinson Crusoe Academy Awards, Mexico - Golden Ariel+Silver Ariel (En İyi Yönetmen + En İyi Senaryo))
• 1959 Nazarin Cannes Film Festivali - Jüri Özel Ödülü
• 1960 La Joven Cannes Film Festivali - Özel Mansiyon
• 1961 Viridiana Cannes Film Festivali - Altın Palmiye
• 1961 Nazarín - Bodil - En İyi Avrupa-Dışı Film
• 1963 El Ángel Exterminador / Mahvedici Melek Bodil - En İyi Avrupa-Dışı Film
• 1965 Simón del Desierto Venedik Film Festivali - FIPRESCI Ödülü + Özel Jüri Ödülü
• 1967 Belle de Jour Venedik Film Festival - Altın Aslan, Pasinetti Ödülü
• 1968 Belle de Jour Bodil - En İyi Amerika-Dışı Film
• 1968 Belle de Jour Fransa Sinema Eleştirmenleri Sendikası - Eleştiri Ödülü - En İyi Film
• 1969 La Voie Lactée Berlin Uluslararası Film Festivali - FIPRESCI Ödülü + Onor Mansiyonu + Interfilm Ödülü
• 1972 Le Charme Discret de la Bourgeoisie / Burjuvazinin Gizli Çekiciliği Amerikan Akadaemi Ödülleri (Oscar), En İyi Yabancı Film
• 1973 Le Charme Discret de la Bourgeoisie / Burjuvazinin Gizli Çekiciliği Fransa Sinema Eleştirmenleri Sendikası - Eleştiri Ödülü, En İyi Film
• 1973 Le Charme Discret de la Bourgeoisie / Burjuvazinin Gizli Çekiciliği NSFC Ödülü - En İyi Yönetmen
• 1974 Le Charme Discret de la Bourgeoisie / Burjuvazinin Gizli Çekiciliği BAFTA Film Ödülü - En İyi Senaryo
• 1975 Le Fantôme de la Liberté İtalyan Ulusal Sinema Gazetecileri Sendikası - Gümüş Kurdele - En İyi Yönetmen (Yabancı Film)
• 1977 Cet Obscur Objet du Désir / Arzunun O Belirsiz Nesnesi NBR - En İyi Yönetmen
• 1978 Cet Obscur Objet du Désir / Arzunun O Belirsiz Nesnesi NSFC - En İyi Yönetmen
• 1982 Venice Film Festival - Kariyer Ödülü - Altın Aslan

Dış bağlantılar

• Bunuel filmleri eleştirileri
• Bunuel hakkında Türkçe bilgi
• Luis Buñuel Biyografisi22 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• www.brain-juice.com1 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.