Potansiyel olarak tehlikeli cisim
Potansiyel olarak tehlikeli cisim (İngilizce: Potentially Hazardous Object veya PHO), Dünya'ya yakın geçişler yapabilen bir yörüngeye sahip olan ve çarpma durumunda önemli ve yaygın hasara yol açabilecek büyüklükteki bir asteroit veya kuyruklu yıldızdır.[1] Genellikle Dünya ile minimum yörünge kesişme mesafesi 0,05 astronomik birimden (19,5 ay mesafesi) az ve mutlak büyüklüğü 22 veya daha büyük olan cisimler olarak tanımlanırlar ki bu da yaklaşık 140 metreden büyük bir boyuta denk gelir.[2] Bilinen potansiyel olarak tehlikeli cisimlerin %99'undan fazlası, önümüzdeki 100 yıl içinde Dünya için bir tehdit oluşturmamaktadır.[3] Eylül 2022 itibarıyla, Sentry Risk Tablosu'nda listelenen bilinen potansiyel olarak tehlikeli cisimlerden yalnızca 17'si önümüzdeki yüz yıl için potansiyel tehdit olarak dışlanamaz.[4] Bununla birlikte yüzlerce, hatta binlerce yıl boyunca bazı "potansiyel olarak tehlikeli" asteroitlerin yörüngeleri bu adlandırmayı hak edecek bir şekilde evrilebilir.
Bu cisimlerin pek çoğu potansiyel olarak tehlikeli asteroitler (PHA) ve bazıları da kuyruklu yıldızlardır. Kasım 2022 itibarıyla, 2.304 bilinen PHA (toplam Dünya'ya yakın cisimlerin yaklaşık %8'i) vardır ve bunlardan 153'ünün çapının bir kilometreden büyük olduğu tahmin edilmektedir.[5][6][a] Keşfedilen PHA'ların çoğu Apollo asteroitleridir (1.965) ve daha az bir kısmı Aten asteroitleri grubuna aittir (185).[7][8]
Bir potansiyel olarak tehlikeli cismin yörüngesi makul derecede iyi belirlenmişse, önümüzdeki 100 yıl veya daha uzun bir süre boyunca Dünya için tehdit oluşturmayacağı beklenebilir. Önümüzdeki 100 yıl içinde Dünya'ya çarpma tehlikesi bulunan potansiyel olarak tehlikeli asteroitler, Sentry Risk Tablosu'nda listelenmiştir. Eylül 2022 itibarıyla, sadece 17 potansiyel tehlikeli asteroit Sentry Risk Tablosu'nda yer alır.[4] Potansiyel olarak tehlikeli asteroitlerin pek çoğu, en iyi yörünge modelleri yeterince sınırlandırıldığında yüzlerce yıl boyunca tehlikeli olmaktan çıkarılır, fakat yeni keşiflerin yörüngesel kısıtlamaları yeterince bilinmediği için mekanik modelleri gözlemle daha fazla veri sağlayana kadar farklılık gösterir ya da eksik kalır. Birkaç astronomi araştırmasının ardından 1990'ların sonundan bu yana bilinen PHA sayısı on kat artmıştır.[5] Küçük Gezegen Merkezi'nin web sitesindeki Potansiyel Olarak Tehlikeli Asteroitlerin Listesi de (List of the Potentially Hazardous Asteroids) bu cisimler hakkında ayrıntılı bilgiler yayınlamaktadır.[9]
Başka bir potansiyel thelikeli cisim olan 101955 Bennu asteoitinin 2182'de Dünya'ya çarpma olasılığı 1800'de 1'dir[10]
Mayıs 2021'de NASA astronomları, en son 2021 Gezegen Savunma Konferansı'nda (Planetary Defense Conference) yapılan simülasyon temelli bir çalışmaya dayanarak, potansiyel bir çarpışmayı önlemek için 5 ila 10 yıllık bir hazırlığa ihtiyaç duyulabileceğini bildirmişlerdir.[11][12][13]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bir cismin hesaplanan ortalama çapı yalnızca kabaca bir tahmindir. Bu tahmin, cismin farklı zamanlarda gözlemlenen ve ölçülen parlaklığından ve yüzeyinin varsayılan, fakat çoğunlukla bilinmeyen yansıtıcılığından çıkarılmaktadır. NASA'nın Asteroid Size Estimator aracı, varsayılan bir geometrik albedoya göre genel bir mutlak büyüklük-çap dönüşümü için kullanılan bir araçtır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Task Force on potentially hazardous Near Earth Objects (Eylül 2000). "Report of the Task Force on potentially hazardous Near Earth Objects" (PDF). 10 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi22 Ocak 2018.
- ^ "NEO Basics – Potentially Hazardous Asteroids (PHAs)". CNEOS NASA/JPL. 25 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.
- ^ (17 Sentry "risk listesindeki" PHA'lar / 2289 bilinen PHA 26 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) ≈ %0,74
- ^ a b "Sentry Risk Table". 11 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022. ("Use Unconstrained Settings" tıklayın ve PHA listesi için "H<=22"yi seçin)
- ^ a b "Discovery Statistics – Cumulative Totals". CNEOS NASA/JPL. 7 Ocak 2020. 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.
- ^ "Unusual Minor Planets – Overview". Minor Planet Center. 6 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.
- ^ "JPL Small-Body Database Search Engine: PHAs and orbital class (APO)". JPL Solar System Dynamics. 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.
- ^ "JPL Small-Body Database Search Engine: PHAs and orbital class (ATE)". JPL Solar System Dynamics. 8 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.
- ^ "List of the Potentially Hazardous Asteroids (PHAs)". Minor Planet Center. 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2024.
- ^ "101955 1999 RQ36: Earth Impact Risk Summary". NASA. Jet Propulsion Laboratory. 14 Temmuz 2021. Erişim tarihi: 29 Mart 2025.
- ^ McFall-Johnsen, Morgan; Woodward, Aylin (12 Mayıs 2021). "A NASA simulation revealed that 6 months' warning isn't enough to stop an asteroid from hitting Earth. We'd need 5 to 10 years". Business Insider. 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021.
- ^ Bartels, Meghan (1 Mayıs 2021). "How did you spend your week? NASA pretended to crash an asteroid into Earth". Space.com. 21 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021.
- ^ Chodas, Paul; Khudikyan, Shakeh; Chamberlin, Alan (30 Nisan 2021). "Planetary Defense Conference Exercise - 2021 Planetary Defense Conference (virtually) in Vienna, Austria, April 26–April 30, 2021". NASA. 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2021.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sentry: Earth Impact Monitoring (current) (NASA NEO Programı) (İngilizce)
- PHA'ların Dünya'ya Çok Yakın Geçişleri (<0,01 AU) 1900-2200 (İngilizce)
- Mutlak Büyüklüğün Çapa Dönüştürülmesi, Minor Planet Center (İngilizce)
Minor Planet Center
[değiştir | kaynağı değiştir]- Potansiyel Olarak Tehlikeli Asteroitler (PHA) Listesi
- YouTube'da Asteroid Hazards, Part 2: The Challenge of Detection (7:14)
- YouTube'da Asteroid Hazards, Part 3: Finding the Path (5:38)
| Listeler |   | |
|---|---|---|
| Doğrulanmış≥20 km çap |
| |
| Konular | ||
| Araştırma | ||