Şiilik
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Şubat 2024) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
 | Bu maddenin içeriğinin Türkçeleştirilmesi veya Türkçe dilbilgisi ve kuralları doğrultusunda düzeltilmesi gerekmektedir. Bu maddedeki yazım ve noktalama yanlışları ya da anlatım bozuklukları giderilmelidir. (Yabancı sözcükler yerine Türkçe karşılıklarının kullanılması, karakter hatalarının düzeltilmesi, dilbilgisi hatalarının düzeltilmesi vs.) Düzenleme yapıldıktan sonra bu şablon kaldırılmalıdır. |
| Makale serilerinden |
 |
Şiilik veya Şia (Arapça: اَلشِّيعَة eş-Şîâ, Farsça: شِیعَه Şîa), İslam peygamberi Muhammed'den sonra devlet yönetiminin Ali'ye ve onun soyundan gelenlere ait olduğu fikrini savunan; Ali ile birlikte onun soyundan gelen imamların günahsızlığına, yanılmazlığına ve bizzat Allah tarafından imam olarak seçildiklerine dair inanışların ortak adıdır.[1][2] İslam dünyası içerisinde Müslüman nüfusun yüzde 10-15'lik kısmını oluşturur.[3] Siyasi sebeplerle ortaya çıkan bu ayrılık, zaman içinde fıkhî ve itikadî bir altyapı kazanarak mezhepleşmiştir.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Şia terimi, takipçiler anlamına gelen Arapça "şiâ" kelimesinden gelmektedir. Tarihteki kullanım Şiât-u Ali, yani Ali'nin takipçileri anlamına gelen ifadenin kısaltılmış hâlidir. Sünni kaynaklar, bu terimin Muhammed'in ölümünü takip eden yıllarda kullanılmaya başlandığına, Şiiler ise daha önce de kullanıldığına inanırlar.
Şii inancında Ali'nin çok özel bir yeri vardır. Şii âmentüsünde bulunan imamet anlayışına göre İslam peygamberi Muhammed öldükten sonra onun yerine imam/halife olması gereken kişi Ali'dir ve İmamet Ali'nin soyundan devam eder.
Kolları
[değiştir | kaynağı değiştir]Şiilik mezhebi kendi içinde farklı yorumlar barındırmaktadır. Bu farklı alt kolların ortak noktaları, Muhammed'in ölümünün sonrasında İmamet veya Hilâfet makamının Ali ile başlamak üzere onun soyundan gelen insanlara ait olduğunu kabul etmektir.
Şiiler arasında İmamet hakkında farklı görüşler var olduğundan Şiilik genel olarak üç kategoriye ayrılmaktadır:
| İslam |
|---|
| dizisinin bir parçası |
 |
Zeydîlik (Beşçiler)
[değiştir | kaynağı değiştir]Zeydîler, Muhammed'den sonra imamların sıralamasının şu şekilde olduğuna inanırlar: Ali, Hasan, Hüseyin, Zeynelâbidîn, Zeyd bin Ali.
Deylem ve Taberistan bölgesinde 864 yılından 928 yılına kadar hüküm süren Zeydî-Alevîler Hanedanlığı, tarihte kurulmuş olan ilk Zeydî devletidir. Günümüzde Zeydîler yoğun olarak Yemen'de yaşamaktadırlar.
İsmailiyye (Yediciler)
[değiştir | kaynağı değiştir]| Makale serilerinden |
 |
İsmaililer'e göre, İmamet sıralaması şöyledir: Ali, Hasan (Nizariler'e göre imam değildir), Hüseyin, Zeynelâbidîn, Muhammed el-Bakır, Ca'fer es-Sâdık, İsmail bin Ca'fer es-Sâdık, Muhammed bin İsmâil eş-Şâkir.
İsmaililer'in "İmamet" konusunda değişik inanca sahip farklı kolları ve inanç grupları vardır. Yediciler ve Karmatîler'e göre İsmail bin Ca'fer es-Sâdık'ın son imam olduğuna inanılırken Müsta'lî fıkhında 21. İmam olan "Tayyib Ebu'l-Kasım" gayba hâlinde saklanan son imamdır. Nizâriyye olarak bilinen İsmaili grupları ise imametin İsmail bin Ca'fer es-Sâdık'ın soyundan gelen kişiler ile günümüze kadar devam ettiğine inanırlar. Tarihte Fâtımîler ilk İsmâilî devletidir. İsmâilîler, Safevîler dönemine kadar Şia'nın çoğunluğunu oluşturmaktaydı. Günümüzde ise sayıları çok fazla olmamakla birlikte, özellikle Hindistan, Pakistan, İran, Afganistan, Tacikistan ve Suriye'de yaşamaktadırlar.
İsnâaşeriyye (Onikiciler) ve On İki İmam
[değiştir | kaynağı değiştir]| dizisinin bir parçası |
|
Onikiciler'e göre İmamet sıralaması şöyledir: Ali, Hasan, Hüseyin, Zeynelâbidîn, Muhammed el-Bakır, Ca'fer es-Sâdık, Musa el-Kâzım, Ali er-Rızâ, Muhammed el-Cevâd, Ali el-Hadî, Hasan el-Askerî, Mehdî el-Muntazar.
Onikiciler, Safevîler döneminden beri Şiiler arasında çoğunluktadırlar. Onikici olan birçok inanç bulunmaktadır. Bunların en yaygını Caferilik mezhebidir. Bunun dışında Nusayrîlik, Anadolu Aleviliği, Bektaşîlik, Ehl-i Hak, Malang, Nurbahşîye tarikatı gibi inanışlar da Onikicidir. Ama Caferiler, Caferilik mezhebinden başka hiçbir mezhebin Şii olduğunu kabul etmez. Diğer Onikici inanışların ve yedici inanışların İslam dışı olduğuna inanır. Şii mezhebi olan Zeydî mezhebini Müslüman saymakla beraber "hak" bir mezhep olmadığına inanırlar.
On İki İmam
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ali bin Ebu Tâlib (600–661), "Emîrü'l-mü'minîn" olarak da bilinir
- Hasan bin Ali (625–669), Hasan al Mücteba olarak da bilinir.
- Hüseyin bin Ali (626–680), Hüseyin el Şehid, Şah Hüseyin veya Husayn al Şaheda olarak da bilinir.
- Ali bin Hüseyin (658–713), Ali Zeynelâbidîn olarak da bilinir.
- Muhammed bin Ali (676–743), Muhammed el-Bakır olarak da bilinir.
- Cafer bin Muhammed (703–765), Ca'fer es-Sâdık olarak da bilinir.
- Musa bin Cafer (745–799), Musa el-Kâzım olarak da bilinir.
- Ali bin Musa (765–818), Ali er-Rızâ olarak da bilinir.
- Muhammed bin Ali (810–835), Muhammed el-Cevâd veya Takî olarak da bilinir.
- Ali bin Muhammed (827–868), Ali Naki veya El-Hadî olarak da bilinir.
- Hasan bin Ali (846–874), Hasan el-Askerî olarak da bilinir.
- Muhammed bin Hasan, Muhammed Mehdî ya da Mehdî el-Muntazar olarak da bilinir. Şii inancına göre çocuk yaşından beri gayba halinde olup ahir zamanda ortaya çıkacaktır.
.jpg)
Sünnilik ile Şiilik'in ayrılışı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sünni ve Şii ayrımı peygamber Muhammed'in 632 tarihinde vefatıyla birlikte başlamıştır. Yaşadığı sürece dinî rehberliğin yanı sıra siyasi önder vasfını da kendisinde bulunduran Muhammed'in artık hayatta olmayışı, Müslüman cemiyeti yeni önderin kim olacağı sorusuyla karşı karşıya bırakmıştı. Sakife denilen yerde toplanan bir grup Müslüman, Hilâfet'e Ebû Bekir'i seçmiş, daha sonra “Şiat‘ü Ali” olarak adlandırılacak olan Ali taraftarı bir grup Müslüman da Muhammed'in damadı olan Ali'nin bu göreve daha layık olduğunu ve Ebû Bekir'i seçen grubun hak yoldan saptığını düşünmüştür. Dahası Ebû Bekir'in halifeliği Ali'nin elinden Fatıma'nın evinin basılması ve yakılması ile zorla aldığını iddia ederler.
Muhammed'in ölümü üzerinden yaklaşık otuz yıl geçtikten sonra İslam toplumu ilk iç savaşı yaşamıştır. Bu savaş, Müslümanların Emevî taraftarları, Ali taraftarları ve Hâricîler olarak bölünmesine yol açmıştır.
Şiilik ile Sünnilik arasındaki anlayış ve uygulama farkları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Şiiler, Muhammed'den sonra halifeliğin Ali ve soyuna ait olduğunu savunur. İlk üç halifenin hilafeti Ali'den gasp ettiklerine inanırlar. Sünniler bunu reddederler ve Ebû Bekir'in halife olması gerektiğine dair Muhammed'in hastayken imamlığı Ebû Bekir'e bırakması[4] ve Ebû Bekir'in Kur'an'da gıyaben geçmesinin diğerlerine nazaran üstünlük sayılması gibi örnekler[5] gösterirler.
- Siyasi iktidar ve emir sahiplerine itaat: Sünnilere göre iktidar bir soy meselesi değil, ümmetin kendi içinde istişare ile çözeceği siyasi bir konudur. "Ûl-ül Emre itaat"e uyulur. Sünnilere göre Peygamber ve akabinden gelen Hulefâ-yi Râşidîn, hem devlet başkanı hem de imamdırlar. Onlardan sonra gelenler imam kabul edilmez. Şiilerde ise iktidar, inanç meselesidir ve meşru siyasi lider aynı zamanda dinî liderliği de elinde bulunduran Ali ve soyundan gelen imamlara aittir. Caferilere göre ise, ahir zamana kadar gizli kalacak olan Mehdi dâhil on iki imamın günahsız olduğuna, vahiy alma hariç masumiyet ve benzeri konularda peygamberlere benzediğine inanılır.
- Küçük yaşta gaybaya giren 12. imamın ölmediğine ve hâlen hayatta olup Mehdi olarak tekrar geri döneceğine inanırlar.
- Muta nikâhının (belirli bir süreyle sınırlandırılmış evlilik) Sünnilerin kabullenmemesinin aksine dinen uygun (caiz) olduğuna inanırlar. Şiilere göre bunun Muhammed zamanında yapılması uygun görülmüş ve Kur'an'da da onaylanmıştır.
Şii tarikat ve mezhepler
[değiştir | kaynağı değiştir]Dörtçüler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Keysâniyye (Dörtçüler): Muhammed bin Hanefiyye'nin imam ve Mehdî olduğunu iddia eden ilk aşırı Şii grupların ortak adı.
- Berberîcilik: Muhammed bin Hanefiyye'yi tanrısallaştıran ve Hamza bin Umâre el-Berberî'nin Peygamber olduğuna inananlardan müteşekkil fırka.
- Hâşimîlik (Dörtçüler): Muhammed bin Hanefiyye'nin ölümünü kabullenerek en büyük oğlu Ebu Hâşim'i halef olarak kabul edenlerden oluşan fırka.
- Karibîlik / Kuraybîlik (Dörtçüler): Adını imam Ebu Karib/Kurayb el-Darir'den alan, Muhammed bin Hanefiyye'nin ölmediği, ama saklandığı ve bir gün adalet dağıtmak üzere yeryüzüne Mehdî olarak döneceğine inanılan fırka.
- Sarrajcılık (Dörtçüler): Muhammed bin Hanefiyye'nin ölümünü kabullenen, fakat ileride bir gün adalet dağıtmak üzere yeryüzüne Mehdî olarak döneceğine inanılan Hayyan el-Sarraj tarafından kurulan fırka.
- Hürremiyye (Babekiyye / Muhammira / Kızıl-Giyinenler[6]/ Kızıllar[7] Kısmen Dörtçüler'in uzantısıdır): Mezdek tarafından kurulan dinî harekete ve aşırı Şia'nın etkisiyle gelişen İran kaynaklı Arap düşmanı fırkalara verilen ad.
Beşçiler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Zeydîlik (Beşçiler):II. (VIII.) yüzyılın ilk çeyreğinde Kufe'de ortaya çıkan, Irak, Taberistan ve özellikle Yemen'de varlığını sürdüren ılımlı bir Şii fırkası.
- Dukeynîlik: Muhammed'in haleflerinin Ali bin Ebu Tâlib'in tarafını tutmamalarından dolayı imânlarını kaybettiğine inananların mezhebi;
- Halefîlik: Zeyd bin Ali'nin haleflerinin Abdül Samed adlı bir şahıs ve onun neslinden devam ettiğine inananların mezhebi;
- Heşebîlik / Sûrhabîlik: İmametin, imamın bilgisiz ve ahlâksız olması dahil her hâlükârda Hasan bin Ali ile Hüseyin bin Ali'nin soyundan gelenlerde kalması gerektiğine inananların mezhebi;
- Yarûdîlik: Adını Ebû'l Jarûd Ziyad bin Ebû Ziyad'dan alan, Ebû Bekir, Ömer bin Hattâb ve Osman bin Affan'ın her üçünün Ali bin Ebu Tâlib'i halife seçmemekle büyük bir günah işlemiş olmamakla beraber hatalı bir davranışta bulunmuş olduklarına ve bu nedenle de onların Ashab'tan sayılamayacağını beyân etmekle beraber alenen suçlamaktan da kaçınan, diğer taraftan Talha bin Ubeydullah ile Zübeyr bin Avvâm'ı Ali bin Ebu Tâlib'e başkaldırmış olmalarından ötürü şiddetle kınayanların mezhebi;
- Süleymânîlik: Adını Süleyman bin Jarîr'den alan, halifeliğin kime gideceğinin istişareler neticesinde karara varılması gereken bir husus olduğuna ve Ebû Bekir ile Ömer bin Hattâb'ın Ali bin Ebu Tâlib'i halife seçmemekle hata işlediğine, fakat günaha girmediğine inananların mezhebi;
- Butrîlik / Tâbîrîlik: Kesiru'n-Neva El-Ebter tarafından kurulan, inançları hemen hemen Süleymânîlik ile aynı olmakla birlikte Ebû Bekir, Ömer bin Hattâb ve Osman bin Affan'ın Ali bin Ebu Tâlib'i halife seçmemekle hatalı olduğuna, fakat günaha girmemiş olduklarına inananların mezhebi;
- Sâlihîlik: Hasan bin Sâlih tarafından kurulan, inançları hemen hemen Süleymânîlik ile aynı olmakla birlikte Ebu Bekir, Ömer ve Osman'ın Ali'yi halife seçmemekle hatalı olduğuna, fakat günaha girmemiş olduklarına inananların mezhebi;
- Vâsîtîlik: On İki İmamın tamamını da tanıyan Zeydîler'in oluşturduğu mezhep.
Yediciler
[değiştir | kaynağı değiştir]- İsmâilîyye (Yedi İmâmcılık/Yedicilik): Yedinci İmâm olarak İsmail bin Ca'fer es-Sâdık'i kabul eden kol.
- Karmatîler (Yediciler/el-Bakl’îyye): Aşırı Şiî İsmâiliyye mezhebine mensup bir zümre.
- Dürzîlik (Kısmen Yedi İmâmcıdır): Fâtımî halifelerinden Hâkim döneminde (996-1021) vezir Hamza bin Ali tarafından kurulan aşırı bir fırka.
- Nizâri İsmâilîlik (Yedicilik): İsmâiliyye mezhebinin günümüze kadar gelen en önemli kolu.
- Müsta'liyye (Yedicilik): İsmâiliyye mezhebi bünyesinde h. 487 (m. 1094) yılındaki bölünme sonrasında ortaya çıkan iki önemli fırkadan biri.
Onikicilik
[değiştir | kaynağı değiştir]1-İsnâaşeriyye (Onikicilik)
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ca'feriyye: İsnâaşeriyye Şîası'nın fıkıh mezhebi.
- Haydarîlik: Kutbüddin Haydar tarafından kurulan, 12. yüzyıldan itibaren Kalenderilik'in en yaygın kolunu oluşturan, kendilerini küçük görmek ve aşağılamak suretiyle vücutlarına demirden halkalar takarak yalın ayak dolaşan, keçe ve çuhadan yapılma elbiseler giyerek zillet içerisinde bekâr kalmak suretiyle yaşayanların oluşturduğu grup[8]
- Vefâ’îyye: Ebü'l Vefâ el-Bağdâdî tarafından kurulan, mânevî ve maddî temizliğe çok önem veren, sıklıkla zikir[9] ve Semah[10] eden grup
- Babaîlik: Anadolu Selçukluları devrinde, Orta ve Güneydoğu Anadolu'da Baba İlyas'a bağlı Türkmenler'in isyanı dolayısıyla ortaya çıkan ve gayri Sünnî bir istikamette gelişen dinî-tasavvufî hareket.
- Baraklılar: Başlangıçta Vefâîyye[11] tarikatından Baba İlyas bin Ali’nin halifesi Aybek Baba’nın müridi, daha sonra ise hem Hacı Bektaş-ı Veli’nin halifesi, hem de Rufâî tarikatına bağlı Sarı Saltuk Baba’nın müridi olan Barak Baba taraftarlarının oluşturduğu grup
- Yâresânîlik:[12] Ali’ye ulûhîyet isnâd eden gulat fırka.[13] (Bektaşîlik'te olduğu gibi Barak Baba'nın fikirlerinin etkisiyle ortaya çıkmış olmakla beraber Onikici olmayıp İslâmiyet'e Bahâîlik'ten de uzak kalan inançlar kapsamında görülür.)[14]
- Nusayrîlik: Ali’ye ulûhîyet isnâd eden bâtınî bir fırka.
- Hurûfîlik (Onbircidir; FazlʿAllâh Esterâbâdî-Nâimî’ye ulûhîyet isnâd eden ghulât (köktendinci) fırka.): Fazlullah-ı Hurûfî’nin (ö. 796/1394) kurup geliştirdiği, harf ve kelimelerin sayısı, sırası ve diziliminin belirli şifreler barındırdığı iddiasına dayanan bâtınî bir akım.
- Nûktâvîyye: Muhammed’in daha yüksek seviyede reenkarnasyonu olduğu iddiasıyla 1397 yılında kendisini Mehdî ilân eden "Mahmud Pasîkhânî" tarafından İsmâilîyye-Nizârîlik mezhebi ile tanınan İsfahan Eyaleti'nin Kaşan şehri yakınlarında Anjudan köyünde Hurûfîlik'nin bir yan kolu olarak kurulan ve Pasîkhânî'nin ölümünden sonra da Şah Tahmasb’ı Mehdî ilân etmeye kalkışan grup.
- Bektaşîlik: Adını 13. yüzyılda Anadolu'nun İslamlaşması sürecinde etkin olarak faaliyet gösteren ve Horasan Melametîliğinin önde gelen temsilcilerinden Yusuf Hemedanî'nin öğrencisi Hoca Ahmed Yesevî'nin öğretilerinin Anadolu'daki uygulayıcısı olan büyük Türk mutasavvıfı Hacı Bektaş-ı Veli'den alan tarikat.
- Safeviyye: Safiyyüddîn-i Erdebîlî (ö. 735/1334) tarafından kurulan ve XVI. yüzyılın başında İran’da Safevî Devleti’ne dönüşen bir tarikat.
- Ni‘metullāhiyye: Ni‘metullāh-ı Velî’ye (ö. 834/1431) nisbet edilen bir tarikat.
- Nurbahşîlik: Cevad Nurbahş tarafından 20. yüzyılda yeniden yapılandırılan tasavvufî Yeni-Nimetullahîlik yolu.
Sınıflandırılamayanlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Eftahîlik / Fethîlik: Adını "geniş" mânâsına gelen "eftâh" kelimesinden alan ve altıncı imam Ca'fer es-Sâdık'ın oğlu Abdullah el-Eftâh'ın yedinci imam olduğuna inanan grup
- Muhammedilik: Hasan El Askerî'nin değil de Ali Naki'nin oğlu Muhammed bin Ali el-Hâdi'nin on birinci imam olduğuna inanan grup
- Tavûssîlik (Altıcılar): İmam Ca'fer es-Sâdık'ın Mehdî olduğuna ve ölmediğine inanan grup
- Vâkıfîlik: İmam Mûsâ el-Kâzım'ın son imam olduğuna inananlardan oluşan grup
- Gāliyye: Ehl-i beytten bazı kişilere ulûhiyet isnad eden grup
- Bezîgıyye: İmam Ca'fer es-Sâdık'a ulûhiyet isnad eden grup
- Zemmiyye: Ali'ye ulûhiyet isnad eden grup
- Gurâbiyye: Muhammed, iki karganın (gurâb) birbirine benzemesi kadar Ali'ye benzediği için Cebrâil’in vahyi yanlışlıkla Ali yerine Muhammed’e indirdiğini iddia eden aşırı Şii bir grup.
- Yafurîlik: Muammer el-Kûfî'ye ulûhiyet isnad eden grup.
Şiî Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Şiiler, İslam dinine mensup 1,5 milyar müslümanın,[15] yaklaşık olarak 200 milyonunu temsil ederek, İslam âleminin %16'sını oluşturmaktadırlar.[kaynak belirtilmeli] İran, Azerbaycan, Bahreyn, Irak ve bir olasılıkla Yemen'de nüfusun çoğunluğunu, ayrıca Lübnan'ın da önemli bir kısmını oluşturmaktadırlar.[kaynak belirtilmeli]
Şiilik, İran'ın %89'u,[16] Azerbaycan'ın %85'i,[17] Irak'ın %60-%65,[18] Bahreyn, Katar, Türkmenistan, Türkiye ve Yemen'nin %10'u ve Lübnan'ın %65'i Şii nüfusludur. Ayrıca Suudi Arabistan'ın %15'i[kaynak belirtilmeli], Pakistan'ın %20'si[19] ve Afganistan'ın %19'u[20] Şiîdir. Ayrıca AB ülkelerinde 10 milyona yakın, Amerika kıtasına dağılmış olarak da 20 milyonun üzerinde, Afrika'da sadece Nijerya'da 4-6 milyon Şii olduğu[21] tahmin edilmektedir.
Türkiye'de çoğunluk sırasına göre Alevîler, Câferîler ve Nusayrîler yaşamaktadır.
Dünya'daki Şiî nüfusu tahmini ve ülkelerdeki oranları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Ülke | Şii nüfus[22][23] | Ülkedeki Şiî nüfus oranı[22][23] | Şii nüfusa göre oranı[22][23] | Asgarî tahmin/iddia | Âzamî tahmin/iddia |
|---|---|---|---|---|---|
| İran | 66.000.000 – 70.000.000 | 90–95 | 37–40 | ||
| Irak | 19.000.000 – 22.000.000 | 65–70 | 11–12 | ||
| Pakistan | 28.000.000 – 36.000.000 | 15–20 | 10–15 | 43.250.000[24] – 57.666.666[25][26] | |
| Hindistan | 40.000.000 – 45.000.000 | 20-25 | 15–20 | 50.000.000[27] – 50.000.000.[28] | |
| Yemen | 9.000.000 – 10.000.000 | 40-45 | 5-6 | ||
| Türkiye | 500.000 – 1.000.000 | 0,58-1,17 | 1 | ||
| Azerbaycan | 5.000.000 – 7.000.000 | 65–75 | 3–4 | Toplam nüfusun %85'i[17] | |
| Endonezya | 5.000.000 – 6.000.000 | 2,7 | 3 | <7.000.000 | |
| Afganistan | 3.000.000 – 4.000.000 | 10–15 | <2 | Toplam nüfusun %15–19'u[29] | |
| Suriye | 3.000.000 – 4.000.000 | 15–20 | <2 | ||
| Nijerya | <4.000.000 | <5 | <2 | 5-10 milyon[30] | |
| Suudi Arabistan | 3.000.000 – 4.000.000 | 15–22 | <1 | ||
| Lübnan | 1.000.000 – 1.600.000[31] | 30-35[32][33][34] | <1 | Tahmini veri. Resmi sayım mevcut değil.[35] | |
| Tanzanya | <2.000.000 | <10 | <1 | ||
| Umman | 700.000 – 900.000 | 5–10 | <1 | 948.750[36] | |
| Kuveyt | 500.000 – 700.000 | 30–35 | <1 | Toplam nüfusun %35–40'ı[37] | |
| Almanya | 400.000 – 600.000 | 10–15 | <1 | ||
| Bahreyn | 375.000 – 400.000 | 66–70 | <1 | 375.000 (Toplam nüfusun %66'sı[38]) | 400.000 (Toplam nüfusun %70'i[39]) |
| Tacikistan | 400.000 | 7 | <1 | ||
| Birleşik Arap Emirlikleri | 300.000 – 400.000 | 10 | <1 | ||
| ABD | 200.000 – 400.000 | 10–15 | <1 | ||
| Birleşik Krallık | 100.000 – 300.000 | 10–15 | <1 | ||
| Bulgaristan | 100.000 | 10–15 | <1 | ||
| Katar | 100.000 | 10 | <1 |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Key beliefs in Islam - Imamate (Shi'a Islam)". BBC. 22 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2022.
- ^ "ŞÎA". TDV İslâm Ansiklopedisi. 17 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2023.
- ^ "Mapping the Global Muslim Population". 7 Ekim 2009. 14 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2021.
The Pew Forum's estimate of the Shia population (10–13%) is in keeping with previous estimates, which generally have been in the range of 10–15%.
- ^ "İslam ve İhsan". 9 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2023.
- ^ "kuran-ikerim.org". 9 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2023.
- ^ W. Madelung, "Khurrammiya" in Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2009. Brill Online.
- ^ Yarshater, Ehsan, 1983. The Cambridge history of Iran, cilt 2, s. 1005, 1008.
- ^ Ahmet Yaşar Ocak, Anadolu Türk Sûfîliğinde Ahmed-i Yesevî Geleneğinin Teşekkülü Milletlerarası Ahmed Yesevi Sempozyumu Bildirileri (26-27 Eylül 1991), Ankara 1992, Kültür Bakanlığı Yayınları, s.79-80
- ^ Dursun Gümüşoğlu: Tâcü'l Arifîn es-Seyyid Ebu'l Vefâ Menakıbnamesi - Yaşamı ve Tasavvufi Görüşleri, Can Yayınları, 2006, s. 61.
- ^ Dursun Gümüşoğlu: Tâcü'l Arifîn es-Seyyid Ebu'l Vefâ Menakıbnamesi - Yaşamı ve Tasavvufi Görüşleri, Can Yayınları, 2006, s. 73.
- ^ Dursun Gümüşoğlu: Tâcü'l Arifîn es-Seyyid Ebu'l Vefâ Menakıbnamesi - Yaşamı ve Tasavvufi Görüşleri, Can Yayınları, 2006, s. 48
- ^ Kreyenbroek, Philip G. (1996). "Religion and Religions in Kurdistan". Kurdish Culture and Identity. Zed Books Ltd. ISBN 1856493296.
- ^ Elahi, Bahram (1987). The path of perfection, the spiritual teachings of Master Nur Ali Elahi. ISBN 0-7126-0200-3.
- ^ Bulut, Faik. (2011), Ali'siz Alevîlik, Berfin Yayıncılık.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2009.
- ^ "CIA World Fact Book "Iran"". 5 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2008.
- ^ a b "Administrative Department of the President of the Republic of Azerbaijan - Presidential Library - Religion" (PDF). 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Eylül 2011.
- ^ "CIA World Fact Book "Iraq"". 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2008.
- ^ "CIA World Fact Book "Pakistan"". 5 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2008.
- ^ "CIA World Fact Book "Afganistan"". 20 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2008.
- ^ "Şii lider Zakzaki'nin öldürüldü iddiası". trthaber.com. 13 Aralık 2015. 4 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2017.
- ^ a b c d "Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World's Muslim Population". Pew Research Center. 7 Ekim 2009. 30 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2010.
- ^ a b c d Miller, Tracy (Ekim 2009). Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World's Muslim Population (PDF). Pew Research Center. 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2009.
- ^ "CIA - The World Factbook". Cia.gov. 14 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2011.
- ^ "Violence Against Pakistani Shias Continues Unnoticed | International News". Islamic Insights. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2011.
- ^ "Taliban kills Shia school children in Pakistan". 12 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2012.
- ^ "Shia women too can initiate divorce". The Times of India. 6 Kasım 2006. 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2010.
- ^ "Talaq rights proposed for Shia women". Daily News and Analysis, www.dnaindia.com. 5 Kasım 2006. 8 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2010.
- ^ 'Religion: Virtually the entire population is Muslim. Between 80 and 85 percent of Muslims are Sunni and 15 to 19 percent, Shia.'"Shia women too can initiate divorce" (PDF). Library of Congress Country Studies on Afghanistan. Ağustos 2008. 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ağustos 2010.
- ^ Nigeria: 'No Settlement With Iran Yet' 5 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Paul Ohia, allAfrica - This Day, 2010-11-16
- ^ Hazran, Yusri. The Shiite Community in Lebanon: From Marginalization to Ascendancy, Brandeis University
- ^ Hassan, Farzana. Prophecy and the Fundamentalist Quest, page 158
- ^ Corstange, Daniel M. Institutions and Ethnic politics in Lebanon and Yemen, page 53
- ^ Dagher, Carole H. Bring Down the Walls: Lebanon's Post-War Challenge, page 70
- ^ Growth of the world's urban and rural population:n1920-2000, Page 81. United Nations. Dept. of Economic and Social Affairs
- ^ Top 15 Countries with Highest Proportion of Shiites in the Population 7 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1999-07-07
- ^ "The actual percentage of Kuwaiti Shiites is 40 percent". ArabTimesOnline. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2010.
- ^ "UK FCO". UK FCO. 2 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2012.
- ^ "Why Bahrain blew up". New York Post. 17 Şubat 2011. 23 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2011.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Al-Shia 17 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
