Fizyoloji

Fizyoloji çalışmalarında Leonardo da Vinci'nin erken dönem çalışmalarından biri Vitruvius Adamı.

Fizyoloji (işlevbilim), canlıların mekanik, fiziksel ve biyokimyasal fonksiyonlarını ve sistemlerinin işleyişini inceleyen bilim dalıdır. Fizyolojiyle ilgilenen bilim insanlarına fizyolog denir. Fizyoloji alanında en büyük ödül Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'dür.

Fizyoloji sözcüğü, Grekçe "doğa", "köken" anlamına gelen φυσις (physis) ve "araştırma" anlamına gelen -λογία (-logia) sözcüklerinden türetilmiştir.

Hücreden organizmaya

Canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için beslenme, solunum, dolaşım, boşaltım, üreme gibi yaşamsal faaliyetleri gerçekleştirirler. Tek hücreliler canlılarda yaşamsal faaliyetler tek hücre içerisindeki organeller tarafından gerçekleştirilir.

Çok hücreli canlılarda yaşamsal faaliyetler tek bir hücre tarafından değil hücre toplulukları tarafından gerçekleştirilir. Çok hücreli canlıları oluşturan hücrelerin hepsi aynı yapıda ve görevde değildirler. Canlı vücudunu oluşturan hücreler görevlerine göre farklı özellikler kazanmışlardır. Canlı vücudunu oluşturan hücrelerden bazıları birleşerek üreme görevini, bazıları birleşerek destek ve hareket görevini, bazıları birleşerek besinleri veya çeşitli gazları (oksijen ve karbondioksit) taşıma görevini, bazıları da birleşerek koruma görevini yerine getirirler.

Çok hücreli canlılarda yapı ve görevleri aynı olan hücrelerin oluşturduğu hücre topluluklarına doku denir. Bitki ve hayvanlarda bulunan dokular birbirlerinden farklıdır. Bitkilerin yapısında bulunan dokulara bitkisel dokular, hayvanların yapısında bulunan dokulara hayvansal dokular denir. Çok hücreli canlılarda dokuların oluşmasıyla dokular arasında işbölümü ortaya çıkmıştır. İnsan vücudunda kan, kas, kemik, sinir, yağ, destek, salgı, epitel doku gibi çeşitli dokular bulunur. Her dokuyu oluşturan hücrelerin şekli, görevi, yapısı, büyüklüğü ve dizilişi o dokuya özgüdür. Bir dokunun hücresi ile başka bir dokunun hücresinin şekli, görevi, yapısı, büyüklüğü ve dizilişi farklıdır. Çok hücreli canlılarda aynı yapı ve görevdeki hücreler birleşerek dokuları, dokular birleşerek organları, organlar birleşerek sistemleri, sistemler de birleşerek canlı organizmayı (canlı vücudunu) oluştururlar. İşte tüm bu dizgelerin işleyişi fizyolojinin konusudur.

Hücre → Doku → Organ → Sistem → Canlı (Organizma) (Canlı Vücudu)

Fizyoloji genellikle bitki fizyolojisi ve hayvan fizyolojisi olarak ikiye ayrılarak incelense de, fizyolojinin kuralları hangi canlının çalışıldığına bakılmaksızın evrenseldir. Örneğin, maya hücre fizyolojisinde öğrenilenler insan hücrelerine de uygulanabilir.

Fizyolojini temel özelliği, incelediği sistemlerin durağan değil dinamik olmasıdır. Hücrelerin işlevleri, en yakın çevresindeki değişikliklere bağlı olarak sürekli değişir ve her canlı, gerek temel yaşam birimi olan hücrenin iç değişikliklerinden, gerek etkileşim içinde olduğu dış ortamın değişikliklerinden kaçınılmaz biçimde etkilenir. Bu nedenle, fizyolojik tepkimelerden çoğunun temel amacı, iç ortamdaki fiziksel ve kimyasal dengenin korunmasıdır. Bu iç denge, hayvanlarda, canlının iç ya da dış ortamdaki değişiklikleri algılayabilen duyu alıcılarıyla düzenlenir. Bu alıcıların uyarısıyla, kas, böbrekler, karaciğer ve iç salgı bezleri gibi organlarda, değişen koşullara uygun özel yanıtlar gelişir ve canlı kendisini bu yeni duruma uyarlayabilir.

Bugün fizyologlar, hücre, doku ve organlarda derledikleri bilgilerin ışığında, canlının bir bütün olarak çevresine nasıl uyum sağladığını araştırırlar. Kısacası, kalıtımın biyokimyasal temellerinden ve moleküler biyolojiden başlayarak hayvanlardaki davranış özelliklerine varıncaya değin çok geniş bir araştırma alanı bugün fizyoloji teriminin kapsamına girmiştir.

Fizyolog

Fizyoloji ile uğraşan bilim insanına denir.

Klinik fizyoloji (tıpta fizyoloji uygulamaları)

İnsan vücudunun mekanik, fiziksel ve biyokimyasal fonksiyonlarının ve sistemlerinin işleyişinin incelendiği fizyoloji alanı.

Fizyoloji uzmanı (Klinik fizyolog)

İnsan fizyolojisi alanında bilgiye ulaşma, bilgi biriktirme ve bilgi üretme becerisi gösteren; tıbbi uygulamada tanı, tedavi ve izleme amacı ile kullanılan ve fizyolojik parametreleri ölçmeyi amaçlayan yöntemleri uygulama, yorumlama, yöntemlerin doğruluk ve güvenirliklerini sınayabilme yetisine sahip, yeni yöntemler geliştirebilme becerisi kazanmış, klinik ve deneysel çalışmaları planlama, yürütme, yorumlama, bir laboratuvarı bağımsız olarak yönetme, laboratuvar güvenliğini sağlama, laboratuvar personeli eğitme konularında bilgili ve deneyimli, diğer meslektaşlarına bilgi ve konsültasyon hizmeti sağlayan bir hekimdir.

Fizyoloji laboratuvarları

1. Elektrofizyoloji laboratuvarı (EEG, EMG, EKG)
2. Hematoloji laboratuvarı
3. Kan bileşenleri ve Kan bankacılığı
4. İmmunoloji laboratuvarı
5. Biyokimya laboratuvarı
6. Genetik laboratuvarı
7. Nörofizyoloji laboratuvarı (Uyku, davranış, kognisyon)
8. Duyu laboratuvarı (Odyoloji, görme, denge)
9. Ağrı ve Akupunktur laboratuvarı
10. Egzersiz laboratuvarı
11. Solunum laboratuvarı
12. Endokrin ve Metabolizma laboratuvarı
13. Ürodinami laboratuvarı
14. Hiperbarik Oksijen laboratuvarı
15. Yükseklik-sualtı-uzay laboratuvarı
16. Yaşlılık laboratuvarı (Geriatri)
17. Fonksiyonel radyoloji laboratuvarı

Fizyoloji türleri

• Havacılık fizyolojisi
• Uygulamalı fizyoloji
• Klinik fizyoloji
• Giyim fizyolojisi
• Karşılaştırmalı fizyoloji
• Savunma fizyolojisi
• Ekofizyoloji
• Evrimsel fizyoloji
• Egzersiz fizyolojisi
• Fraktal fizyoloji
• Matematiksel fizyoloji
• Sosyofizyoloji
• Solunum fizyolojisi
• Patofizyoloji
• Nörofizyoloji
• Elektrofizyoloji
• Kardiyovasküler fizyoloji
• Hücre fizyolojisi
• Balık fizyolojisi
• Böcek fizyolojisi
• Bitki fizyolojisi
• Hayvan fizyolojisi
• Böbrek fizyolojisi

Ayrıca bakınız

• Antropometri
• Vücut yapısı
• Biyoelektromanyetizma
• Asit-baz homeostazı

Dış bağlantılar

• Fizyoloji Derneği18 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Gelişim Fizyolojisi6 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Wikimedia Commons'ta fizyoloji ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur