I. Artabazos
| I. Artabazos | |
|---|---|
 I. Artabazos, Kizikos, Misya zamanında Hellespont Frigyası'nın sikkeleri. Yaklaşık MÖ 500-450. Bu tür elektrum sikkeler altın sikke olarak değerlendirildi ve Ahameniş Dareikosları ile rekabet etti.[1] | |
| Bağlılığı | Ahameniş İmparatorluğu |
| Hizmet yılları | fl. MÖ 480 - MÖ 455 |
| Rütbesi | Hellespont Frigyası satrapı |
| Çatışma/savaşları | Platea Muharebesi |
| Çocukları | I. Farnabazos |
| Akrabaları | Farnakis (baba) |
Artabazos (Grekçe: Ἀρτάβαζος; fl. MÖ 480 - MÖ 455) I. Serhas'ın ordusunda bir Pers generaliydi ve daha sonra Ahameniş hanedanı döneminde Hellespont Frigyası'nın (günümüzde kuzeybatı Türkiye) satrabı, satraplardan oluşan Farnakis Hanedanı'nın kurucusudur. I. Darius'un babası İstaspis'in küçük kardeşi olan Farnakis'in oğludur. Dolayısıyla Artabazos, Ahameniş hükümdarı I. Darius'un kuzenidir.
Yunanistan'ın İkinci Pers istilasında general
[değiştir | kaynağı değiştir]
Artabazos, MÖ 480'de Yunanistan'a ikinci Pers saldırısı sırasında I. Serhas'ın generallerinden birisi ve Ahameniş ordusunda Partlar ve Harezmlilerin komutanıdır.[2] Özellikle Asya'ya geri dönüş yolunu koruyan yedek kuvvetlerden ve Potidea'daki bir isyanı bastırmaktan sorumluydu.[3]
İstila, ertesi yıl başkomutan Mardonius'un Artabazos ve diğerlerinin tavsiyelerini dikkate almayarak, Platea Muharebesi'nde Yunanlılarla meydan muharebesine girmesi ve yenilmesiyle sona ermiştir (MÖ 479). Yunanlılar zaferlerini İyonya'ya yelken açarak sürdürdüler ve aynı yıl Mykale'de Tigranes komutasındaki garnizon kuvvetlerini yok ettiler.
Ancak Artabazos, birlikleriyle Plataea Muharebesi'nde çatışmaya girmekten kaçınmış ve böylece büyük ölçüde küçülmüş bir Ahameniş ordusunun kalan kısmını Yunanistan'dan çıkarıp İyonya'ya geri götürmeyi başarmıştır.[4] Herodot ve Plütark'a göre bu kuvvet 40.000 kişiden oluşuyordu. Herodot, Tesalya'da saldırıya uğrayacağı için yenilgiyi açıklamadığını, ancak özel bir görevle Trakya'ya gitmesi gerektiğini söylediğini iddia eder. Trakya'daki saldırılarda adam kaybetmesine rağmen Pers topraklarına geri dönebilmiştir.
Hellespontine Frigya Satrabı
[değiştir | kaynağı değiştir]
| Farnakis Hanedanı (Hellespont Frigyası Satrapları) | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||||||||||||||
Ödül olarak Artabazos, Hellespontine Frigyası'nın satrapı yapılmıştır. Bu görevde kendisinden önce birkaç Ahameniş satrapı vardı: Hellespontine Frigyası'nın ilk Ahameniş hükümdarı, II. Kiros tarafından atanan ve II. Kambises döneminde devam eden Mitrobatis'ti (y. MÖ 525 – y. 522). Öldürülmüş ve toprakları komşu Lidya satrabı Oroetus tarafından işgal edilmiştir. I. Darius'un yeniden örgütlenmesinin ardından Mitrobatis'in yerine Megabazos'un oğlu II. Oebares (yaklaşık MÖ 493) geçmiştir.
Artabazos, MÖ 479'da Hellespontos Frigyası'nın satrapı olarak atanmıştır. adını ünlü babası Farnakis'ten alan Farnakis Hanedanı'nın ilk resmi satrapıdır. Bu görev, İskender'in fetihlerine kadar torunlarına geçmiştir.
Mısır ve Kıbrıs seferleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Artabazos, o zamanlar Suriye satrabı olan Megabizos ile birlikte, Mısır'daki Inaros isyanını bastırmak için gönderilen Pers ordularının komutanıdır. MÖ 456'da Mısır'a ulaştılar ve iki yıl içinde isyanı bastırarak Inaros'u ve onu destekleyen çeşitli Atinalıları ele geçirdiler.[5] Daha sonra dikkatlerini, Kimon liderliğindeki Atinalılar tarafından saldırı altında olan Kıbrıs'a çevirdiler. Kısa bir süre sonra Persler ve Atina arasındaki düşmanlıklar Kallias Barışı olarak adlandırılan bir anlaşmayla sona ermiştir.
Mısır seferinin kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]I. Serhas MÖ 465'te suikasta kurban gidince yerine oğlu I. Artaserhas geçti, ancak Ahameniş imparatorluğunun birçok bölgesi kısa süre sonra ayaklandı, bunların başında Baktriya ve Mısır geliyordu. Mısırlı Inaros, Artakserhas'ın kardeşi olan Mısır'ın Pers satrapı Ahameniş'i yenerek Aşağı Mısır'ın kontrolünü ele geçirmiştir. Resmen hâlâ Perslerle savaş halinde olan Yunanlılarla temasa geçmiş ve MÖ 460'ta Atina, Inaros'u desteklemek için 200 gemi ve 6.000 ağır piyadeden oluşan bir sefer gücü göndermiştir. Mısır ve Atina birlikleri, Mısır'ın yerel Pers birliklerini yenmiş ve birkaç yıl boyunca kuşatma altında tuttukları Pers kalesi hariç, Memfis şehrini ele geçirmişlerdir.
Memfis Kuşatması (MÖ 459-455)
[değiştir | kaynağı değiştir]
Atinalılar ve Mısırlılar, Mısır'daki Beyaz Kale'de yerel Pers birliklerini kuşatmak için yerleşmişlerdi. Kuşatma açıkça iyi ilerlememiş ve muhtemelen en az dört yıl sürmüştür, zira Thukididis, seferlerinin tamamının 6 yıl sürdüğünü[6] ve bu sürenin son 18 ayının Prosoptis Kuşatması ile geçtiğini söylemektedir.[7]
Thukididis'e göre, Artaserhas ilk olarak Megabazos'u Spartalılara rüşvet vererek Atina kuvvetlerini Mısır'dan çekmelerini sağlamaya çalışması için göndermiştir. Bu başarısız olunca, Megabizos komutasında büyük bir ordu kurmuş ve Mısır'a göndermiştir.[7] Diodorus'un da aşağı yukarı aynı hikayesi var, ancak daha ayrıntılı; rüşvet girişimi başarısız olduktan sonra, Artaserhas Megabizos ve Artabazos'u 300.000 kişilik bir ordunun başına getirmiş ve isyanı bastırma talimatı vermiştir. Önce Perslerden Kilikya'ya gittiler ve Kilikyalılar, Fenikeliler ve Kıbrıslılardan 300 triremden oluşan bir filo topladılar ve bir yıl boyunca adamlarını eğittiler. Sonunda Mısır'a yöneldiler.[8] Ancak modern tahminler, zaten zor durumda olan satraplıklardan daha fazla adam gücünden mahrum bırakmanın son derece pratik olmayacağı göz önüne alındığında, Pers birliklerinin sayısını 25.000 kişilik oldukça düşük bir rakam olarak ortaya koyuyor.[9] Thukididis, Herodot tarafından ikinci Pers istilasına katıldığı bildirilen Artabazos'tan bahsetmez; Diodorus, bu seferdeki varlığı konusunda yanılıyor olabilir.[10] Pers kuvvetlerinin Papremis'teki Mısır zaferine karşılık vermeleri dört yıl sürdüğü için, eğitimde uzun süre geçirmiş olmaları açıkça mümkündür. Her iki yazar da çok fazla ayrıntı vermese de, Megabizos sonunda Mısır'a vardığında, Memphis Kuşatması'nı hızla kaldırabildiği, Mısırlıları savaşta yendiği ve Atinalıları Memphis'ten sürdüğü açıktır.[7][11]
Prosopitis Kuşatması (MÖ 455)
[değiştir | kaynağı değiştir]Atinalılar, gemilerinin bağlı olduğu Nil deltasındaki Prosopitis adasına çekildiler.[7][11] Megabizos, sonunda kanallar kazarak adanın etrafındaki nehri boşaltmayı başarana ve böylece "adayı anakaraya bağlayana" kadar 18 ay boyunca onları kuşatma altında tuttu.[7] Thukididis'in anlatımına göre Persler daha sonra eski adaya geçtiler ve onu ele geçirdiler.[7] Libya'dan Kirene'ye yürüyen Atinalı kuvvetlerden yalnızca birkaçı Atina'ya dönmek için hayatta kalmıştır.[6] Ancak Diodorus'un versiyonunda, nehrin boşaltılması Mısırlıları (Thukididis'in bahsetmediği) kaçmaya ve Perslere teslim olmaya yöneltmiştir. Atinalılara saldırırken ağır kayıplar vermek istemeyen Persler, onların Kirene'ye serbestçe gitmelerine izin vermiş ve oradan Atina'ya dönmüşlerdir.[11] Mısır seferinin yenilgisi Atina'da gerçek bir paniğe yol açtığından ve Delos hazinesinin Atina'ya taşınması da dahil olduğundan, Thukididis'in versiyonunun doğru olma olasılığı daha yüksektir.[12]
Veraset
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerine oğlu, hakkında çok az şey bilinen I. Farnabazos (MÖ 455-430) geçti ve ardından torunu, Peloponez Savaşı'nın başlangıcında satrap olduğu bilinen II. Farnakis (MÖ 430-413) geçmiştir. Farnakis'in yerine ise Tissaphernes ile rekabeti ve Spartalılara karşı savaşlarıyla tanınan oğlu II. Farnabazos ( MÖ 413-373) geçmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ CNG: MYSIA, Kyzikos. Circa 500-450 BC. EL Stater (20mm, 16.23 g).
- ^ "Partlar ve Harezmliler komutan olarak Farnakis'in oğlu Artabazos'u, Soğdlular Artaeus'in oğlu Azanes'i, Gandaryalılar ve Dadicaeliler Artabanus oğlu Artyphius'u seçtiler." Herodot'ta VII 64-66
- ^ Herodotus 8,126-129
- ^ Herodotus 9,89
- ^ Thucydides, History of the Peloponnesian War, I.104, 109.
- ^ a b Thucydides I, 110
- ^ a b c d e f Thucydides I, 109
- ^ Diodorus XI, 74–75
- ^ Ray, Fred (1949). Land Battles in 5th Century BC Greece: A History and Analysis of 173 Engagements. McFarland & Company, Inc. ss. 109-110.
- ^ Herodotus VIII, 126
- ^ a b c Diodorus XI, 77
- ^ Holland, p. 363.
Soy ağacı - Ahameniş Krallığı | ||
| Ahameniş İmparatorluğu Kralların kralı |  | |
| Lidya satrapları | ||
| Hellespont Frigyası satrapları | ||
| Kapadokya satrapları | ||
| Küçük Asya şehirlerinin Yunan valileri | ||
| Likya hanedanları | ||
| Karya hükümdarları | ||
| Makedonya kralları | ||
| Sur kralları | ||
| Sayda kralları |
| |
| Ermenistan satrapları | ||
| Mısır satrapları | ||
| Baktriya satrapları | ||
| Medya satrapları | ||
| Kilikya satrapları | ||
| Diğer bilinen satraplar | ||
Çoğu bölgede Ahameniş hükümdarlarının yerini MÖ 330 civarında Helenistik satraplar ve Helenistik hükümdarlar almıştır. | ||