Kapani, Posof
Kapani (Gürcüce: კაპანი), tarihsel Samtshe bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı Gürarmut köyünün sınırları içinde kalan eski bir yerleşim yeridir.[1] Günümüzde Kapanlı adıyla bu köyün bir mahallesidir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kapani (კაპანი), Gürcüce bir yer adı olup uçurum anlamına gelir.[2] Bu yer adı 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Kaban (قبان) olarak geçer.[3]
Kapani köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Samtshe'de yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyde tespit edilen darani ve haç motifli taş bu dönemden kalmış olmalıdır.[4]
Kapani, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Poshov livasının Güney nahiyesine bağlıydı. Ancak bu sırada Çorçevani köyünün mezrası olarak kaydedilmişti. Bu tarihte Çorçevani köyü boşalmıştı. 19. yüzyılda ise, hem Çorçevani köyünün hem de Kapani’nin eskin hale geldiği görülmektedir.[3]
Kapani köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus tespitinde Kapan (Капанъ) adıyla kaydedilmiş olan yerleşim, Ardahan sancağının Poshov kazasının Digur nahiyesinin 21 köyünden biriydi. Nüfusu, 20'si erkek ve 15'i kadın olmak üzere, 4 hanede yaşayan 35 kişiden oluşuyordu. Köy halkının tamamı Türk olarak yazılmıştır.[5]
Kapani köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kapan (قاپان) olarak geçer. Bu sırada köy, Kars vilayetinin Poshof kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[6] Bu tarihten bir süre sonra Kapani köyü, Kvelistzkali (Gürarmut) köyüne bir mahalle olarak bağlanmıştır. Bu yerleşim günümüzde de Kapanlı adıyla Gürarmut köyünün bir mahallesidir.
Kapanlı mahallesindebir darani ile bir adet haç motifli taş tespit edilmiştir. Gürarmut köyünün 500 metre batısında yer alan yapının büyük bölümü megalit taşlarla inşa edilmiştir. Bu taşların bir kısmının uzunluğu 2 metreyi bulur. Orta kısımda bir tonoz bulunmaktadır. İç kısmı alçalarak kuzey-güney yönünde uzanmaktadır. Kuzey kısmı kapatılmıştır. Bir kısmı toprakla dolmuş olan daranın iç kısmı 5,5×3,5 metreden ibarettir. Daranı kilise olarak bilen köylüler, Kapanlı mahallesinde bir evin duvarında inşaat malzemesi olarak kullanılmış olan haç motifli sarımsı taşın darandan alındığını ifade etmişlerdir.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 189. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ ""ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი" (Gürcü Dilinin Açıklamalı Sözlüğü)". 11 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2024.
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 451". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2024.
- ^ a b 2012-2013 Yılları Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2012-2013 წლების საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2019, s. 28-29. 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9639-0-2.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - 368". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2024.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 761.