Âşık Maksut Feryadi
| Âşık Maksut Feryadi | |
|---|---|
| Doğum | Maksut Koca 1961 (63-64 yaşında) Arpaçay, Kars, Türkiye |
| Tarzlar | Türk halk müziği |
| Çalgılar | Saz |
| Etkin yıllar | 1977-günümüz |
Maksut Koca veya tanınan adıyla Âşık Maksut Feryadi (1961, Arpaçay, Kars), Türk halk ozanı saz virtüözüdür.
Âşıklık geleneği alanında Yaşayan İnsan Hazineleri Ulusal Envanterine girmiş bir kültürel miras tâşıkyıcısıdır. İstanbul'da kurduğu âşıklar evinde çıraklar yetiştirip sanatını icra etmektedir. Birçok ülkede âşıklık geleneğini temsil eden konferanslar verir.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1961 yılında Arpaçay'ın Sosgert (şimdiki adı Taşdere) köyünde doğdu.[1] Babası İskender Koca (Âşık İskender), annesi Zeynep Hanım'dır. Dedesi Rahim Koca, babası İskender Koca, akrabası Âşık Mehmet Hicranî ve Âşık Ali Rıza Ezgi âşıklık geleneğinden gelen kimselerdir. İlköğrenimi köyünde tamamladı; köyünde okul olmadığı için ilkokuldan sonra öğrenimini sürdüremedi. İlkokul dönemlerinde köy düğünlerine katılmaya başlayan Feryadi, hikâyeciliği babasından öğrendi ve kendisini babasının çırağı olarak âşıklık mesleğinde geliştirdi.[2] Yöresindeki ve başka bölgelerdeki âşıklarla tanışarak bilgisini pekiştirdi.
1977'de İstanbul'da bulunan akrabası Âşık Mehmet Hicranî'nin (Sosgertli Hicrani ) yanına gitti. Âşık havalarını çalmasını Hicrani'den öğrendi.[2] Başlangıçta anonim türküler dile getiren Feryadi, zamanla kendi türkülerini seslendirmeye başladı. Feryadî mahlasını ona ustası Âşık Mehmed Hicrâni verdi. Âşıklığı bir meslek olarak sürdürdü ve ilk albümünü 1977'de çıkardı.[1] 1978'de ustasını kaybeden sanatçı, 1986'ya kadar 8 albüm yaptı.
1986 yılında Kars'ta bir âşıklar kahvehanesi açıp orada çalıp söyledi.[3] 1988'te ailesi ile birlikte İstanbul'a yerleşti. Sanatını televizyon programları, konserler ve elektronik ortamlarda icra etti.
Cumhuriyet'in 70. yılında yazdığı şiir Kültür Bakanlığı'nın düzenlediği şiir yarışmasında Mustafa Kemal adlı şiiri ile 270 şiir arasından ikincilik ödülü aldı. Bu şiirine ilköğretim Türkçe ders kitaplarında yer verildi. Cumhuriyet'in 75. yılında yazdığı Mustafa Kemal’in Önderliğinde başlıklı şiir ile Kültür Bakanlığı tarafından ikinciliğe layık görüldü. Türk Dil Kurumu’nun düzenlediği cumhuriyet konulu şiir yarışmasında ‘Cumhuriyet’ adlı şiiri ile üçüncülük ödülü adı. Bu şiir için İstanbul Üniversitesi tarafından bir klip çekildi ve ülkedeki tüm televizyon kanallarında gösterildi.[3]
Artık âşık kahvelerinde, köy evlerinde, köy düğünlerinde âşık yetiştirme imkanı olmaması nedeniyle âşıklık geleneğini yaşatmak üzere 1996 yılında İstanbul'un Bağcılar ilçesinde Âşıklar Otağı Kültür Evi'ni kurdu[4][5] 32 âşığın katıldığı açılış gününde kültür evinin açılışını Safiye Ayla yaptı.[3] Saim İstekoğlu ve Mustafa Kurbanoğlu Bu kültür evinde yetişen âşıklar arasındadır.[3] Feryadi, 2017'de Halkalı'da bir âşıklar evi daha kurdu.[6]
Fransa, Belçika, Hollanda, Lüksemburg ve Rusya'nın bulunduğu birçok kenti kendi imkanlarıyla ya da gelen davetlerle dolaşan Feryadi, âşıklık geleneşğini Avrupa’da yaşayan Türklere götürmeye çalıştı.[7] Âşıklık geleneğine ve halk şiirine ilişkin söyleşi ve konferanslar vermesi için 2002'de Harvard Üniversitesi tarafından ABD’ye davet edildi. Otuz eseri İngilizce'ye çevrildi.[3]
Albüm yapmayı sürdüren sanatçı, 2001'de Azeri sanatçı Zülfiye İbadova ile “O Sahilden Bu Sahile” adlı albümü çıkardı. 2002 yılından itibaren özel bir televizyonda Türkiye ve Azerbaycan’dan gelen halk ozanlarını konuk ettiği Ozan Telinden isimli bir program yaptı. Ustalarından öğrendiği halk hikâyelerini 2010'da TRT için yaptığı Aşkın Hikâyesi adlı programda anlattı.[3] Kendi şiirlerden oluşturulan Sular Yandı isimli şiir kitabını 2007 yılında yayımlandı. 2010 yılında Bursa’da yapılan Uluslararası Âşıklar ve Şairler Bayramı’nda birincilik ödülü kazanan sanatçı, 22 Eylül 2010 yılında 9. Tarsus Şelale Şiir Akşamları’nda yılın Karacaoğlan Ödülü'ne layık görüldü.
Âşıklık geleneğinin usta-çırak ilişkisi içinde gelecek nesillere ulaştırılması ve genç âşıkların yetişmesindeki çalışmaları nedeniyle 2020 yılı Şubat ayında Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığınca "Yaşayan İnsan Hazinesi" ödülünü almıştır.[8][9][10]
Akıllı Mehmet ile Gülfidan Hanım'ın Hikâyesi ve Akıllı Mehmet hikâyelerini tasnif eden Maksut Faryadi, Latif Şah Hikâyesi, Salman Bey Hikâyesi, Sevdâkar Hikâyesi, Kerem ile Aslı, Leyla ile Mecnun, Şahsenem ile Âşık Garip Hikâyesi gibi halk hikâyelerinin yazarıdır.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Feryadi Maksut". ozanlar.biz. 24 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2025.
- ^ a b c Tazegül, Erdem. "FERYADÎ, Maksut Koca". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2025.
- ^ a b c d e f Bolçay, Ezgi (2012). "Kars'ta âşıklık geleneği ve Karslı Âşık Maksut Koca'nın hayatı, sanatı ve şiirleri". Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi.
- ^ Aişe Hümeyra Bulovalı. "Aşık Maksut Koca: Halk müziği bir mekteptir". Anadolu Ajansı. 24 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2025.
- ^ "UNESCO ödüllü sanatçı Feryadi, küçük müzisyenlere hayran kaldı". hurriyet. Hürriyet (gazete). 4 Mart 2018. 6 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2020.
- ^ Ozinan, Sercan. "Aşıklık Geleneğinin Tiyatro Antropolojisi Açısından İncelenmesi ve Bir Uygulama". 24 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi21 Ocak 2025.
- ^ "Berlin'de "Aşıklar Şöleni" Düzenlendi". haberler.com. Haberler.com. 24 Mart 2019. 24 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2020.
- ^ "Aşıklık geleneğinin usta-çırak ilişkisiyle geleceğe taşınmasını istiyor". haberler.com. Haberler.com. 23 Şubat 2020. 16 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2020.
- ^ "Aşık Maksut Koca, Yaşayan İnsan Hazinesi Listesine Girdi". Yaşam Gazetesi. 12 Şubat 2020. 24 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2025.
- ^ "MAKSUT KOCA (Feryadi)". Yaşayan Miras ve Kültürel Etkinlikler Genel Müdürlüğü. 9 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Vatanın Sevdası (Cumhuriyetin 75. Yılı Şiiri)
- Yüreğin Yansın klibi23 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- İber Müzik
