Yaşayan İnsan Hazineleri Ulusal Envanteri
Yaşayan İnsan Hazineleri (YİH), ülkesindeki somut olmayan kültürel mirasın belli unsurlarını yeniden yaratmak ve yorumlamak açısından gerekli bilgi ve beceriye yüksek düzeyde sahip oldukları için kendisine ülkesinin hükûmeti tarafından "yaşayan insan hazinesi" unvanı verilmiş kişileri ifade eder.
Somut olmayan kültürel mirasın sürdürülebilirliği için onun aktarıcısı olan bireylerin ve yerli toplulukların tespit edilip desteklenmesi için uygulamalar, 1993'te UNESCO tarafından geliştirilen bir programla yaygınlaşmış; 2003'te UNESCO'nun kabul ettiği Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'ni kabulünden sonra ise üye devletler birer Yaşayan İnsan Hazineleri Ulusal Envanteri oluşturmaya başlamıştır. Bir geleneğin üreticisi, aktarıcısı ve taşıyıcısı ustalar oldukları tespit edilen kimseler, kendi ülkelerindeki ulusal envantere "Yaşayan İnsan Hazinesi" veya başka bir unvan verilerek (örneğin Fransa'da "Sanat Ustası", Çekya'da "Popüler Sanat ve El Sanatları Geleneklerinin Taşıyıcısı" unvanı) kaydedilmekte ve ülkedeki yaşayan insan hazineleri programı kapsamında desteklenmektedir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Somut olmayan ulusal kültürel değerleri somutlaştıran kişi veya gruplara ilk defa 1950'de Japon hükûmeti tarafından "yaşayan insan hazinesi" (YİH) unvanı verilmeye başladı.1989'da Güney Kore'nin ulusal ölçekteki koruma programı başlatması, Yaşayan İnsan Hazineleri sisteminin ortaya çıkmasını sağladı. Güney Kore'nin önerisi ile UNESCO Yürütme Kurulu tüm üye ülkeleri bu tür bir program uygulamaya teşvik etti ve gerekli yönerge ve tanımları geliştirdi.[1]
Çekya, Filipinler, Fransa, Japonya, Güney Kore, Nijerya, Senegal ve Tayland somut olmayan kültürel değerlerinin bu değerleri yaşayan insanların tanınması için kendi ulusal sistemlerini oluşturan ilk devletler arasında yer aldı. Güney Kore ve Japonya hükûmetleri, kendi ülkelerindekine benzer bir sistemin farklı ülkelerde kurmaya teşvik için finansal destek sağlamış; UNESCO bu destekle farklı ülkelerde eğitici eğitimleri düzenlemiştir.[2]
UNESCO, Paris'teki 32. Genel Konferansı sırasında 17 Ekim 2003'te Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi'ni kabul etti. Sözleşme, imzacı devletlerin "Somut Olmayan Kültürel Miras Ulusal Envanteri” ile “Yaşayan İnsan Hazineleri Ulusal Envanteri” oluşturmasını öngörmektedir. Böylece imzacı devletler kendi ulusal envanterlerini oluşturmaya başladı.
Devletler, tespit ettikleri yaşayan insan hazinelerini kendi resmî politikalarına göre ödüllendirmekte ve ustalıklarını aktarması için çalışmalar yürütmektedir.
Yaşayan İnsan Hazineleri uygulamaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Yaşayan İnsan Hazineleri ile ilgili politika ve uygulamalar ülkeden ülkeye değişmektedir. Kore'deki uygulamaya göre yaşayan insan hazinelerinin eğitici olması şarttır. Yeni başlayanlara eğitim vermek, burs alacakları ve ileri düzey derslere devam edecekleri belirlemek gibi görevler verilir. Ayrıca sanatına devam etmesi için maddi destek sağlanır. Gerek Kore'de gerek Japonya'da yaşlılara saygı gösterme geleneğine bağlı olarak yaşlı olan Yaşayan İnsan Hazineleri'ne büyük maddi destek ödülü verilmektedir. Tayland, Filipinler ve Fransa’daki sistemler de benzedir.[2]
Türkiye'de yaşayan insan hazineleri sisteminin temelinde tanıtım yoluyla farkındalık yaratmak vardır; Türkiye'deki sistem Kore Cumhuriyeti ve Japonya 'daki gibi usta-çırak ilişkisinin yaygınlaştırılması üzerine kurulu değildir.[2]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Guidelines for the Establishment of National "Living Human Treasures" Systems" (PDF). UNESCO. 3 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ocak 2025.
- ^ a b c "Yaşayan İnsan Hazineleri Programının Somut Olmayan Kültürel Miasın Sürdürülebilirliği Bağlamında Değerlendirilmesi". Millî Folklor Dergisi. 2018. 29 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2025.
