Esrar
Esrar, marihuana veya yaygın adıyla ot, kenevir bitkisinden elde edilen bir uyuşturucudur. Orta ve Güney Asya'ya özgü olan kenevir, yüzyıllardır hem eğlence hem de entojenik amaçlarla ve çeşitli geleneksel ilaçlarda uyuşturucu olarak kullanılmaktadır. Tetrahidrokannabinol (THC) esrarın ana psikoaktif bileşenidir ve kannabidiol (CBD) gibi en az 65 diğer kannabinoid de dâhil olmak üzere bitkideki bilinen 483 bileşikten biridir. Kenevir tüttürülerek, buharlaştırılarak, gıda içinde veya özüt olarak tüketilebilir.
Esrarın öfori, değişik şuur hâlleri ve zaman algısı, konsantrasyon güçlüğü, kısa süreli hafıza kaybı, vücut hareketlerinde bozulma (denge ve ince psikomotor kontrol), gevşeme ve iştah artışı gibi çeşitli zihinsel ve fiziksel etkileri bulunmaktadır. Etkilerin başlangıcı tüttürüldüğünde dakikalar içinde hissedilir, ancak yenildiğinde ağızdan tüketilen ilaçların sindirilmesi ve emilmesi gerektiğinden 90 dakikaya kadar sürebilir. Etkiler kullanılan miktara bağlı olarak iki ila altı saat sürer. Yüksek dozlarda, zihinsel etkiler arasında anksiyete, sanrılar (referans fikirleri dâhil), halüsinasyon, panik, paranoya ve psikoz yer alabilir. Esrar kullanımı ile psikoz riski arasında güçlü bir ilişki vardır, ancak nedenselliğin yönü tartışmalıdır. Anneleri hamilelik sırasında esrar kullanan çocuklarda fiziksel etkiler arasında kalp atış hızında artış, nefes almada zorluk, mide bulantısı ve davranış sorunları yer almaktadır; kısa vadeli yan etkiler arasında ağız kuruluğu ve kırmızı gözler de yer alabilir. Uzun vadeli yan etkiler arasında bağımlılık, ergenlik çağında düzenli kullanıma başlayanlarda zihinsel yeteneklerde azalma,[1] kronik öksürük, solunum yolu enfeksiyonlarına yatkınlık ve kannabinoid hiperemezis sendromu sayılabilir.
Esrar çoğunlukla eğlence amaçlı veya tıbbi bir ilaç olarak kullanılmakla birlikte ruhani amaçlarla da kullanılabilmektedir. 2013 yılında 128 ila 232 milyon kişi esrar kullanmıştır (15 ila 65 yaş arasındaki küresel nüfusun %2,7 ila %4,9'u). Zambiya, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Kanada ve Nijerya'da yetişkinler arasında en yüksek kullanım oranına sahip olan esrar, dünyada en yaygın kullanılan büyük ölçüde yasa dışı uyuşturucudur. 1970'lerden bu yana yasa dışı esrarın gücü artmış, THC seviyeleri yükselmiş ve CBD seviyeleri düşmüştür.
Kenevir bitkisi en azından M.Ö. 3. binyıldan beri yetiştirilmektedir ve Orta Asya'daki Pamir Dağları'nda MÖ 500 civarında psikoaktif etkileri için içildiğine dair kanıtlar vardır. 14. yüzyıldan beri esrar yasal kısıtlamalara tabidir. Esrarın bulundurulması, kullanımı ve ekimi 20. yüzyıldan beri çoğu ülkede yasa dışıdır. 2013 yılında Uruguay, esrarın eğlence amaçlı kullanımını yasallaştıran ilk ülke olmuştur. Bunu yapan diğer ülkeler Kanada, Gürcistan, Almanya, Lüksemburg, Malta, Güney Afrika ve Tayland'dır. ABD'de esrarın eğlence amaçlı kullanımı 24 eyalette, 3 bölgede ve Columbia Bölgesi'nde yasallaştırılmıştır, ancak uyuşturucu federal olarak yasa dışı olmaya devam etmektedir. Avustralya'da ise yalnızca Avustralya Başkent Bölgesi'nde yasallaştırılmıştır.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Esrar kelimesi Arapça sır anlamındaki srr kökünden gelen أسرار (asrār) sözcüğünden alıntıdır. Türkçede "sır, gizlenen şey"' anlamında kullanımı 14. yüzyılda görülmek ile birlikte, bir psikoaktif madde olarak esrar kelimesinin kullanımına 17. yüzyılın sonlarında rastlanmaktadır.[2]
Esrar, farklı bölgelerde farklı isimlerle adlandırılmaktadır. Kuzey Amerika'da esrara marijuana (marihuana) denir. Bu İspanyolca adı taşımasının nedeni Amerika Birleşik Devletleri'ne Meksika'dan gelmiş olmasıdır. Türkçede de marihuana veya marijuana adı iki yazımıyla da 1951'den beri kullanılmaktadır.[3] Fransızcada ise cannabis olarak bilinir. Ayrıca Jamaika'daki genel adı da ganjadır.[kaynak belirtilmeli]
Türkçede halk ağzında ot, cigaralık, derman, tek/çift kâğıtlı, gogo, üçlü gibi adlarla anılmaktadır.[4] Ancak bu tanımlamaların bazıları, esasında kenevirin tercümesidir ve bu yüzden kenevir ve esrar Türkçede hep birbirine karıştırılır.
Eldesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Esrar, Hint keneviri bitkisinin Cannabis sativa, C. indica ve C. ruderalis türlerinin dişi eşeyli bitkilerinin tohum yataklarının (sömek) işlenmesiyle elde edilir. Bitkinin yapraklarının kurutulup bastırılması suretiyle hazırlanan ve aktif maddesini bu kısımlardan salgılanan reçine içindeki kannabinoidlerin(en) oluşturduğu bir maddedir. Kannabinoidlerin içinde esrarda en fazla bulunan ve esrarın farmakolojik etkilerinden sorumlu olan etkin ana madde Δ9-THC /Δ9-Tetrahidrokannabinol'dür. Dişi kenevir bitkisinin yüksek oranda THC içeren kısımları gölgede kurutulur, daha sonra ufalanıp elenir. Bu eleme sonucu elde edilen ince toz halindeki maddeye "toz esrar", bu tozun ısıtılıp kalıplaştırılmasıyla elde edilen plaka şeklindeki haline de "takoz esrar" denir. En ince toz ipek elekten geçirilince altta kalan esrar birinci kalite esrardır. Buna esrar piyasasında kubar ismi verilir. Artık eleme işleminde zaman kazanmak için tek elek tipi kullanılması (üreticilerin kendi kullanımı için olan üretim hariç) genelde tek kalite toz esrar üretimine sebep olmaktadır[kaynak belirtilmeli]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Keyif verici ve sarhoş edici etkisinden başka, onlarca sektörde hammadde olarak kullanılır. Modern dönemde genellikle psikiyatrik hastalıkların tedavisinde kullanılan tıbbi ilaçların bileşenlerinden biri olarak yer alırdı. Keyif verici etkisi nedeniyle kullanımı çok yaygındır.
1920'lerden sonra Amerika'nın pamuk üretimi artmış, kendi pamuğunu dünyaya satmak için pamuğun karşısındaki en güçlü rakibi olan kenevir ve esrara bu tarihten sonra ABD'nin öncülüğünde küresel bir yasak getirilmiştir. 1937'de çıkan "Marihuana Vergi Yasası" ile önce marihuana ticaretinin resmen sadece bir vergi pulu ile yapılabilmesi kararlaştırılıp sonra ise hiç vergi pulu bastırmayıp zaten olmayan pulu bulundurmayan tüccarları cezalandırmak ve üstlerinde marihuana bulunan Meksikalı kaçak işçileri sınır dışı etmek ve genellikle siyahi toplumu cezalandırmak için sebep göstererek ABD'de esrar ticareti pamuk lobisinin yalana dayalı faaliyetleri vasıtasıyla mutlak biçimde yasaklanmıştır, önceleri Muggles (marijuana) isimli bir parça besteleyen Louis Armstrong bu yasaktan sonra Kasım 1930'da Kaliforniya Culver City'deki Cotton Club'ın dışında esrar içerken tutuklanmıştır.[5]
İkinci dünya savaşı sırasında pamuk, kıyafet ve ilaç yetersizliği yüzünden, ABD hükûmeti kenevir üretme yasağını bir süreliğine kaldırmış ve hatta üretimini finanse ve stimule etmiştir.[6] Fakat 1948'de yasa yeniden yürürlüğe girmiştir ve birçok eyalette hâlâ yürürlüktedir.
Nepal'de ise 1962-1973 yılları arasında esrarın satış ve kullanımı yasal olup hippilerin cenneti olarak kabul edilmekteydi. Ancak 31 Ocak 1972 tarihinde Nepal Krallığı'nın 10. kralı olarak tahtına çıkan Birendra 1973'te yasakladı.
Divan edebiyatında birçok şair esrar ile ilgili rubailer, şiirler yazmışlardır.
Esrar ürünleri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Kurutulmuş esrar çiçekleri (ot) -
1 gram toz esrar -
Kubar -
Kubar yağı -
Esrarlı yağ -
Pipo kalıntısı
.jpg)
Ot
[değiştir | kaynağı değiştir]Ot, dişi esrar bitkisinin kurutulmuş çiçeklerini (sömeklerini) tanımlamak için kullanılır.[7][8][9][10] Esrarın en yaygın tüketilen formu olan ot, yaklaşık %3 ila %20 (en yüksek %33) oranlarında THC içerir.[11][12] Ot aynı zamanda diğer esrar ürünlerinin de ana hammaddesini oluşturur.
Toz esrar
[değiştir | kaynağı değiştir]Toz esrar, esrar bitkisinin çiçeklerinin veya yapraklarının ince bir elekten geçirilmesiyle elde edilen trikom yönünden zengin bir tozdur.[13] Toz esrar genellikle ya bu haliyle tüketilir ya da preslenerek kubar kalıpları haline getirilir.[14]
Kubar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kubar, el veya makineler yardımıyla toz esrarın preslenmesi ile elde edilen bir maddedir.[15] Tür ve saflığına bağlı olarak siyah, kahverengi veya altın renginde olabilir.[16] Yenilerek, tüttürülerek veya vaporize edilerek tüketilir.[17] Yurtdışında "rosin hash" olarak adlandırılan kubar türü ise toz esrara ısı ve baskı uygulayarak yağlarının ekstre edilmesi ile elde edilir.[18]
Tentür
[değiştir | kaynağı değiştir]Ot hammaddesinde bulunan yağ ve kannabinoidler yüksek konsantrasyonda alkol içeren çözücüler kullanarak bitki maddesinden ayrıştırılabilir. Alkol içinde çözülmüş bu esrar karışımına "tentür" denir ve bazen "yeşil ejderha" olarak adlandırılır.[19]
Kubar yağı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kubar yağı, kenevir bitkisinin reçinesinin çeşitli çözücü maddeler yardımı ile ekstre edildikten sonra çözücünün reçineden uzaklaştırılmasıyla elde edilen yapışkan maddeyi tanımlar.[20][21] Temel esrar ürünleri içinde kubar yağı, en etkili ve en yüksek THC konsantrasyonuna sahip olan üründür.[22] Bütan ve süperkritik karbondioksit kullanılarak üretilen kubar yağı son birkaç yıldır popülerleşmeye başlamış ürünlerdir.[23]
Esrarlı yağ
[değiştir | kaynağı değiştir]Kubar yağının aksine kenevir bitkisinde bulunan kannabinoidlerin uçucu olmayan bitkisel ve hayvansal yağlar ile ekstre edilmesini içerir.[24] Ürün, bitki maddesinin gliserin, tereyağı veya kakao ve hindistan cevizi yağları içinde bekletildikten sonra yağın bitkiden uzaklaştırılmasıyla elde edilir ve oluşan kannabinoidli yağ daha sonra esrar içeren yemeklerin yapımında kullanılabilir veya cilde sürülebilir.[25]
Etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]_tr.PNG)
İngiltere'de The Lancet medikal dergisinin yayınladığı bir araştırmaya göre esrar, tütünden ve alkolden daha az zararlı maddeler arasındadır.[26]
Anksiyete, paranoya, huzursuzluk, öfori, gevşeme hali, uyku isteği, aşırı derecede gülme hissi ve buna bağlı olarak elmacık kemiklerinde ağrı, gözlerde kararma, denge bozukluğu, sersemlik, unutkanlık, ânı sorgulama, açık yakalamaya çalışma, umursamazlık, kendini zeki hissetmek, bakılan/izlenen kişiyi birine benzetmek, iştah problemleri ve susuzluk, salivasyonda (tükürük bezi salgılaması) azalma ve buna bağlı olarak şeker-çikolata vb. gıdalar tüketmek, nefesini boğazında hissetmek (kullanılan doza göre bu his değişiklik gösterir), aşırı odaklanma (bir nesne veya düşünce üzerine), zamanın yavaş geçtiği düşüncesi, vücuttaki sıvıların akışını hissedebilmek (damarda dolaşan kan, mideye inen içecek gibi), mideye inen katı maddelerin/yiyeceklerin akışını hissedebilmek, yenilen yemeğin ve içilen sıvının normalden aşırı derecede güzel ve tatlı gelmesi, tansiyon yükselmesi, analjezi, illüzyon, psikotik eksitasyon, depresyon, panik atak, göz tansiyonunda azalma ve flash-back (geçmişe dair halüsinasyonlar) gibi etkiler görülebilir.
Esrar, anlık bilgilerin hipokampusa girişini ve burada derlenmesini baskılar. Böylece öğrenme, hafıza ve anlık bilgilerin duygulanım/motivasyonla entegre olmasını sağlayan sistem etkilenir. Buna bağlı olarak öğrenilmiş davranışlarda bozulma görülür.[27]
Yasal statü
[değiştir | kaynağı değiştir]
(Tıpta kullanımı: Tıbbi esrar)
Hollanda
[değiştir | kaynağı değiştir]Hollanda, 1970'lerden 1 Ocak 2014'e kadarki süre içerisinde esrarın keyif amaçlı alınabileceği tek ülkeydi. Hollandalı yetkililer 1970'li yıllardan bu yana esrar kullanımına bağlı olarak yaptıkları tutuklamaları durdurmuşlardır. Esrar'ın yasal durumu tam yasal değildir ancak suç da değildir. Bu, esrarı yasaklayan veya serbest kılan bir yasa bulunmadığı anlamına gelir. Özellikle Amsterdam'da bulunan esrar kafeler ülkeye gelen ve egzotik esrar tatmak isteyen turistlere ev sahipliği yapmaktadır. Buna karşın bazı sınırlamalar mevcuttur. Örneğin bir kafe dükkânında günde en fazla 500 gram esrar işleme tabi tutulabilir. Bir müşteriye günde en fazla 5 gram esrar satılabilir. Bu dükkânların hiçbirinde 18 yaşını doldurmamış kimseye hizmet verilemez. Bu kurallara uyulmaması kafe dükkânının kapatılacağı anlamına gelmektedir. Ayrıca büyük miktarlarda alım ve satım yasa dışı olduğundan çoğu kafe sahibi ya kendi ürünlerini yetiştirmelidir ya da yasal olmayan üreticilere kendilerine yetiştirmeleri için tohum sağlamak zorundadırlar. GreenHouse adlı firma bugün yasal olan en büyük üretim şirketidir.
Amerika
[değiştir | kaynağı değiştir]ABD'nin Colorado eyaleti 1 Ocak 2014'ten beri düşük miktarda esrar satışına izin vermektedir.[28] Eyalette turizm kısa sürede patlama yapmıştır.[29] Ayrıca Oregon eyletinde de Esrar'ın üretim, satış ve tüketimi serbesttir.[30] Devlet başkanı Barack Obama esrarın, en fazla alkol kadar zararlı olduğunu[31] gençken kendisinin de esrar içtiğini[32] ama asla esrar içmeyi kimseye tavsiye etmediğini belirtmiştir. Özellikle kızlarına bunun gereksiz ve sağlıksız olduğunu da tembih ettiğini belirtmiştir. Bazı ekonomistler ve Obama karşıtları Colorado'daki yasallaşmayı ve Obama'nın bu konudaki tavrını 'ABD eyaletleri parasızlıktan esrar satıyor' şeklinde yorumlamışlardır.[33]
Ekim 2018 itibari ile 9 eyalet esrarın keyfi kullanılmasına, 31 eyalette tıbbi olarak kullanılmasına izin veriyor. Fakat esrar federal yasalarca yasaklanmış bir maddedir.[34]
Uruguay
[değiştir | kaynağı değiştir]Uruguay, Aralık 2013'te esrarı tamamen yasallaştıran ilk ülke oldu.[35] Şahıslara 6 kenevir bitkisi yetiştirme izni verildi.
Kanada
[değiştir | kaynağı değiştir]Kanada, Temmuz 2001'de esrarın tıbbi olarak kullanılmasına izin verdi.[36] Kanada Senatosu 7 Haziran 2018'de kenevir bitkisinin yetiştirilmesini, işlenmesini, dağıtımını, satışını ve (keyfi / sanayi / tıbbi) kullanımını yasallaştırdı.[37] Yasa 17 Ekim 2018'de yürürlüğe girdi.[38] Yasanın uygulamaya girmesiyle birlikte Kanada esrarı tamamen yasallaştıran ikinci ülke oldu. Bu yasa kapsamında 18 yaşından büyüklere 30 grama kadar esrar ve esrar ürünlerini taşıma ve kullanma yetkisi, aynı zamanda 4 kenevir bitkisini yetiştirme izni verildi. Esrarın kamu içerisinde kullanım şartları eyaletten eyalete değişmektedir.[39] Şahıslar bulundukları eyaletteki hükûmete ait internet sitesi yoluyla veya eyalet birimlerinin izin verdigi satış noktalarından alabilirler.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Shrivastava, Amresh; Johnston, Megan; Tsuang, Ming (2011). "Cannabis use and cognitive dysfunction". Indian Journal of Psychiatry. 53 (3). ss. 187-191. doi:10.4103/0019-5545.86796
. ISSN 0019-5545. PMC 3221171 . PMID 22135433.
- ^ "esrar". Nişanyan Sözlük. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020.
- ^ "marihuana". Nişanyan Sözlük. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020.
- ^ Hulki., Aktunç, (2002). Türkçenin büyük argo sözlüğü : tanıklarıyla. Yapı Kredi. ISBN 975-363-864-7. OCLC 52093166.
- ^ veryimportantpotheads. "Louis Armstrong" (İngilizce). veryimportantpotheads. 12 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2017.
- ^ Potter G, Bouchard M, Decorte T (2013). World Wide Weed: Global Trends in Cannabis Cultivation and its Control (revised bas.). Ashgate Publishing, Ltd. s. 17. ISBN 978-1-4094-9438-6. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2019.
- ^ Hall W, Pacula RL (2003). Cannabis Use and Dependence: Public Health and Public Policy. Cambridge University Press. s. 13. ISBN 978-0-521-80024-2. 11 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2019.
- ^ United Nations Office on Drugs and Crime (2009). Recommended Methods for the Identification and Analysis of Cannabis and Cannabis Products. United Nations Publications. s. 15. ISBN 978-92-1-148242-3. 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2019.
- ^ Houck MM (2015). Forensic Chemistry. Elsevier Science. s. 131. ISBN 978-0-12-800624-5. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2019.
- ^ Adler PA, Adler P, O'Brien PK (28 Şubat 2012). Drugs and the American Dream: An Anthology. John Wiley & Sons. ss. 330-. ISBN 978-0-470-67027-9. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2019.
- ^ Mosher CJ, Akins SM (20 Ağustos 2013). Drugs and Drug Policy: The Control of Consciousness Alteration. SAGE Publications. s. 17. ISBN 978-1-4833-2188-2. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2019.
- ^ Rosenthal E (2002). Ask Ed : Marijuana Gold: Trash to Stash. QUICK AMER Publishing Company. s. 116. ISBN 978-0-932551-52-8. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2019.
- ^ "Kief". Cannabisculture.com. 9 Mart 2005. 25 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2010.
- ^ "Hashish". dictionary.reference.com. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2019.
- ^ Castle/Murray/D'Souza (2004). Marijuana and Madness. Cambridge University Press. s. 35. ISBN 978-1-139-50267-2. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2019.
- ^ Goldberg R (2012). Drugs Across the Spectrum (7. bas.). Cengage Learning. s. 255. ISBN 978-1-133-59416-1. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2019.
- ^ Alchimia Blog, Rosin Hash 10 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Iversen LL (2000). The Science of Marijuana. Oxford University Press. s. 17. ISBN 978-0-19-515110-7.
- ^ King LA (2009). Forensic Chemistry of Substance Misuse: A Guide to Drug Control. Royal Society of Chemistry. s. 78. ISBN 978-0-85404-178-7.
- ^ "Dabs—marijuana's explosive secret". Cnbc.com. 24 Şubat 2014. 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2014.
- ^ World Drug Report. United Nations Publications. 2009. s. 98. ISBN 9789211482409. 14 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2019.
- ^ Alison Hallett for Wired. Feb. 20, 2013 Hash Oil is Blowing Up Across the U.S. –Literally
- ^ Kintz P (2014). Toxicological Aspects of Drug-Facilitated Crimes. Elsevier Science. s. 141. ISBN 978-0-12-416969-2. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2019.
- ^ McDonough E (2012). The Official High Times Cannabis Cookbook: More Than 50 Irresistible Recipes That Will Get You High. Chronicle Books. s. 17. ISBN 978-1-4521-0133-0.
- ^ http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0140673607604644 11 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nutt, D.; King, L. A.; Saulsbury, W.; Blakemore, C. (2007). "Development of a rational scale to assess the harm of drugs of potential misuse". The Lancet 369 (9566): 1047.
- ^ "Nöroloji, Psikoloji, Psikiyatri Birlikteliği". e-Psikiyatri. 31 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ "ABD'nin Colorado eyaletinde esrar satışı yasallaştı | Euronews". Tr.euronews.com. 19 Ocak 2016. 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ "Colorado'da esrar turizmi başladı | Euronews". Tr.euronews.com. 19 Ocak 2014. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ Liz Goodwin (5 Kasım 2014). "Marijuana legalization movement declares Election Day victory". News.yahoo.com. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ "Obama: Alkol esrardan daha zararlı - Dünya Haberleri". Dunya.milliyet.com.tr. 20 Ocak 2014. 17 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ "Barack Obama, "Ben de gençliğimde esrar içtim" dedi | Polemik Haberleri". Haberturk.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ "Esrardaki büyük kazanç ABD eyaletlerinin iştahını kabarttı | Euronews". Tr.euronews.com. 19 Ocak 2016. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018.
- ^ https://www.canada.ca/cannabis [yalın URL]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018.
